Oryantalizmi Doğuran İki Başkent: İstanbul – Paris

Yıl 2019, Sayı: 20, 312 - 331, 01.11.2019

Zeki Coşkun

Öz

“XIX. yüzyılın” ve aynı anlama gelmek üzere “Modernitenin Başkenti” olarak anılan Paris, bunlardan da önce oryantalizmin başkentidir.

Fransız sanatçıların XIX. yüzyıl başlarından itibaren geliştirdiği resim tarzının adı olarak ortaya çıkan oryantalizm kavramı, hızla diğer sanatlara taşınmış, zamanla Doğu’ya ilişkin Batılı düşünsel, sanatsal, siyasal hemen tüm pratiklerin ortak adına dönüşmüştür.

Oryantalizmi tarihsel bir olgu olmaktan çıkarıp sorunsallaştıran Edward Said, tarihsel kökenlerini antikiteye dayandırmakla birlikte, onun kurumsallaşıp sistematik uygulama halini almasının miladı olarak 1798’i; Mısır’ın işgalini işaret etmektedir. Oysa tarihsel süreç Batı için Doğu’nun giriş kapısının İstanbul olduğunu göstermektedir.

Elçilik kayıtlarından seyahatnamelere, tacirlerden sanatçılara resmi, sivil Batılı öznenin Doğu’ya ilişkin öncelikli imge kaynağı İstanbul’dur. XVII. yüzyıl sonlarında Fransa’nın İstanbul’u işgal tasarıları, şehrin ve Doğu’nun Batılı aktörlerce imgesel, sözel, teatral, görsel olarak yeniden üretilip tüketilmesine dönüşmüştür. Bu pratik XVIII. yüzyıldan itibaren İstanbul’un da dönüşümünü getirmiştir.

Paris-İstanbul ilişkisi, oryantalizmin tarihsel, coğrafi kaynaklarını ve evrimini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, Tarih, Kent, Gerçeklik, Sanat.

Kaynakça

• Aksoy, B. (2003). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Müzik. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• And, M. (1958). Gönlü Yüce Türk. Ankara: Dost Yayınları.
• Antognazza, M. R. (2012). Leibniz. (Çev. O. Düz). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Aydın, C., Görgün, T. (1998). Herbelot, Barthélemy de Molainville d’. İslam Ansiklopedisi, C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Benjamin, W. (1993) XIX. Yüzyılın Başkenti Paris (Çev. A. Cemal). Pasajlar içinde (ss. 87–107) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bilici, F. (2004). XIV. Louis’nin İstanbul’u Fetih Planı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Boppe, A. (1998). XVIII. Yüzyıl Boğaziçi Ressamları (Çev. N. Y. Celbiş). İstanbul: Pera Turizm.
• Braudel, F. (2004). Maddi Uygarlık C. I – Gündelik Hayatın Yapıları (Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Brummet, P. (2015). Mapping the Ottomans: Sovereignty, Territory, and Identity in the Early Modern Mediterranean. New York: Cambridge University Press.
• Coşkun, Z. (2019). Oryantalizm, Edward Said Ve Sanat Tarihinde Değişimler. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. ISSN: 2587-2621, 2 (3), ss. 215-247. İstanbul.
• Couto, D. (Ed.). (2010). Harp ve Sulh Avrupa ve Osmanlılar (Çev. Ş. Tekeli). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Djuvara, T. G. (2017). Türk İmparatorluğunun Paylaşılması Hakkında Yüz Proje (Çev. P. Tacar). İstanbul: İş Kültür Yayınları.
• Dobie, M. (2007). Orientalism, Colonialism, and Furniture in Eighteenth-Century France.
• D. Goodman, K. Noberg (Ed.), Furnishing the Eighteenth Century içince (ss. 13-36). New York: Routledge.
• Ferwerda, F. F. (1992). Michel Baudier. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi cilt 5 içinde (ss. 211-212). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Galland, A. (1987). İstanbul’a Ait Günlük Anılar (Çev. N. S. Örik). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Galland, A. (2003). İzmir Gezisi. (Çev. E. Üyepazarcı). İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Germaner, S., İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ghobrial, J-P. A. (2013). The Whispers of Cities: Information Flows in Istanbul, London, and Paris in the Age of William Trumbull. Oxford: Oxford Universty Press.
• Göçek, F. M. (1987). East Encounters West. New York: Oxford Universty Press.
• Grelot, J. (1998). İstanbul Seyahatnamesi (Çev. M. Selen). İstanbul: Pera Turizm Yayınları.
• Grosrichard, A. (2004). Sultan’ın Sarayı (Çev. A. Çakıroğlu). İstanbul: Aykırı Yayınları.
• Harvey, D. (2012). Paris, Modernitenin Başkenti (Çev. Berna Kılınçer). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hellman, H. (2011). Büyük Çekişmeler (Çev. F. Baytok). Ankara: TÜBİTAK.
• Hentsch, T. (1996). Hayali Doğu (Çev. S. Dolanoğlu). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hitzel, F. (Ed. 1995). Dil Oğlanları ve Tercümanlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hodson, D. (2013). A Would-Be Turk: Louis XIV in Le Bourgeois gentilhomme, https://doi.org/10.1179/026510610X12713438444792.
• Longino, M. (2000). Imagining the Turk in Seventeenth-century France:Grelot's Version. Duke University, http://people.duke.edu/~michelel/projects/visions/1.html (18 Mayıs 2019’da ulaşılmıştır).
• Longino, M. (2015). French Travel Writing in the Ottoman Empire: Marseilles to Constantinople, 1650-1700. New York: Routledge.
• Mantran, R. (1990). 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul (Çev. M. A. Kılıçbay ve E. Özcan). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mantran, R. (1991). 16 ve 17. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat. (Çev. M. A. Kılıçbay). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Marzolph, U. (2015). A Scholar in the Making: Antoine Galland’s Early Travel Diaries in the Light of Comparative Folk Narrative Research. Middle Eastern Literatures, 3(18) içinde (ss. 283–300)(http://dx.doi.org/10.1080/1475262X.2016.1199095).
• McCabe, I. B. (2008). Orientalism in Early Modern France Eurasian Trade, Exoticism, and the Ancien Régime. Oxford-New York: Berg Publishers.
• McCluskey, P. (2016). An Ottoman envoy in Paris: Süleyman Ağa’s mission to the court of Louis XIV, 1669. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, XLVIII, ss. 337-355. İstanbul: TDV-İSAM (Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi).
• Melling, A-I. (2012). İstanbul ve Boğaz Kıyılarına Pitoresk Seyahat (Çev. İ. C. Schick). İstanbul: Denizler Kitabevi.
• Moliére, (J.-B.). Kibarlık Budalası. (Çev. T. Türk). İstanbul: Oda Yayınları.
• Montesqueiu, C-L. S. (2015). İran Mektupları. (Çev. B. Günen). İstanbul: İş Kültür Yayınları.
• Nochlin, L. (1983). The Imaginary Orient. Art in Amerika, ss. 119 – 131 / 186 – 189.
• Ortaylı, İ. (1987). İstanbul’dan Sayfalar. İstanbul: Hil Yayınları.
• Öndeş, O., Makzume, E. (2000). Lale Devri Ressamı Van Mour. İstanbul: Aksoy Yayınları
• Öztuna, Y. (1989). Türk Tarihinden Yapraklar. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Racine, J. (1999). Bayazıt, (Çev. R. N. Drago). İstanbul: Cumhuriyet Kitap.
• Rado, Ş. (2006). Paris’te Bir Osmanlı Sefiri -Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi- İstanbul: İş Kültür Yayınları.
• Said, E. W. (2000). Kış Ruhu (Çev.-Ed. T. Birkan). İstanbul: Metis Yayınları.
• Said, E. W. (2001). Şarkiyatçılık (Çev. B. Ülner). İstanbul: Metis Yayınları.
• Said, E. W. (2006). Müzikal Nakışlar. (Çev. G. Ç. Güven). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Tavernier, J. B. (2006). Tavernier Seyahatnamesi (Çev. T. Tunçdoğan). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Tavernier, J. B. (2007). 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı (Çev. T. Tunçdoğan). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Toprak, Z. (1994). Dünden Bugüne İstanbul’un Nüfusu 1478-1950. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, ss. 108-111. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Toros, T. (1968). XVII. Asırda Kahveyi Fransa’ya Tanıtan Türk Elçisi. Hayat Tarih Mecmuası, 11, ss. 25-28. İstanbul.
• Tournefort, J. (2005). Tournefort Seyahatnamesi (Çev. A. Berktay). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Ulusoy-Pannuti A. (2016). Paris'in 'Türkçe konuşan' kütüphanesi. Radikal, 20/01/2016, http://www.radikal.com.tr/kultur/parisin-turkce-konusan-kutuphanesi-1499133. (18 Mayıs 2019’da ulaşılmıştır.)
• Van Dyk, G. (2017). The Embassy of Soliman Aga to Louis XIV: Diplomacy, Dress, and Diamonds. emaj art jounal. https://emajartjournal.com/special-editions/cosmopolitan-moments.(15 Mayıs 2019’da ulaşılmıştır.)
• Yücedağ, G. (2018). Two Views to the Ilnesses and Cure Methodson on The Land of Ottoman At The End of The 17th Century: Antoine Galland and John Covel. (http://socialsciences.eurasianacademy.org) http://doi.org/10.17740/eas.soc.2018.V18-07. (17 Mayıs 2019’da ulaşılmıştır.)