Literatürdeki Tartışmalar Işığında “Müzik Cümlesi"

Yıl 2021, Sayı: 24, 715 - 738, 01.11.2021

M. Erdem Çöloğlu

Öz

Müzik hakkında konuşurken ister yorumcu ister besteci ister araştırmacı olsun bütün müzisyenlerin sıkça kullandığı ‘müzik cümlesi’ kavramı, bu yaygınlığına rağmen oldukça muğlak bir kavramdır. Kavramın Türkçe bağlamında yarattığı ilk sorun çeviriden doğar; Türkçe kaynaklarda ‘cümle’ terimi çoğunlukla İngilizce ya da Fransızca kaynaklardaki ‘phrase’ teriminin karşılığı olarak kullanılmıştır. Ancak ‘phrase’ sözcüğü, gramer ve müzik alanlarda farklı bütünleri işaret eder; ayrıca müzik alanında, tarih boyunca bu terimin gösterdiği bütün, farklı yazarlar tarafından farklı özelliklerle tanımlanmıştır. 18. yüzyıl müzik yazarlarının sıkça kullandığı Almanca ‘Satz’ sözcüğünün ve İngilizce çalışmalarda kullanılan ‘sentence’ sözcüğünün de Türkçeye ‘cümle’ olarak çevrilmesi, Türkçe terminolojinin oluşma sürecini güçleştirir. Temel sorunlardan bir diğeri ‘cümle’ olarak çevrilen terimin bir gruplama düzeyini ya da bir içeriği gösterdiği konusundaki belirsizliktir. Müzik araştırmacıları phrase ile tanımlanan gruplamayı bazen içerik üzerinden anlam, hüküm ve düşünce gibi kavramlara vurgu yaparak, bazen de yapısal özellikler yoluyla tanımlamayı tercih eder. Genelde bu terime referansla tanımlanan kalış/kadans olgusunun kapsamı ve phrase/cümle ile ilişkisi de oldukça tartışmalıdır. 18. yüzyıldan bu yana müzik adamları birbirleriyle örtüşen ya da ayrışan ifadelerle, benzetmelerle, referanslarla ve kendi bestecilik deneyimlerinden hareketle phrase, period, Periode ve Satz gibi farklı düzeylerde gruplamaları ve kalış türlerini tanımlamıştır. 20. yüzyılda dahi bu terminolojinin neredeyse tümüyle 18. ve 19. yüzyıl repertuvarıyla sınırlı kullanımı, bu terimlerin bir üsluba ait ve bu üslupla sınırlı yapısal bir tasarımı göstermekle sınırlı olup olmadığını da tartışmaya açar. Yaklaşım farklılıkları, terminoloji çoğulluğu ve farklı diller arasında çeviri, müzik cümlesinin tanımlanmasını güçleştirir.

Anahtar Kelimeler

Müzikte Yapı, Müzik Cümlesi, Dil-Müzik İlişkisi

Kaynakça

• Abromont, Cl. (Ed.) (2001). Guide de la Théorie de la Musique. Évreux: Éditions Henry Lemoine.
• Agawu, K. (1991). Playing with Signs: A Semiotic Interpretation of Classic Music. New Jersey: Princeton University Press.
• Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Andrews, W. G. ve Sclater, M. (1993) Materials of Western Music. California: Alfred Publishing.
• Anson-Cartwright, M. (2007) Concepts of Closure in Tonal Music: A Critical Study. Theory and Practice, Vol. 32, pp. 1-17.
• Baker, N. K. (1976). Heinrich Koch and the Theory of Melody. Journal of Music Theory, 20/1, pp. 1-48.
• Baker, N. K. (1995). Introduction by Nancy Kovaleff Baker. In N. Baker & Th. W. Christensen (Eds.), Aesthetics and the Art of Musical Composition in the German Enlightenment (pp. 111-136). Cambridge: Cambridge University Press.
• Bernard, J. W. (1987). Inaudible Structures, Audible Music: Ligeti's Problem, and His Solution. Music Analysis, Vol. 6/3, pp. 207-236.
• Berry, W. (1986). Form in Music. New Jersey: Prentice-Hall Inc.
• Broman, P. (2007). In Beethoven’s and Wagner’s Footsteps: Phrase Structure and “Satzketten” in the Instrumental Music of Béla Bartók. Studia Musicologica, 48 (1/2), pp. 113-131.
• Burnham, S. (2008). Form. In Th. W. Christensen (Ed.), The Cambridge History of Western Music Theory (pp. 880-906). Cambridge: Cambridge University Press.
• Burstein, P. (2015). The Half Cadence and Related Analytic Fictions. In M. Neuwirth & P. Bergé (Eds.), What is a Cadence? (pp. 85-116). Leuven: Leuven University Press.
• Byros, V. (2015). Punctuation Schemas and the Late-Eighteenth-Century Sonata. In M. Neuwirth & P. Bergé (Eds.), What is a Cadence? (pp. 215-251). Leuven: Leuven University Press.
• Caplin, W. E. (1998). Classical Form. New York: Oxford University Press.
• Caplin, W. E. (2013). Analyzing Classical Form. New York: Oxford University Press.
• Cone, E. (1968). Musical Form and Musical Performance. New York: W. W. Norton & Company.
• Couperin, Fr. (1722). Pieces de Clavecin, Livre 3, Paris: Chez l’Auteur, Bayard, Le Clerc, Mlle Castagnerie.
• Davies, C. Th. (1966). Musical Structure and Design. New York: Dover Publications.
• D’Indy, V. (1912). Cours de Composition Musicale (1er Livre). Paris : A. Durand et Fils.
• Gazimihal, M. R. (1961). Musiki Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi.
• Hepçilingirler, F. (2017). Öğretenlere ve Öğrenenlere Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Hepokoski, J. and Darcy, W. (2006). Elements of Sonata Theory: Norms, Types, and Deformations in the Late-Eighteenth Century Sonata. New York: Oxford University Press.
• Kirnberger, J. (1779). Die Kunst des reinen Satzes in der Musik. Berlin: Decker und Hartung.
• Koch, H. Ch. (1802). Musikalisches Lexikon (Faksimile edisyon). Frankfurt: Hildesheim, Georg Olms Verlag.
• Kohs, E. B. (1976). Musical Form: Studies in Analysis and Synthesis. Boston: Houghton Mifflin Company.
• Lerdahl, F. and Jackendoff, R. (1983) A Generative Theory of Tonal Music. Massachusetts: MIT Press.
• Lyons, J. (1983). Kuramsal Dilbilime Giriş (A. Kocaman, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Manav, Ö. ve Nemutlu, M. (2012). Müzikte Alımlama. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Marx, A. B. (1997). The Musical Form in the Age of Beethoven: Selected Writings on Theory and Method. S. Burnham (Trans. & Ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Meyer, L. (1989). Style and Music. Chicago: The University of Chicago Press.
• Neuwirth, M. (2015). Fuggir la Cadenza, or the Art of Avoiding Cadential Closure. In M. Neuwirth & P. Bergé (Eds.), What is a Cadence? (pp. 117-155). Leuven: Leuven University Press.
• Perry, J. (2005). Cage’s Sonatas and Interludes for Prepared Piano: Performance, Hearing, and Analysis. Music Theory Spectrum, 27, pp. 35-66.
• Saygun, A. A. (1966). Musiki Temel Bilgisi, Kitap IV. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Schmalfeldt, J. (2011). In the Process of Becoming. New York: Oxford University Press.
• Schönberg, A. (1966) Fundamentals of Musical Composition, London: Faber and Faber.
• Usmanbaş, İ. (1974). Müzikte Biçimler. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Veljanović, J. (2018). Possible Implementation of Heinrich Christoph Koch’s Analytical Terminology in Contemporary Analytical Practice. Musicologija, 2018(25) pp.159-177.
• Wagner, G. (1984). Anmerkungen zur Formtheorie Heinrich Christoph Kochs. Archiv für Musik Wissenschaft, No. 41/2, pp. 86-112. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
• Wason, R. W. (2008). Musica Practica: music theory as pedagogy. In Th. W. Christensen (Ed.), The Cambridge History of Western Music Theory (46-77). Cambridge: Cambridge University Press.
• Zbikowski, L. M. (2002). Conceptualizing Music: Cognitive Structure, Theory, and Analysis. New York: Oxford University Press.
• Zbikowski, L. M. (2017). Foundations of Musical Grammar. New York: Oxford University Press.
• Çevrimiçi Kaynaklar: Cambridge İngilizce Sözlük. Incise maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/incise?q=Incise adresinden edinilmiştir.
• Cambridge İngilizce Sözlük. Phrase maddesi. 15 Ekim 2021 tarihindehttps://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/phrase adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Absatz maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/absatz adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Abschnitt maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/abschnitt adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Einschnitt maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/einschnitt adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Gang maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/gang#Gang adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Periode maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/periode adresinden edinilmiştir.
• Langenscheidt Almanca-Türkçe Sözlük. Satz maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https:// tr.langenscheidt.com/almanca-turkce/satz adresinden edinilmiştir.
• Larousse Dictionnaire. Phrase maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/phrase/60532 adresinden edinilmiştir.
• Online Fransızca Sözlük. Phrase maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://www.fransizcasozluk.net/index.php?q=phrase adresinden edinilmiştir.
• Oxford Learner’s Dictionnary. Phrase maddesi. 15 Ekim 2021 tarihinde https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/phrase_1?q=phrase adresinden edinilmiştir.
• Schenker Documents Online. Formenlehre. 27 Nisan 2021 tarihinde https://schenkerdocumentsonline.org/profiles/work/entity-001756.html adresinden edinilmiştir.
• Schönberg, A. (1931). Analyse der Orchestervariationen. 15 Mayıs 2021 tarihinde https://www.youtube.com/watch?v=n3zhu6Ye56Q adresinden edinilmiştir.
• TDK Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Cümle maddesi. 18 Ağustos 2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr/?q=c%C3%BCmle&aranan= adresinden edinilmiştir.
• The Free Dictionnary. Periodic Sentence maddesi. 28 Ekim 2021 tarihindehttps://www.thefreedictionary.com/Period+(rhetoric)#:~:text=(%CB%8Cp%C9%AA%C9%9 9r%C9%AA%CB%88%C9%92d%C9%AAk)-,n,creating%20an%20effect%20of%20suspense adresinden edinilmiştir.
• Tureng İngilizce-Türkçe Sözlük. Incise maddesi. 28 Ekim 2021 tarihindehttps://tureng.com/en/turkish-english/incise adresinden edinilmiştir.
• Wiktionary İngilizce Sözlük. Subphrase maddesi. 28 Ekim 2021 tarihinde(https://en.wiktionary.org/wiki/subphrase#:~:text=Noun,part%20of%20a%20larger%20phrase adresinden edinilmiştir.