Gelenek ve Kanon Dışı: Safiye Erol ve Peyami Safa’da Geleneğin Kullanımı

Yıl 2023, Sayı: 28, 115 - 133, 30.11.2023

Çiğdem Buğdaycı

https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1377593

Öz

Bu makale, kanon dışı edebiyatın dil içerisinde “söylenemeyeni” ifade etme kapasitesine sahip olduğunu ileri sürmektedir. Bu iddiayı desteklemek için kanonik romana bir örnek olarak Peyami Safa’nın Fatih-Harbiye’si ile Safiye Erol’un kanon dışında kalan eserleri, edebî ve kültürel gelenekle kurdukları ilişki bağlamında incelenmektedir. Müslüman Türk toplumunun yerleşik kültürel değerlerine bağlı kalan Safa’nın aksine, Erol geleneği ustalıkla anlatılarına dâhil ederek Türk edebiyatında büyük ölçüde keşfedilmemiş bir alana yönelir. Bu gelenek, özellikle Osmanlı şiirinde bulunan bir dizi imge ve metaforla karakterize edilen aşk kültürüdür. Erol’un eserleri “kadın edebiyatı” etiketinin ötesine geçerek Osmanlı aşk kültürünü cumhuriyetçi yeni Türk toplumu içinde yeniden yorumlar. Bu süreçte Doğu/Batı, geleneksel/modern ve söylenemeyen/söylenebilen gibi ikilikler arasında ustaca manevralar yapar. Romanlarındaki derinlik ve zenginlik ile geleneğe dair getirdiği yorumun, kanon dışı edebiyatın kullanılmayan ifade potansiyeline işaret ettiği iddia edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kanon, kanon dışı, gelenek, aşk, Safiye Erol, Peyami Safa, Türk edebiyatı

Tradition and the Noncanonical: The Use of Tradition in Safiye Erol and Peyami Safa

Öz

This article suggests that noncanonical literature possesses the capacity to articulate the “unspeakable” within language. To substantiate this claim, it examines Peyami Safa’s Fatih-Harbiye as exemplary of canonical novel and Safiye Erol’s noncanonical works in the context of their respective relationships with the literary and cultural tradition. In contrast to Safa, who conforms to the established cultural norms of Muslim Turkish society, Erol explores a largely uncharted domain within Turkish literature by skillfully weaving tradition into her narratives. This tradition is specifically the culture of love, which is characterized by a stock set of images and metaphors found in Ottoman poetry. Erol’s works transcend mere labels of “women’s literature” as she reinterprets Ottoman love culture within the context of the emergent Turkish republican society. In this process, she adeptly navigates dichotomies such as East/West, traditional/modern, and unspeakable/speakable. The article claims that, in her novels, the profundity and richness of her interpretation of tradition displays the untapped expressive potential of noncanonical literature.

Anahtar Kelimeler

Canon, noncanonical, tradition, love, Safiye Erol, Peyami Safa, Turkish literature

Kaynakça

• Açıkgöz, H. (2001). Safiye Erol’un yazı dünyası. Kubbealtı Akademi Mecmûası, 30(4), 80-88.
• Alter, R. (2004). Pleasure and change: The Aesthetics of canon. Oxford University Press.
• Andrews, W. (2016). Ottoman love: Preface to a theory of emotional ecology içinde J. Liliequist (Ed.), A History of Emotions 1200-1800. Routledge.
• Andrews, W., ve Kalpaklı, M. (2005). The Age of beloveds: Love and the beloved in early-modern Ottoman and European culture and society. Duke University Press.
• Ayvazoğlu, B. (1998). Peyami: Hayatı, felsefesi, dramı. Ötüken Neşriyat.
• Belge, M. (2009). Türkiye'de kanon. Sanat ve edebiyat yazıları içinde (ss. 81-93). İletişim Yayınları.
• Bloom, H. (Ed.). (1985). T.S. Eliot. Chelsea House Publishers.
• Bloom, H. (1994). The Western canon: The Books and school of the ages. Riverside Press.
• Bloom, H. (1997). The Anxiety of influence: A Theory of poetry. Oxford University Press.
• Bradbury, M., ve McFarlane, J. (Ed.). (1978). Modernism: A Guide to European Literature 1890-1930. Penguin Books.
• Buğdaycı, Ç. (2016). Bir Aşk Üçgeni: Safiye Erol’un Kadıköyü’nün Romanı’nda aşk, ıstırap ve modernleşme. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, 7(15), 100-119.
• Butler, J. (1996). Excitable speech: Contemporary scenes of politics. Routledge.
• Cangöz, N. (2019, 5 Şubat). Safiye Erol’u kim sahiplensin? T24. https://t24.com.tr/k24/yazi/safiye-erol,2264
• Eagleton, T. (1983). Literary theory: An Introduction. University of Minnesota Press.
• Eliot, T. S. (2013). Gelenek ve bireysel yetenek (O. Tecimen, Çev.). NOTOS, (40), 94-98.
• Enginün, İ. (2004). Yeni Türk edebiyatı araştırmaları (5. baskı). Dergâh Yayınları.
• Erol, S. (2010a). Kadıköyü’nün Romanı (5. baskı). Kubbealtı Neşriyâtı.
• Erol, S. (2010b). Makaleler (H. Açıkgöz, Ed.; 3. baskı). Kubbealtı.
• Erol, S. (2014a). Ciğerdelen (11. baskı). Kubbealtı Neşriyâtı.
• Erol, S. (2014b). Dineyri papazı (H. Açıkgöz, Ed.; 4. baskı). Kubbealtı Neşriyatı.
• Erol, S. (2014c). Ülker fırtınası (5. baskı). Kubbealtı Neşriyâtı.
• Fang, W. (Ed.). (2018). Tensions in world literature: Between the local and the universal. Palgrave Macmillan.
• Felski, R. (2003). Literature after Feminism. The University of Chicago Press.
• Gilbert, S. M., & Gubar, S. (2000). The Madwoman in the attic: The Woman writer and the nineteenth-century literary imagination (2. bs). Yale University Press.
• Graff, G. (1987). Professing literature. Chicago University Press.
• Gross, D. (1992). The Past in ruins: Tradition and the critique of modernity. University of Massachusetts Press.
• Gürbilek, N. (2012). Benden önce bir başkası (2. baskı). Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2015). Sessizin payı. Metis Yayınları.
• İleri, S. (2010). Safiye Erol’a saygı yazısı. H. Açıkgöz (Ed.), Makaleler içinde (3. baskı, ss. 15-18). Kubbealtı Neşriyâtı.
• Kara, M. (2002). Metinlerle günümüz tasavvuf hareketleri. Dergah Yayınları.
• Koopman, C. (2013). Genealogy as critique: Foucault and the problems of modernity. Indiana University Press.
• Longxi, Z. (2016). Canon and world literature. Journal of World Literature, 1, 119-127.
• Moran, B. (2008). Türk romanına eleştirel bir bakış 1. İletişim.
• Necatigil, B. (1968). Edebiyatımızda isimler sözlüğü. Varlık Yayınevi.
• Okay, O. M. (2015). Batılılaşma devri Türk edebiyatı. Dergâh Yayınları.
• Öğün, S. S. (1997). Türk muhafazakârlığının kültür kökleri ve Peyami Safa’nın muhafazakâr yanılgısı. Toplum ve Bilim, 74, 102-154.
• Parla, J. (1990). Babalar ve oğullar: Tanzimat romanının epistemolojik temelleri. İletisim.
• Patea, V. (2016). Eliot’s modernist manifesto. Transatlantica, 1.
• Peyami Safa. (1974). H. Devrim, N. Araz, N. Gezgin, A. Kazancı, G. Devrim (Ed.), Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi içinde (C. 4, ss. 1206-1207). Kaynak Kitaplar.
• Rosenwein, B. H. (2022). Love: A History in five fantasies. Polity Press.
• Safa, P. (2000a). Birkaç söz. Fatih-Harbiye içinde. Ötüken Neşriyat.
• Safa, P. (2000b). Fatih-Harbiye. Ötüken Neşriyat.
• Schuchard, R. (1999). Eliot’s dark angel. Intersections of life and art. Oxford University Press.
• Shapiro, K. (1960). In Defense of ignorance. Random House.
• Showalter, E. (1977). A Literature of their own: British women novelists from Brontë to Lessing. Princeton University Press.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19uncu Asır Türk edebiyatı tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Tekin, M. (Ed.). (2003). Peyami Safa ile söyleşiler. Çizgi Kitabevi.
• Toprak, Z. (2002). Genç Kız ve Kadın İntiharları II: Cumhuriyet Erkeğinin Kadın İmgesi. Toplumsal Tarih, (99), 15-19.
• Uçman, A. (2020). Safiye Erol. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde EK-1 (ss. 418-419). TDV. https://islamansiklopedisi.org.tr/erol-safiye
• Yardım, M. N. (2010). Safiye Erol (Aşk Çiçeği Ketaki) (2. baskı). Anonim Yayıncılık.