Halit Ziya Uşaklıgil’in “Dilhoş Dadı” Öyküsünde Kölelik ve Ötekilik

Yıl 2024, Sayı: 29, 145 - 159, 31.05.2024

Hüsna Baka

https://doi.org/10.56074/msgsusbd.1453598

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil’in, İzmir’in ayrıcalıklı ailelerinden birine mensup isimsiz, yetişkin bir erkek anlatıcının bakış açısından aktarılan “Dilhoş Dadı” öyküsü, anlatıcının Dilhoş adlı Afrika kökenli dadısını hatırlama biçimine ve dadısıyla duygudaşlık kurma çabasına odaklanır. Bir yandan da “ben anlatıcı”nın retrospektif bakışı aracılığıyla dadı üzerinden bir büyüme ve toplumsallaşma anlatısı kurgular. Anlatıcının dadısına dair hatıraları, çocukluktan yetişkinliğe geçtiği aşamada kültürel ve ırksal bir fark söylemini nasıl yavaş yavaş benimsediğini açığa vurur. Ben anlatıcının bakışı dadısının nasıl adım adım korku ve merak uyandıran “öteki”ne dönüştüğünü açıklarken, ötekileştiren bu bakışın büyümeye ve toplumsallaşmaya paralel olarak geliştiğini gözler önüne serer. Anlatıcının Dilhoş’a dair hatıralarından söz ederken kullandığı duygu repertuvarı, Dilhoş’a ilişkin önyargıları açığa vurarak kurulmaya çalışılan duygudaşlığın sınırlılığına işaret eder.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Dilhoş Dadı, kölelik, ötekilik, Afro-Türkler

Slavery and Otherness in Halit Ziya Uşaklıgil’s Short Story “Dilhoş Dadı

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil's story "Dilhoş Dadı," narrated by an anonymous adult narrator from one of the privileged families of Izmir, focuses on his memories of his African nanny named Dilhoş and his attempt to establish sympathy with her. It also constructs a narrative of growing up and socialization through the narrator's retrospective perspective. The narrator’s memories reveal how he gradually adopts a discourse of cultural and racial differences as he moves from childhood to adulthood. The narrator's point of view explains how his African nanny gradually turns into the "other" surrounded by fear and curiosity and reveals that this othering gaze develops in parallel with growing up and becoming socialized. The repertoire of emotions the narrator uses when talking about Dilhoş reveals the prejudices against Dilhoş and points to the limitations of the sympathy attempted to be established.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Dilhoş Dadı, slavery, otherness, Afro-Turcs

Kaynakça

• Benjamin, W. (2012). Son bakışta aşk (N. Gürbilek, haz.). Metis.
• Çağın, Ş. (2016). Halit Ziya Uşaklıgil’in eserlerinde esaret. Yeni Türk Edebiyatı Dergisi, (14), 25-42.
• Çağın, Ş. (2023). Halit Ziya ve Reşat Nuri’nin eserlerinde İzmir’de Afrikalı zenciler. Ş. Çağın, Ö. Nemutlu ve H. H. Durgun (Ed.), İzmir araştırmaları: Ömer Faruk Huyugüzel’e armağan içinde (ss. 125-139). Kent.
• Çanaklı, L. A. (2014). Halit Ziya Uşaklıgil ve Türk halk kültürü. Turkish Studies, 9 (6), 237-254.
• Dicle, E. (2022). Sunuş: Duygular neyi söyler?. E. Dicle (Ed.), Edebiyatın duygu haritası içinde (ss. 5-10). Dergâh.
• Erkan, Ü. (2019). Lacan’da öznenin kurulumu ve ötekinin inşası: Psikanaliz ve oryantalizm. Turkish Studies 14 (3), 1425-1440.
• Fanon, F. (1986). Black skin, white masks. (C. L. Markman, Trans.). Pluto Press.
• Grosz, E. (2021) Jacques Lacan: Feminist bir giriş. (Ö. Çakmak, Çev.). Otonom.
• Güneş, G. (2020). Köle ve azadlıktan vatandaşlığa İzmir’de Afro-Türkler. O. Pullukçuoğlu Yapucu, A. Ü. Erdem, & A. Erdoğan (Ed.), Geçmişin peşinde bir kent: İzmir içinde, (ss. 39-72). Ege Üniversitesi Yayınları.
• Hall, S. (1997). The spectacle of the “other”. S. Hall (Ed.), in Representation: Cultural representations and signifying practices (pp. 225-285). Sage Publications.
• Olpak, M. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda köle, Türkiye Cumhuriyeti’nde evlatlık: AfroTürkler. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 68(1), 123-141.
• Öztürk, V. (2012). Ferhunde Kalfa’da anlatım tekniğinin bir parçası olarak sembolleştirme. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (17), 193-205.
• Schudson, M. (1993). Watergate in American memory: How we remember, forget and reconstruct the past. Basic Books.
• Soğanoğlu, D. (2010). Önsöz. Dilek S., haz., Sepette bulunmuş – Hepsinden acı içinde, (ss. 9-11). Özgür.
• Uşaklıgil, H. Z. (2010). “Dilhoş Dadı.” Dilek S., haz., Sepette bulunmuş – Hepsinden acı içinde, (ss. 98-119). Özgür Yayınları.
• Uşaklıgil, H. Z. (2021). Kırk yıl (A. Uçman, haz.). YKY.