AYDINLANMA VE İLK BİRİKİM ÇELİŞKİSİNDE HALK VE HALKÇI EKONOMİ POLİTİK

Yıl 2019, Sayı: 32, 1 - 30, 01.12.2019

Ceyhun Gürkan

Öz

Halkçılık, ulusal ve ideolojik farklılıkların geniş çeşitliliği içinde aynı zamanda ekonomi politiğin bağlamında gelişmiş düşünsel ve siyasal bir harekettir. Halkçı düşüncenin ve hareketin ekonomi politik içeriğini yakalayan temel kavramlardan biri Marx’ın ilk birikimidir. Halk üzerine siyaset ve ekonomi politik 18. yüzyılın ikinci yarısında klasik liberalizm ve Aydınlanma düşüncesi içinde eleştirel bir düzlemde yükselişe geçmiştir. Aydınlanma ve ilk birikim arasındaki karşıtlıktan hareket eden bu yazı halkçı düşüncenin eleştirel ekonomik politik boyutunun izini Kant’tan Rousseau’ya ve Marx’a uzanan Aydınlanmacı gelenek içinde sürmektedir. Bireyleri siyasal ve toplumsal olarak içeriksiz bir kitle halinde piyasa yolunda yöneten neoliberal popülizmin karşısında, bu çalışma Aydınlanmanın halkçı düşüncesiyle yüzleşip ve eksikliklerini aşabilecek yeni bir eleştirel yaklaşımın ekonomi politik rotasını çıkarmayı denemektedir.

Anahtar Kelimeler

Aydınlanma, İlk Birikim, Halkçılık, Ekonomi Politik, Küçülme

THE PEOPLE AND POPULAR POLITICAL ECONOMY IN THE CONTRADICTION BETWEEN THE ENLIGHTENMENT AND PRIMITIVE ACCUMULATION

Öz

In a great variety of national and ideological diversities, populism, which has also developed within the context of political economy, is an intellectual and political movement. One of the fundamental concepts identifying the political- economy content of the populist idea and movement is Marx’s notion of primitive accumulation. The politics and political economy of the people in classical liberalism and the Enlightenment thought started to rise on a critical pathway in the second half of the 18th century. Taking its departure point from the contradiction between the Enlightenment and primitive accumulation, this paper traces the critical political-economy aspect of the populist idea within the Enlightenment tradition from Kant through Rousseau to Marx. Against the neoliberal populism which governs individuals as a mass without a political and social content for the sake of the market, this paper attempts to draw the political-economy course of a new critical approach that can confront the populist idea of the Enlightenment and overcome its shortcomings.

Anahtar Kelimeler

The Enlightenment, Primitive Accumulation, Populism, Political Economy, Degrowth

Kaynakça

• Acar-Savran, Gülnur, Sivil Toplum ve Ötesi: Rousseau, Hegel ve Marx, Belge, İstanbul 2003.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali, Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği, İmge, Ankara 2006.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali, “Jean-Jacques Rousseau: Halk Kendini Yaratıyor”, Sokrates’ten Jakobenlere Batı’da Siyasal Düşünceler, (Ed. Mehmet Ali Ağaoğulları vd.), İletişim, İstanbul 2011, s. 569-596.
• Bentham, Jeremy, The Panopticon Writings, (Ed. Miran Božovič), Verso, Lon- don/New York 1995.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2009, 21. Baskı, İmge, Ankara 2015.
• Braudel, Fernand, Civilization and Capitalism, 15th-18th Century. Volume I: The Structures of Everyday Life, (Çev. Siân Reynolds), Harper&Row, New York 1981.
• Braudel, Fernand, Civilization and Capitalism, 15th-18th Century. Volume II: The Wheels of Commerce, (Çev. Siân Reynolds), Harper&Row, New York 1982.
• Braudel, Fernand, Civilization and Capitalism, 15th-18th Century. Volume III: The Perspective of the World, (Çev. Siân Reynolds), Harper&Row, New York 1984.
• Brown, Wendy, Halkın Çözülüşü: Neoliberalizmin Sinsi Devrimi, (Çev. Barış En- gin Aksoy), Metis, İstanbul 2018.
• Cevizci, Ahmet, Aydınlanma Felsefesi Tarihi, Asa, Bursa 2007.
• Engels, Friedrich, Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, 7. Baskı, (Çev. Öner Ünalan), Sol, Ankara 1993.
• Foucault, Michel, The Archaeology of Knowledge and the Discourse on Langu- age, (Çev. Alan M. Sheridan Smith), Pantheon Books, New York 1972.
• Foucault, Michel, The Order of Things, Routledge, London/New York 2002.
• Foucault, Michel, “Felsefe ve Psikoloji”, Felsefesi Sahnesi, (Çev. ve Ed. Işık Er- güden), Ayrıntı, İstanbul 2011, s. 19-30.
• Foucault, Michel, Biyopolitikanın Doğuşu, (Çev. Alican Tayla), İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2015.
• Foucault, Michel, Güvenlik, Toprak, Nüfus, (Çev. Ferhat Taylan), İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2013.
• Geiselberger, Heinrich (Ed.), Büyük Gerileme: Zamanımızın Ruh Hali Üstüne Uluslararası Bir Tartışma, (Çev. Merisa Şahin vd.), Metis, İstanbul 2017.
• Harvey, David, A Brief History of Neoliberalism, Oxford University Press, Oxford 2005.
• Harvey, David, Marx’ın Kapital’i İçin Kılavuz, (Çev. Bülent O. Doğan), Metis, İstanbul 2012.
• Hobbes, Thomas, Leviathan, (Çev. Semih Lin), YKY, İstanbul 1993.
• Kant, Immanuel, “Aydınlanma Nedir? Sorusuna Yanıt (1784)”, Kant, (Çev. ve Ed. Nejat Bozkurt), Say, İstanbul 2005, s. 263-273.
• Karatani, Kojin, Dünya Tarihinin Yapısı: Üretim Tarzlarından Mübadele Tarzla- rına, (Çev. Ali Karatay), Metis, İstanbul 2017.
• Latouche, Serge, Kanaatkâr Bolluk Toplumuna Doğru: Küçülme Üzerine Yanlış Yorumlar ve Tartışmalar, (Çev. Tahir Karakaş), İletişim, İstanbul 2018.
• Luxemburg, Rosa, The Accumulation of Capital, Routledge&Kegan Paul, London 1951.
• Malthus, Thomas R., Nüfus İlkesi, (Çev. Çağla Taşkın), Pinhan, İstanbul 2017.
• Marx, Karl, “Kapitalist Üretim Öncesi Biçimler (Sermaye İlişkisinin ya da İlkel Birikimin Oluşumu Öncesi Süreç Üzerine)”, Kapitalizm Öncesi Ekonomi Biçimleri (K. Marx- F. Engels), (Çev. Mihri Belli), Sol, Ankara 1977, s. 61-109.
• Marx, Karl ve Friedrich Engels, Komunist Manifesto, 8. Baskı, (Çev. Gaybi Köylü), Bilim ve Sosyalizm Yayınları 1997.
• Marx, Karl, Kapital 1. Cilt, (Çev. Mehmet Selik ve Nail Satlıgan), Yordam, İs- tanbul 2012.
• Polanyi, Karl, Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, 2. Baskı, (Çev. Ayşe Buğra), İletişim, İstanbul 2002.
• Rousseau, Jean-Jacques, Toplum Sözleşmesi, (Çev. Vedat Günyol), Adam, İstan- bul 1994.
• Rousseau, Jean-Jacques, Ekonomi Politik, (Çev. İsmet Birkan), İmge, Ankara 2005.
• Rousseau, Jean-Jacques, Anayasa Projeleri (Korsika Anayasası Projesi, Polonya Hükümeti ve Reform Tasarısı Üzerine Düşünceler), (Çev. İsmail Yerguz) (Yay. Haz. Mustafa Hazım Bayka), Say, İstanbul 2008.
• Rousseau, Jean-Jacques, İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, 15. Baskı, (Çev. Rasih Nuri İleri), Say, İstanbul 2018.
• Sanyal, Kalyan, Kapitalist Kalkınmayı Yeniden Düşünmek: İlkel Birikim, Yöne- timsellik ve Postkolonyal Kapitalizm, (Çev. Ali Karatay), Metis, İstanbul 2017.
• Streeck, Wolfgang, Satın Alınan Zaman: Demokratik Kapitalizmin Gecikmiş Krizi, (Çev. Kerem Kabadayı), Koç Üniversitesi, İstanbul 2016a.
• Streeck, Wolfgang, How will Capitalism End? Essays on a Failing System, Verso, London/New York 2016b.
• Smith, Adam, Milletlerin Zenginliği, (Çev. Haldun Derin), İş Bankası Kültür Ya- yınları, İstanbul 2006.
• Tekeli, İlhan ve Gencay Şaylan, “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”, Toplum ve Bilim, S. 6-7, 1978, s. 44-110.
• Tooze, Adam, “A General Logic of Crisis”, London Review of Books, C. 39, S. 1, 2017, s. 3-8, https://www.lrb.co.uk/v39/n01/adam-tooze/a-general-logic- of-crisis. (01.06.2019)
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, Doğan Kitap, İstanbul 2012.
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Popülizm 1908-1923, Doğan Kitap, İstanbul 2013.
• Wallerstein, Immanuel vd., Kapitalizmin Geleceği Var mı?, (Çev. Bülent O. Do- ğan), Metis, İstanbul 2014.