KEMALİST HALKÇILIĞIN ANALİZİ: YENİ BİR YORUM DENEMESİ

Yıl 2019, Sayı: 32, 53 - 74, 01.12.2019

İhsan Ömer Atagenç

Öz

Halkçılık, Kemalizmin kuruluş sürecinde merkezi bir role sahiptir. İttihat ve Terakki döneminden miras kalan bu düşünce, savaş koşullarında Anadolu halkının bir araya gelmesi, eşitlikçi ve ortak bir zeminde bir devlet inşa edebilmesi açısından önemli bir işlev görmüştür. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinin ardından devletin resmi ideolojisinin temelini oluşturan “altı ok”tan biri olan Halkçılık yalnızca bir düşünsel miras değil aynı zamanda devletin kurucu ideolojisi olan Kemalizmin temel ilkelerinden biri haline gelmiş ve 1938 yılında Anayasa’ya dahil edilmiştir. Halkçılık kavramının kurucu ideolojinin niteliği açısından önemine dair yapılan tartışmalar, Kemalizmin iktidar dönemindeki Halkçılık pratiğine yönelik güncel tartışmalara doğru evrilmiştir. Halkçılık pratiğinin tartışılması yalnızca Kemalizme mesafeli yahut karşısında duran bir düşünsel ortamda değil bizzat Kemalizme içkin yorumlarda da ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Kemalizmin Halkçılık ilkesinin idealleri ve ortaya çıkan pratik arasındaki soruna dair Kemalizme içkin yapılan eleştirilere yer verilecek ve Kemalizmin halkçılık düşüncesine dair sahip olduğu idealler doğrultusunda güncel bir yorum yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kemalizm, Halkçılık, Solidarizm, Tek Parti, Sınıfsız Toplum

ANALYSIS OF KEMALIST POPULISM: TRYING A NEW INTERPRETATITON

Öz

The Populism has a central role in the establishment of Kemalism. This thought inherited from the period of the Committee of Union and Progress has played an important role in terms of combining the Anatolian people in the conditions of war and building a state on an egalitarian and common ground. As one of the Six Arrows that form the basis of the official ideology of the Turkish Republic after the establishment process, the Populism has become one of the fundamental principles of Kemalism which is not only an intellectual heritage but also the founding ideology of the state, and it was included in the Constitution in 1938. The debates on the importance of the concept of populism in terms of the nature of the founding ideology evolved into current debates on the practice of Populism in the period of Kemalism. The discussion of the practice of populism appears not only in an intellectual environment that is distant to or against Kemalism but also in the immanent interpretations of Kemalism itself. In this study, the immanent critiques of Kemalism will be included in the question of the problems between the ideals of the principle of Populism and the resulting practice and a contemporary interpretation will be made in line with the ideals of Kemalism for the idea of populism.

Anahtar Kelimeler

Kemalism, Populism, Solidarism, Single Party, Classless Society

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sınıf Bilincinin Oluşması 1923- 1940”, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler 1839-1950, (Der. Donald Quatert ve Erik Jan Zürcher), İletişim, İstanbul 2017, s. 123-153.
• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, (Çev. Yavuz Alogan), Kaynak, İstanbul 2012.
• Akal, Emel, Mustafa Kemal, İttihat Terakki ve Bolşevizm, TÜSTAV, İstanbul 2002.
• Akçura, Yusuf, Siyaset ve İktisat, (Yay. Haz. Erol Kılınç), Ötüken, İstanbul 2015.
• Arar, İsmail, Atatürk’ün Halkçılık Programı, Baha Matbaası, İstanbul 1963.
• Atılgan, Gökhan, “Türkiye’de Toplumsal Sınıflar 1923-2010”, 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim, (Der. Faruk Alpkaya, Bülent Duru), Phoenix, Ankara 2017, s. 269-312.
• Avcıoğlu, Doğan, Türkiye’nin Düzeni Cilt 1, Tekin, İstanbul 1998.
• Aydoğan, Metin, Yeni Dünya Düzeni, Kemalizm ve Türkiye, Pozitif, İstanbul 2015.
• Ayman, Güler, Ulusalcılık ve Karşıtları, Pozitif, İstanbul 2015.
• Başaran-Lotz, Neslişah L. ve Cangül Örnek, “Milli Mücadele Yıllarında Sosyalizm Etkisinde Halkçılık”, Toplumsal Tarih, S. 304, 2019, s. 58-65.
• Başkaya, Fikret, Paradigmanın İflası: Resmi İdeolojinin Eleştirisine Giriş, Özgür Üniversite, Ankara 2011.
• Baykan, Toygar Sinan, “Halkçılık ve Popülizm: Türkiye Vakası ve Bir Kavramın Kullanımı”, Mülkiye Dergisi, C. 41, S. 1, 2017, s. 157-194.
• Berkes, Niyazi, Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi, Ankara 1975.
• Bursalı, Orhan, Ulus Yıkıcılığı Zamanları, Cumhuriyet, İstanbul 2010.
• Çavdar, Tevfik, Bir İnkılabın Günbatımı 1908-2008, İmge, Ankara 2008.
• Çeçen, Anıl, Kemalizm, Fark, İstanbul 2006.
• Çelik, Nur Betül, “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, (Ed. Ahmet İnsel), İletişim, İstanbul 2002, s. 75-91.
• Çelik, Seydi, “Atatürk’ün Halkçılık Beyannamesi ve Cumhuriyet Dönemi Halkçılık Anlayışı”, Teori, S. 107, 1998, s. 16-32.
• Doğan, İlyas, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Astana, Ankara 2014.
• Eliçin, Emin Türk, Kemalist Devrim İdeolojisi, Güncel, İstanbul 2007.
• Georgeon, François, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri: Yusuf Akçura 1876-1935, (Çev. Alev Er), Tarih Vakfı, İstanbul 2005.
• Georgeon, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), (Çev. Ali Berktay), Yapı Kredi, İstanbul 2006.
• Gökalp, Ziya, Makaleler IV, (Haz. Ferit Ragıp Tuncor), T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 1977.
• Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, (Haz. Mehmet Kaplan), T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara 1976.
• Güneş, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı (1920-1923), İş Bankası, İstanbul 2008.
• Günyol, Vedat, Orman Işırsa, Çağdaş, İstanbul 1979.
• Günyol, Vedat, Yeni Türkiye Ardında, Çağdaş, İstanbul 1976.
• Haspolat, Evren, “Meşrutiyetin Üç Halkçılığı ve Kemalist Halkçılığa Etkileri”, Atatürk Yolu, S. 47, 2011, s. 557-584.
• Kansu, Ceyhun Atuf, Atatürkçü Olmak, Bilgi, Ankara 1996.
• Kansu, Ceyhun Atuf, Bağımsızlık Devrimcisi, Telgrafhane, Ankara 2018.
• Karaömerlioğlu, Asım, Orada Bir Köy Var Uzakta: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem, İletişim, İstanbul 2006.
• Karaömerlioğlu, M. Asım, “Türkiye’de Köycülük”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, (Ed. Ahmet İnsel), İletişim, İstanbul 2002, s. 284- 297.
• Keyder, Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim, İstanbul 2011.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, (Der. Mümtazer Türköne, Tuncay Önder), İletişim, İstanbul 2012.
• Meydan, Sinan, Atatürk Etkisi, İnkılap, İstanbul 2019.
• Meydan, Sinan, Kuruluş Ayarlarına Dönmek, İnkılap, İstanbul 2017.
• Noviçev, A. D., Osmanlı İmparatorluğu’nun Yarı Sömürgeleşmesi, (Çev. Nabi Dinçer), Onur, Ankara 1979.
• Özbay, Taylan, Atatürkçülüğün Kurtuluş Savaşı, Telgrafhane, Ankara 2015.
• Özbudun, Ergun, 1921 Anayasası, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1992.
• Özden, Mehmet, “Bir Halkçı Münevverler Platformu: Halka Doğru Dergisi (1913-1914)”, Milli Folklor, S. 89, 2011, s. 109-119.
• Parla, Taha, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, Deniz, İstanbul 2009.
• Perinçek, Doğu, Toprak Ağalığı ve Kürt Sorunu, Kaynak, İstanbul 2010.
• Sarıhan, Zeki, “Halk Çağının Ürünü ‘Halkçılık Beyannamesi’”, Teori, S. 107, 1998, s. 3-15.
• Sezgin, Ömür, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, İmge, Ankara 2005.
• Tanör, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, Cumhuriyet, İstanbul 2010.
• Tanör, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi, İstanbul 2009.
• Tanyol, Cahit, Atatürk ve Halkçılık, Türkiye İş Bankası Kültür, Ankara 1981.
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin, Cumhuriyetin Harcı: Köktenci Modernitenin Doğuşu, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul 2010.
• Timur, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge, Ankara 2003.
• Toprak, Zafer, “II. Meşrutiyet’te Solidarist Düşünce: Halkçılık”, Toplum ve Bilim, S. 1, 1977, s. 92-123.
• Toprak, Zafer, “Halkçılık İdeolojisinin Oluşumu”, Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları 1923-1938, (Yay. Haz. Atilla Aksoy, Mustafa Pirili), İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Derneği Yayınları, İstanbul 1977, s. 13-31.
• Toprak, Zafer, “Osmanlı Narodnikleri: Halka Doğru Gidenler”, Toplum ve Bilim, S. 24, 1984, s. 69-81.
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Popülizm 1908-1923, Doğan, İstanbul 2013.
• Tökin, İsmail Hüsrev, C.H. Partisinin Dünya ve Cemiyet Görüşü, Ülkü, Ankara 1946.
• Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar 1908-1925 Cilt 1, İletişim, İstanbul 2009.
• Yeğen, Mesut, “Kemalizm ve Hegemonya?”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Kemalizm, (Ed. Ahmet İnsel), İletişim, İstanbul 2002, s. 56-74.