COLLECTIVE BARGAINING RIGHTS OF PUBLIC SERVANTS IN TURKEY: BASIC TEXTS, ACTORS AND APPLICATIONS

Yıl 2020, Sayı: 33, 61 - 100, 01.06.2020

İpek Sayan Özkal Vahide Feyza Urhan

Öz

In 2010 with the amendment to the Constitution made in Turkey public servants were given the right to collective agreement. Thus, it is the first time in the nation’s history in 2012 that public servant has begun to negotiate their economic and social rights. In this study, it is examined why the right to collective bargaining was given to public personnel in 2010 and how this policy was reflected in implementation of public personnel system. The study will try to show that the right to collective bargaining in the field of Turkish public personnel system was accepted the result of the European Union's force as a more supernatural actor and the collective bargaining process takes place within the boundaries drawn by the state and that the texts signed as collective agreements cannot meet the demands directly

Anahtar Kelimeler

Public Servants, Trade Union Rights, Collective Agreements, Economic And Social Rights

TÜRKİYE’DE KAMU GÖREVLİLERİNİN TOPLU SÖZLEŞME HAKKI: TEMEL METİNLER, AKTÖRLER VE UYGULAMA

Öz

2010 yılında yapılan Anayasaya değişikliği ile Türkiye’de kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı verilmiştir. Böylece ülke tarihinde ilk defa 2012 yılında kamu görevlileri mali ve sosyal haklarını müzakere etmeye başlamışlardır. Bu çalışmada, 2010 yılında kamu görevlilerine toplu sözleşme hakkı verilmesi ve bunun kamu personel sistemi açısından uygulamaya nasıl yansıdığı incelenecektir. Çalışmayla, Türk kamu personel politikası alanında toplu sözleşme hakkının iç talepten çok Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinin etkisi olduğu ve toplu sözleşme sürecinin devletin çizdiği sınırlar içinde gerçekleştiği ve toplu sözleşme olarak imzalanan metinlerin talepleri doğrudan karşılayamadığı gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Görevlileri, Sendikal Hak, Toplu Sözleşme, Mali ve Sosyal Haklar

Kaynakça

• I. Davutoğlu Hükümeti Programı, http://www.resmigazete.gov.tr/eski- ler/2014/09/20140907-1-1.pdf (5.10.2019).
• II. Davutoğlu Hükümeti Programı, https://www.aa.com.tr/uploads/TempU- serFiles/64.hukumet_programi.pdf (5.10.2019). AB Tarihi, (24.10.2018) ABB, “Türkiye'nin AB https://www.ab.gov.tr/46231.html (24.10.2018) Müktesebatına Uyum Programı”
• ABB, “Türkiye'nin AB Müktesebatına Uyum Programı (2007-2013)”, https://www.ab.gov.tr/files/Muktesebat_Uyum_Programi/19_Sosyal- PolitikaveIstihdam.pdf (24.10.2018)
• ABB, “Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları”, https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html (11.12.2018).
• ABB, “Ulusal Programlar”, https://www.ab.gov.tr/ulusal-program_194.html (11.03.2019).
• ABB, “Katılım Süreci İçin AB Stratejisi 2010-2011 Eylem Planı”, https://www.ab.gov.tr/files/strateji/2010_2011_eylem_plani.pdf (14.03.2019).
• Adalet ve Kalkınma Partisi, “Adalet ve Kalkınma Partisi Programı-2002” https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitst- ream/handle/11543/926/200205071.pdf?sequence=1&isAllowed=y (16.07.2019).
• Akdoğan, A. Argun, Türk Kamu Yönetimi ve Avrupa Birliği: Karşılaştırmalı Eleştirel Bir İnceleme, TODAİE Yayını, Ankara, 2008.
• Albayrak, Suha Oğuz, “Kamu Personel Rejimini Sendikalarla Birlikte Yönet- mek: TARGEL Projesi Üzerinden Bir Değerlendirme”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (4), 2017.
• Arıcı, Kadir, “Kamu Görevlilerinin Toplu Sözleşme Hakkının Gerçekliği Me- selesinde Önemli Bir Faktör: Kamu Görevlileri Hakem Kurulu ve Ni- teliği”, Karatahta İş Yazıları Dergisi Sayı: 3, 2015, s. 209-218.
• Aslan, Onur Ender, Hikmet Kavruk, Mete Yıldız, Yılmaz Üstüner, İpek Özkal Sayan, Hasan Engin Şener, Vahide Feyza Urhan. Merkezi Personel Hiz- metleri Örgütlenmesi: Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Japonya, TODAİE Yayını, Ankara, 2016.
• Atay Şanlı, Yeliz, “Kamu Görevlileri Toplu Sözleşmesinin Hukuki Niteliği”, Amme İdaresi Dergisi, 48 (3), 2015, s. 1-39.
• Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, “Avrupa Birliği Temel Haklar Bildir- gesi” https://www.avrupa.info.tr/tr/avrupa-birligi-temel-haklar-bildir- gesi-708 (24.10.2018).
• Bilgin, Kamil Ufuk. “Ülkemizde Kamu Görevlilerinin Grev ve Toplu Söz- leşme Haklarının Hukuki Boyutu Uygulamaları.” Kamu Görevlilerinin Sendikal ve Demokratik Hakları Çalıştayı’nda sunulan tebliğ, Başba- kanlık Basımevi, Devlet Personel Başkanlığı, Ankara, Şubat 9-11 2010.
• BM, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin134.pdf (19.08.2019).
• BM, Medeni ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin133.pdf, (19.08.2019).
• Ceylan-Ataman, Berrin. “Avrupa Birliği Sosyal Politikasının Temel Prensip- leri ve Avrupa İstihdam Stratejisi”, Derleyen: Berrin Ceylan-Ataman. Avrupa Birliği’nin İstihdam ve Sosyal Politikası, Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara, 2005.
• CHP, Cumhuriyet Halk Partisi Programı (1995).
• CHP, 2011 Programı, http://www.chp.org.tr/wp-zontent/uploads/chpprog- ram.pdf (28.11.2019).
• Dereli, Toker, “Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Normları Açısından Tür- kiye’de Sendika Özgürlükleri ve Yeni Yasa Taslağının Değerlendiril- mesi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı 54, 2008.
• DPB Yıllar İtibariyle Konfederasyon Üye Sayıları (2002-2018), http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/sendikal-istatistikler (20.02.2019).
• DPT, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 1994.
• DPT, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000), Ankara.
• DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kamu Yönetiminin İyileştirilmesi ve Yeniden Yapılandırılması Özel İhtisas Komisyonu Raporu (2000).
• DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005).
• DPT, Dokuzuncu Kalkınma Planı Kamuda İyi Yönetişim Özel İhtisas Komis- yonu Raporu (2007).
• DSP, “Demokratik Sol Parti 2003 Programı” https://acikeri
• DSP, “Demokratik Sol Parti’nin 1991 Seçim Bildirgesi” https://acikeri- sim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitst- ream/handle/11543/602/199303175_1991.pdf?sequence=1&isAl- lowed=y (28.11.2019). DYP, “Doğru Yol Partisi sim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/659 (16.07.2019). Programları” https://acikeri
• Gülmez, Mesut, Sendikal Hakların Uluslararası Kuralları ve Türkiye (UÇÖ/ILO Sözleşme ve İlkeleri) Cilt I, TODAİE Yayını, Ankara, 1988.
• Gülmez, Mesut, “Toplu Pazarlık ve Grev Hakları ve Türkiye”, Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye Kollokyumu, (Yay. Haz.: Mesut Gülmez), Mayıs 7-8, 1992- TODAİE, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1993a.
• Gülmez, Mesut, Belgelerle Yönetim, Yargı ve Memur Sendikaları (1990- 1993), TODAİE Yayınları, Ankara, 1993b.
• Gülmez, Mesut. Kamu Görevlileri Sendika ve Toplu Görüşme Hukuku- 788’den 4688’e: 1926-2001, TODAİE Yayını, Ankara, 2002.
• Gülmez, Mesut. Sendikal Hakların Ulusalüstü Kuralları, Oluşumu ve Uygu- lanması 1919-2014 100. Kuruluş Yıldönümü Eşiğinde UÇO/ILO İlke- leri, Hatiboğlu Basım ve Yayım, 2014.
• ILO, “ILO’nun Tarihçesi”, https://www.ilo.org/ankara/about- us/WCMS_372874/lang--tr/index.htm (08.02.2019).
• Işıklı, Alpaslan, “Sendika Hakkı ve Türkiye”, Avrupa Sosyal Şartı ve Türkiye Kollokyumu, (Yay. Haz.: Mesut Gülmez), Mayıs 7-8, 1992- TODAİE, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara, 1993.
• Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1993.
• Kayar, Nihat, Kamu Personel Yönetimi, Ekin Yayınevi, 2010.
• Kurşunlu, Elif, “Avrupa Birliği Müktesebatının Uygulanması Çerçevesinde İdari Kapasite.” Uzmanlık Tezi, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, 2004.
• Memur-Sen, “Memur-Sen Toplu Sözleşme Taleplerini Açıkladı” http://www.memursen.org.tr/memur-sen-toplu-sozlesme-taleplerini- acikladi-3 (19.08.2019)
• MHP, Milliyetçi Hareket Partisi Programı 2000, https://acikeri
• MHP, “2009 Programı”, www.mhp.org.tr (16.07.2019).
• Özdek, Yasemin, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, TODAİE Yayın- ları, 2004.
• Özkal Sayan, İpek, “Türkiye’de Toplu Sözleşmenin Kamu Personel Rejimine Etkisi.” SOBİDER, 4 (14), 2017, s. 30-39.
• Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu Raporu, 2012 https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTA- NAK/TBMM/d24/c018/tbmm24018088ss0200.pdf (08.03.2019)
• Sarı, Ali Osman, “ILO Normları Karşısında Kamu Görevlilerinin Toplu Söz- leşme ve Grev Hakkı.” Kamu’da Sosyal Politika, 3 (11), 2009.
• Şaylan, Gencay, “Memur Sendikaları Üzerine Bazı Notlar.” Amme İdaresi Dergisi, 3 (4), 1970.
• SHP, Sosyaldemokrat Halkçı Parti Programı (1993).
• Şenver, Emin (2009), “AB Üyesi Ülkelerde Kamu Çalışanlarının Örgütlenme ve Grev Hakkı”, Kamu’da Sosyal Politika, Yıl.3, Sayı.11: 21-32.
• Talas, Cahit. “16 Aralık 1978 Örgütlenme Özgürlüğü Simpozyum Konuş- ması.” Tüm Kamu Personeli ve Emekli Haklarını Koruma Kuruluşları Kamu Personel Yönetim Sisteminin Konfederasyonu Yayın Organı, Özel Sayı 5-6, 1978.
• TBMM, “VII. Demirel Hükümeti Programı”, https://www.tbmm.gov.tr/huku- metler/HP43.htm (5.03.2019).
• TBMM, “I. Çiller Hükümeti Koalisyon Protokolü” https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP50.htm (5.03.2019).
• TBMM, “II. Yılmaz Hükümeti Programı”, https://www.tbmm.gov.tr/huku- metler/HP53.htm (5.03.2019).
• TBMM, “III. Yılmaz Hükümeti Programı”, https://www.tbmm.gov.tr/huku- metler/HP55.htm (5.03.2019).
• TBMM, “IV. Ecevit Hükümeti Programı”, https://www.tbmm.gov.tr/huku- metler/HP56.htm (5.03.2019).
• TBMM, “V. Ecevit Hükümeti Koalisyonu Protokolü”, https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/KP57.htm (5.03.2019).
• TBMM, “III. Erdoğan Hükümeti Programı”, https://www.tbmm.gov.tr/huku- metler/HP61.htm (5.03.2019).
• TBMM, Tutanak Dergisi, “Madde Gerekçesi”, tbmm.gov.tr/deve- lop/owa/td_v2.tutanak_sonuc?v_meclis=7&v_donem=1&v_ya- sama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=&v_sayfa=&v_anabaslik=KANUN- LAR&v_altbaslik=&v_mv=&v_sb=&v_ozet=&v_bastarih=&v_bitta- rih=&v_kayit_sayisi=2316&v_gelecek_sayfa=1401&v_kulla- nici_id=14212265 (20.02.2019).
• TBMM, Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, 20.9.1971, Cilt: 67, Top- lantı: 19, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTA- NAK/TBMM/t11/c011/tbmm11011018.pdf (8.02.2019)
• TBMM, Tutanak Dergisi, 25.11.1992, https://www.tbmm.gov.tr/tutanak- lar/TUTANAK/TBMM/d19/c021/tbmm19021031.pdf (20.02.2019).
• TBMM, “TBMM Tutanak Dergisi, 13.7.1995”, https://www.tbmm.gov.tr/tu- tanaklar/TUTANAK/TBMM/d19/c092/tbmm19092140.pdf (20.02.2019).
• Turan, Kamil, “Dünya’da ve Türkiye’de Kamu Görevlileri Sendikalarının Hu- kuki Gelişmeleri”, Kamu-İş Dergisi, 4 (4), 1999.
• Tutum, Cahit, “Türkiye’de Memur Sendikaları.” Amme İdaresi Dergisi, 1 (1), 1968, s. 29-46.
• Urhan, Vahide Feyza, “Kamu Politikaları Yaklaşımının 1980 Sonrası Türk Personel Politikaları Üzerindeki Etkileri.” (yayımlanmamış) Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2012.