MUHAFAZAKÂR VE FEMİNİST İDEOLOJİLER BAĞLAMINDA İSTANBUL SÖZLEŞMESİ TARTIŞMALARINA YÖNELİK BİR ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 35, 125 - 188, 30.06.2021

Funda Kemahlı Garipoğlu Ayşem Sezer Şanlı

Öz

Avrupa Konseyi tarafından 2011 yılında imzaya açılan, “Kadına Yönelik Şiddet
ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi
Sözleşmesi”, İstanbul'da imzaya açılması nedeniyle kamuoyunda “İstanbul
Sözleşmesi” olarak bilinmektedir. Türkiye, sözleşmeyi ilk imzalayan ülkedir.
Sözleşme 2014 yılında yürürlüğe girmiş, özellikle 2020 yılında da kamuoyunun
gündemine farklı ideolojik tartışmalarla gelmiş ve 2020 Temmuz- Ağustos aylarında çok fazla tartışılmıştır. Konunun bir tarafında, sözleşmenin aile kurumuna zarar verdiği ve eşcinselliği tanıyarak toplumun ahlaki yapısını bozduğu
görüşüne sahip ve Türkiye'nin sözleşmeden çıkmasını isteyen muhafazakâr
kesimler bulunmaktadır. Bir diğer tarafında ise, sözleşmenin kadına şiddet konusunda ağır yaptırımlar getiren en kapsamlı metin olarak mutlaka korunması
gerektiğini düşünen ve kadının insan haklarını temel alan feminist kesimler
bulunmaktadır. Bu kesimlerin farklı tezleri, mevcut dönemde basının da temel gündemlerinden biri haline gelmiştir. Çalışma, bu konudan hareketle
Teun A. Van Dijk’in eleştirel söylem analizi yönteminden yola çıkarak yazılı
basın verileri ile sözleşme özelindeki muhafazakâr ve ideolojik söylemsel bağlamları değerlendirmektedir. Çalışmanın örnekleminde, ana akım medya
odağı olarak Hürriyet; muhalif sol gazeteler olarak Cumhuriyet, Duvar, T24 ve muhafazakâr gazeteler olarak ise Yeni Şafak ve Yeni Akit gazetelerindeki haber verileri kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Sözleşmesi, Feminizm, Muhafazakarlık, Eleştirel Söylem Analizi

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2012), "Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı", https://bit.ly/32sTmJl (21.01.2021).
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2019), "Türkiye'de Kadın", https://ailevecalisma.gov.tr/media/5942/tuerkiyede-kad%C4%B1n-kabul-edilmi%C5%9F23052019.docx (21.01.2021).
• Anadolu Ajansı. (2021), "Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi'nden ayrıldığına dair karar Resmi Gazete’de Yayımlandı",https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyenin-istanbul-sozlesmesinden-ayrildigina-dair-karar-resmigazetede-yayimlandi/2182148 (20.03.2021).
• Arat, Yeşim (1990), Feminizm ve İslam: Kadın ve Aile Dergisinin Düşündürdükleri", Tekeli, Şirin (Ed.), Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadınlar, (İstanbul: İletişim Yayınları): 89-99.
• Asan, Aşkın (2019), "Kadına Yönelik Şiddet İle Mücadele ve İstanbul Sözleşmesi",https://ww4.ticaret.edu.tr/kadinveaile/2019/12/18/kadina-yonelik-siddet-ile-mucadele-ve-istanbul-sozlesmesi/ (26.11.2020).
• Baker, Ulus (2006), "Muhafazakâr Kisve", Bora, Tanıl ve Gültekingil, Murat (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce- Cilt V Muhafazakârlık, (İstanbul: İletişim Yayınları): 101-105.
• Bayhan, Vehbi (2013), "Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet", Doğu Batı Düşünce Dergisi, 63, s. 147-165.
• Beauvoir, Simone (1993), Kadın. İkinci Cins 3-Bağımsızlığa Doğru, Onaran, Bertan (Çev.), (İstanbul: Payel Yayınevi).
• Berktay, Fatmagül (2013), "Feminist Teoride Açılımlar", Ecevit,Yıldız ve Karkıner, Nadide (Ed.), Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları): 2-23.
• Birkalan Gedik, Hande (2011), "Yeni Toplumsal Hareketler", Kartal, Bilhan ve Kümbetoğlu, Belkıs (Ed.), Yeni Toplumsal Hareketler, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları): 104-129.
• Bora, Aksu (2009), "Kadın Sorunu mu Erkek Egemenliği mi?", Bora, Tanıl ve Gültekingil, Murat (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce- Cilt IX Dönemler ve Zihniyetler, (İstanbul: İletişim Yayınları): 818-825.
• Butler, Judith (2014), Cinsiyet Belası, Ertür, Başak (Çev.), (İstanbul: Metis Yayınları).
• Büyükkantarcıoğlu, S. Nalan (2012), "Söylem İncelemelerinde Eleştirel Dilbilimsel Boyut: Eleştirel Söylem Çözümlemesi ve Ötesi", Özer, Ömer (Ed.), Haberi Eleştirmek, (Konya: Literatürk Yayınları): 161-197.
• Cevizci, Ahmet (2017), Felsefenin Kısa Tarihi, (İstanbul: Say Yayınları).
• Connell, Raewyn (1998), Toplumsal Cinsiyet ve İktidar,Soydemir, Cem (Çev), (İstanbul: Ayrıntı Yayınları).
• Council of Europe (2011),"Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi", Avrupa Konseyi Sözleşmeler Dizisi, (210), 11. https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=0900001680462545 (21.01. 2021).
• Çaha, Ömer (2004), "Muhafazakâr Düşüncede Toplum", Liberal Düşünce Dergisi, 34, s. 15-24.
• ÇokoğullarBozaslan, Emel (2018), Muhafazakârlık ve AK Parti’nin Aile Politikaları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, (Ankara: Hacettepe Üniversitesi).
• Demirkanoğlu, Yahya (2017), "Muhafazakâr Düşüncede Kadının Toplumsal Konumu", Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(34), s. 2148- 3043.
• Duman, M. Zeki (2012), "Aile Kurumu Üzerine Tarihsel Bir Okuma Girişimi ve Muhafazakâr İdeolojinin Aileye Bakışı", İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), s. 19-51.
• Erkızan, Hatice Nur. (2011), “Erkek-merkezcilikten (androcentrism) insanmerkezciliğe yolculuk (Anthropocentrism): Antik felsefe ve cinsiyet üzerine (pre-sokratikler)”, Kadın/Woman 2000, 12 (1), s. 1-10.
• Fairclough, Norman (2003), "Söylemin Diyalektiği", Çoban, Barış. ve Özarslan, Zeynep (Ed.), Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji, (İstanbul: Su Yayınları.): 155-170.
• Fairclough, Norman ve RuthWodak (1997), "Critical Discourse Analysis", Van Dijk, Teun A. (Ed.),Discourse As Social Interaction, (London: Sage): 258-284.
• Fine, Cordelia (2011), Toplumsal Cinsiyet Yanılsaması, Tanrıyar, Kıvanç (Çev.), (İstanbul: Sel Yayıncılık).
• Friedan, Betty (2002), "The Problem That Has No Name", Highmore, Ben (Ed.), The Everyday Life Reader, (New York: Routledge Publishing): 58-63.
• Geçer, Ekmel ve Esra Kıymaz (2019), "Kadın Hakları ve Algısının İdeolojik Örüntüsü: KADEM Örneği", İnsan ve İnsan Dergisi, 6(20), s. 185-204.
• Gross, Elizabeth (1994), "What is Feminist Theory?", Crowley, Helen ve Himmelweit, Susan (Ed.), Knowing Women. Feminism and Knowledge, (Cambridge: Polity Press): 355- 369.
• Güç, Ayşe. (2008), “İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey Olma Çabaları”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(2), s. 649- 673.
• Hartmann, I. Heidi (1981), "The Family as the Locus of Gender, Class, and Political Struggle: The Example of Housework", Signs: Journal of Women in Culture and Society, 6 (3), s. 366-394.
• Holmes, Mary (2009), Gender and Everyday Life, (London: Routledge Publishing). Hooks, Bell (2004), "Feminism", Griffin, Cindy L;. Foss,Karen A ve Foss, Sonja K. (Ed.), Readings in Feminist Rhetorical Theory, (London: Sage Pub): 47-56.
• İngün, Özlem. (2005), Feminizm ve İslam ilişkisi: “İslami feminizm”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Bursa: Uludağ Üniversitesi).
• Karaduman, Sibel (2017), "Eleştirel Söylem Çözümlemesinin Eleştirel Haber Araştırmalarına Katkısı ve Sunduğu Perspektif", Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(2), s. 31-46.
• KırbaşCanikoğlu, Seher (2015), "Kadınlara Yönelik Şiddetin ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesine Dair Ulusal ve Uluslararası Mevzuat (İstanbul Sözleşmesi ve 6284 Sayılı Kanun)", Ankara Barosu Dergisi, 3, s. 357-378.
• Moroğlu, Nazan (2012), "Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi, 6284 sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 99, s. 357-380.
• Moroğlu, Nazan (2016),"Uluslararası ve Ulusal Hukukta Kadının İnsan Hakları", Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin Kuruluşunun 20. Yılı Armağanı Özel Sayı, 13(1), s. 285-317.
• Öğün, Süleyman Seyfi (2006), "Türk Muhafazakârlığının Kültürel Politik Kökleri", Bora, Tanıl ve Gültekingil, Murat (Ed.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce- Cilt V Muhafazakârlık, (İstanbul: İletişim Yayınları): 539-544.
• Öğütle, Vefa Saygın (2012), "Bir Sosyal Mekanizma Olarak Toplumsal Cinsiyet: H. Hartmann’a Eleştirel Realist Bir Yorum", Doğu Batı Düşünce Dergisi, 63, s. 45-75.
• Özbilen, Arif Barış ve Mualla Buket Soygüt Arslan (2012),"6284 Sayılı “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun”un Değerlendirilmesi", İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi “10. Yıl’a Armağan",11 /22, (2), s. 365- 387.
• Özer, Ömer (2011), Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri, (Konya: Literatürk Yayınları). Parlak Börü, Şafak (2017),"Kadının Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmeler ve Türkiye’nin Konumu", Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 30, s. 43-63.
• Pink, Sarah (2004), Home Truths. Gender, Domestic Objects And Everyday Life, (Oxford: Berg Publications).
• Sancar, Serpil (2011),"Türkiye’de Kadın Hareketinin Politiği: Tarihsel Bağlam, Politik Gündem ve Özgünlükler", Sancar, Serpil (Ed.), Birkaç Arpa Boyu: 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan,(İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları): 61-117.
• Sancar, Serpil (2013), "Erkeklik", Ecevit, Yıldız ve Karkıner, Nadide (Ed.), Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları): 168-191.
• Smith, Dorothy. E. (2002), "A Feminist Methodology", Highmore, Ben (Ed.), The Everyday Life Reader, (New York: Routledge Publishing): 271- 282.
• Sözen, Edibe (1999), Söylem. Belirsizlik, Mübadele, Bilgi/Güç ve Refleksivite, (İstanbul: Paradigma Yayınları).
• Şener, Ülker (2012), "6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Ne Getiriyor?", https://www.tepav.org.tr/upload/files/13330268091.6284_Sayili_Ailenin_Korunmasi_ve_Kadina_Yonelik_Siddetin_Onlenmesine_Dair_Kanun_Ne_Getiriyor.pdf (25.10.2020).
• Uluocak, Şeref, Gökhan Gökulu, Olgun Bilir, Nigar Etizer Karacık ve Dilek Özbay (2014), Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Kadına Yönelik Şiddet, (Ankara: Paradigma Yayınları).
• Uygur, Gülriz ve İrem Çağlar (2013), "Şiddet", Ecevit,Yıldız ve Karkıner, Nadide (Ed.), Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları): 118-139.
• Van Dijk, Teun A. (1991), "The Interdisciplinary Study Of News As Discourse", Jensen,KlausBruhnve Jankowksi,Nicholas (Ed.), Handbook of Qualitative Methods in Mass Communication Research, (London: Routledge): 108-120.
• Van Dijk, Teun A. (2003), "Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım", Çoban, Barış ve Özarslan, Zeynep (Ed.), Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji, (İstanbul: Su Yayınları): 13-112.
• Van Dijk, Teun A. (2004), "Discourse, Knowledge And Ideology: ReformulatingOldQuestions and ProposingSome New Solutions", Pütz, Martin;Neff-van Aertselaer, Joanne ve Van Dijk, Teun A (Ed.), CommunicatingIdeologies, Multidisciplinary Perspectives on Language, Discourse and Social Practice, (Frankfurt: Peter Lang): 5-38.
• Van Dijk, Teun A. (2015), "Critical Discourse Analysis", Schiffrin, Deborah; Tannen, Deborah ve. Hamilton, Heidi E (Ed.), The Handbook of Discourse Analysis, (UK: Wiley Blackwell):466-485.
• Yaman Öztürk, Melda (2012), "Ataerkil Kapitalist Toplumda Kadının Bedeni", Toplum ve Hekim, 27(4), s. 274-281.
• Yıldırım, Nilgün (2007), "Toplumsal Cinsiyet ve Aile-Din-Toplum", Dufner, Ulrike (Ed.), Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları, (İstanbul: HeinrichBöllStiftung Derneği): 49-56.
• Yılmaz, Aytekin (2003), Çağdaş Siyasal Akımlar, (İstanbul: Vadi Yayınları).
• Yüksel, Şahika (1992), "Cinsellik İdeolojisi: Dün ve Bugün", Arat, Necla (Ed.), Her Yönüyle Türkiye’de Kadın Olgusu, (İstanbul: Say Yayınları): 115–129.