HAVA SAHASI EGEMENLİĞİ’NDE DÖNÜŞÜM: TÜRKİYE’DE HAVA SAHASI ESNEK KULLANIMI

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 35, 225 - 254, 30.06.2021

Yusuf Volkan Yücel

Öz

Modern devletin bir unsuru olan egemenlik kavramı diğer bir unsuru olan
toprak üzerinde 16.yüzyılda doğmuştur. Toprak unsuruna 20.yüzyılda hava
unsuru ilavesiyle 18.yüzyıl sonunda ortaya çıkan ulus devlete, toprak ve karasuları üzerindeki hava sahasında egemenlik hakkı verilmiştir. Sivil ve askeri
hava araçları ayrımının yapıldığı bu egemenlik hakkı, 20.yüzyıl sonundan itibaren ulus devlete verilen yeni rol bağlamında dönüştürülmek istenmektedir.
Ulus devletin yeni rolü, ulusal ağlar vasıtasıyla transfer edilen uluslararası ağlarca alınan kararların (üretilen politikaların) uygulanabilmesini sağlamaktır.
Maastricht Antlaşması ile devletler üstü olma yolunu açan Avrupa Birliği (AB),
ürettiği politikaların uygulanmasında önüne çıkan engelleri yeni vasıtalar ve
yollar kullanarak temizlemeye çalışmaktadır. Avrupa hava sahasında bütünlük isteyen AB, Türkiye’nin de dâhil olduğu ilgi sahasındaki ulus devletlerden
kendi içlerinde ve birbirleriyle sivil-asker iş birliği yapmalarını istemektedir.
Politika süreç analiz modelinden yararlanılan bu makalenin amacı üretilen söz
konusu politikanın nasıl oluştuğunu ve niçin aday ülke Türkiye’ye transfer edilerek uygulatılmaya çalışıldığını ortaya koyarak görünmeyen yüzü sahnelemektir

Anahtar Kelimeler

Egemenlik, Hava Sahası, Sivil-Asker İşbirliği, FIR, Politika Transferi

Kaynakça

• AirportHaber (2019), “IFALPA’dan Pilotlara Ercan Uyarısı”, https://www.airporthaber.com/havacilik-haberleri/ifalpadan-pilotlaraercan-uyarisi.html (02.06.2020). AB Komisyonu (1996), “Air Traffic Management: Freeing Europe's Airspace (White Paper), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:51996DC0057& from =EN, (24.04.2020).
• AB Komisyonu (1999), “The Creation Of The Single European Sky”, https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:1999:0614:FIN:EN:PDF, (20.04.2020). AB Komisyonu (2000), “A Decisive New Step Towards A Single European Sky: The Report Of The High Level Group On Air Traffic Reform”, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_00_1481, (25.04.2020).
• AB Komisyonu (2001), “Action Programme On The Creation Of The Single European Sky”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52001DC0123, (20.04.2020).
• AB Komisyonu (2002), “Opinion of Advocate General Tizzano in the Cases of C-466/98, C-467/98, C-468/98, C-469/98, C-471/98, C-472/98, C475/98 and C-476/98”, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/CJE_02_10, (31.05.2020).
• AB Komisyonu (2011), “Enlargement Strategy and Main Challenges 2011- 2012”, https://ec.europa.eu/anti-trafficking/sites/antitrafficking/files/com_2011_666_final_1.pdf, (20.05.2020).
• AB Resmi Gazetesi (Official Journal of The European Communities – OJE: 31.03.2004, L 96), “Legislation”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri =OJ%3AL%3A2004%3A096%3ATOC, (22.04.2020)
• AB Resmi Gazetesi (OJE: 24.12.2005, L 342), “Laying Down Common Rules For The Flexible Use Of Airspace”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX%3A32005R2150, (22.04.2020)
• AB Resmi Gazetesi (OJE: 07.06.2016, C 202/1), “Consolidated Version Of The Treaty On European Union”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri= OJ%3AC%3A2016%3A202%3ATOC, (22.05.2020).
• Banner, Stuart (2008), Who Owns The Sky?: The Struggle To Control Airspace From The Wright Brothers On, (Massachusetts: Harvard University Press).
• Bartsch Ronald ve Samantha Lucy Williams (2017), “Aviation Law and Regulation”, Budd, Lucy ve Stephen Ison (ed.), Air Transport Management: An International Perspective, (Abington ve New York: Routledge): 7-22.
• Bulgan, Birden Güngören (2020), Georg Jellinek’in Hak ve Devlet Kuramı, İkinci Baskı, (İstanbul: On İki Levha Yayıncılık).
• DHMİ Genel Müdürlüğü, “2019-2023 Stratejik Planı”, https://www.dhmi.gov.tr/Lists/StratejikPlan/Attachments/21/Stratejik_Plan_2019_06_01_20.pdf, (20.05.2020).
• DHMİ Hava Seyrüsefer Dairesi Başkanlığı (2019), “AIP-GEN-GEN-GEN 0.1-PREFACE”, https://ssd.dhmi.gov.tr/Sayfalar/ AIPTurkey.aspx, (01.06.2020).
• Doehring, Karl (2018), Genel Devlet Kuramı, (Çev. Ahmet Mumcu), (İstanbul: İnkılâp Kitabevi). EUROCONTROL (2009), “EUROCONTROL Specification for the application of the Flexible Use of Airspace (FUA) - Consultation Documents: Distribution List (Official Contact Points)”, https://www.eurocontrol.int/publication/eurocontrol-specification-application-flexible-useairspace-fua, (21.05.2020).
• EUROCONTROL (2019), “Performance Review Report (PRR) 2018”, https://www.eurocontrol.int/sites/default/files/2019-06/prr-2018.pdf, (28.05.2020).
• EUROCONTROL (2020), “About Us”, https://www.eurocontrol.int/about-us, (20.04.2020).
• Eyuboğlu, İsmet Zeki (1988), Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, (İstanbul: Sosyal Yayınlar).
• Gülensoy, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, (Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları).
• Hürriyet Gazetesi (2013), “Kestirme Uçuyoruz”, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/kestirme-ucuyoruz-22815520, (31.05.2020).
• ICAO (1950), “Orta Doğu Bölgesel Hava Seyrüsefer Toplantısı”, http://www.hri.org/docs/imia-hol/icao1.htm, (02.06.2020).
• ICAO (2001), “Annex-11: Air Traffic Services”, http://www.htks.org/htks/documents/an11_cons.pdf, (02.06.2020).
• ICAO (2016), “Annex-11: Air Traffic Services”, https://ssd.dhmi.gov.tr/Documents/Annex%2011--Air%20Traffic%20Services(14th%20Edition).pdf, (02.06.2020).
• ICAO (2020), “ICAO and the United Nations”, https://www.icao.int/abouticao/History/Pages/icao-and-the-united-nations.aspx, (31.05.2020).
• IFALPA (2010), “ATC Deviation Issues in the Nicosia FIR”, https://www.ifalpa.org/media/2022/11atsbl01-cyprus-airspace-issues.pdf, (02.06.2020). İLgazetesi (2013), “TALPA Haberi”, http://www.ilgazetesi.com.tr/talpa-turkhava-sahasi-etkin-kullanilirsa-607-milyon-dolar-geri-kazanilir198127h.htm, (31.05.2020).
• Kassim, Hussein ve Handley Stevens (2010), Air Transport and the European Union, (Hampshire: Palgrave Macmillan).
• Koçak, Mustafa (2006), Batı’da ve Türkiye’de Egemenlik Anlayışının Değişimi: Devlet ve Egemenlik, (Ankara: Seçkin Yayınevi).
• Kusky, Timothy (2005), Encyclopedia of Earth Science, (New York: Facts on File).
• MacKenzie, David (2010), ICAO: A History Of The International Civil Aviation Organization, (Canada: University of Toronto Press).
• MN Yazılım (2014), “Artık Kestirme Uçacağız”, https://www.memurlar.net/haber/466086, (31.05.2020). Oduntan, Gbenga (2012), Sovereignty and Jurisdiction in the Airspace and Outer Space, (Abington ve New York: Routledge).
• Pazarcı, Hüseyin (2013), Uluslararası Hukuk Dersleri 2. Kitap, 9. Baskı, (Ankara: Turhan Kitabevi).
• Pazarcı, Hüseyin (2014), Uluslararası Hukuk Dersleri 1. Kitap, 12. Baskı, (Ankara: Turhan Kitabevi).
• SHGM (2015), “İzmir Antalya Arasındaki Uçuş Koridoru Kısaltıldı”, http://web.shgm.gov.tr/tr/manset-haber/4962-izmir-antalya-arasindaki-ucus-koridoru-kisaltildi (31.05.2020).
• SHGM, 2017-2021 Stratejik Planı, http://web.shgm.gov.tr/documents/sivilhavacilik/files/pdf/kurumsal/ strateji/stratejik_plan_2017-2021.pdf, (20.05.2020).
• Taneri, Aydın (2015), Türk Devlet Geleneği Dün - Bugün, (İstanbul: Bilge Kültür Sanat).
• TBMM (2014), “1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu, 1924 Teşkilatı Esasiye Kanunu, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası”, https://anayasa.tbmm.gov.tr/, (23.04.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2004), “GKRY’nin AB Üyeliği İle İlgili Açıklama”, http://www.mfa.gov.tr/tc-disisleri-bakanligi_nin-gkry_nin-ab-uyeligiile-ilgili-aciklamasi-_1-mayis-2004_.tr.mfa, (30.05.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı (2019), “AB Komisyonu Türkiye Raporları”, https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html, (31.05.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı AB Başkanlığı (2020), “Fasıl 14: Taşımacılık Politikası: Havayolu Taşımacılığı”, https://www.ab.gov.tr/79.html, (30.05.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 12.06.1945, 6029), “Şikago'da 7 Aralık 1944 Tarihinde Akit ve İmza Edilmiş Olan Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması ile Sivil Havacılık Geçici Sözleşmesi ve Bunların Eklerinin Onanması Hakkında Kanun”, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/6029.pdf, (20.04.2020)
• T.C. Resmi Gazete (RG: 29.05.1982, 17708), “Karasuları Kanunu”, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/ 1.5.2674.pdf, (11.05.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 19.10.1983, 18196), “Türk Sivil Havacılık Kanunu”, https://www.mevzuat.gov.tr/ MevzuatMetin/1.5.2920.pdf, (22.04.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 04.01.1989, 20039), “Hava Seyrüseferinin Emniyeti İçin İş Birliğine Dair 13 Aralık 1960 Tarihli Uluslararası EUROCONTROL Sözleşmesini Değiştiren Protokole ilişkin Diplomatik Konferansın Nihai Senedi”, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20039.pdf, (24.05.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 18.04.2014, 28976), “Hava Sahasının Esnek Kullanımı Yönetmeliği (SHY-FUA)”, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/04/20140418-14.htm, (14.03.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 10.07.2018, 30474), “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Sayı: 1”, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180710-1.pdf, (25.03.2020).
• T.C. Resmi Gazete (RG: 15.07.2018, 30479), “Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Sayı: 4”, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180715-1.pdf, (25.03.2020).
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) (2014), “Türkiye Sivil Havacılık Meclisi Sektör Raporu 2013”, https://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/2014/TurkiyeSivilHavacilikSektorRaporu.pdf, (25.05.2020).
• Yaycı, Cihat (2020), Yunanistan Talepleri (Ege Sorunları) Soru ve Cevaplarla, (Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları).