TÜRKİYE MODERN DEVLETİ’NİN OSMANLI’DAKİ KÖKENLERİ – TOPRAK YÖNETİMİNDE VE YÖNETSEL ORGANLARDA DÖNÜŞÜM

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 37, 5 - 48, 30.06.2022

Fatma Eda Çelik

Öz

Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde modern devlet, hep kurumsal yapısıyla inceleme konusu yapılmış; biçimsel-hukuksal özellikleri öne çıkarılarak incelenmiş ve reform süreçlerinin ürünü olarak görülmüştür. Yönetim bilimleri alanında, bu bakış açısı, daha da belirgindir. Ancak, bürokratik yapı da dahil, devletin aldığı biçim, doğrudan toplumsal ilişkilerin örgütlenme tarzının parçasıdır. O nedenle, devletin, 1920’lerde aldığı modern biçimi incelemek için, onu toplumsal ilişkilerin tarihsel gelişimi içinde görünür kılmamız gerekir. Bu perspektif bize, 18. yüzyılın ikinci yarısında krize giren ve çözülmeye başlayan toprak örgütlenmesiyle açığa çıkan yeni toplumsal sınıf ve tabakaların, siyasal zora dayalı sömürü ve tahakküm mekanizmasına karşı konumlandığını ve bu nedenle siyaset alanının borç ilişkileriyle biçimlenen iktisadi zora dayalı örgütlenme alanlarından soyutlanabileceği temsili kurul ve organlar eliyle yönetime katılmaya ve iktidarı talep etmeye başladıklarını gösterir. Süreç, kırsal kökenli burjuvazi olarak eşrâfı ve onun yerel meclislerden başlayarak, merkezi ve yerel meclislerde bir “sınıf olarak yönetme” pratiğini öne çıkarır. Modern devlet, toplumsal ilişkilerin örgütlenmesindeki değişimle yeni biçimde soyutlanmaya başlayan siyasal alanın somut görüngüsüdür.

Anahtar Kelimeler

modern devlet, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti, eşraf, meclisler

Kaynakça

• Abou-El-Haj, Rıfa’at Ali (1974), “The Ottoman Vezir and Paşa Households 1683-1703: A Preliminary Report”, Journal of the American Oriental Society, 94, s.438-447.
• Abou-El-Haj, Rıfa’at Ali (2000), Modern Devletin Doğası – 16.Yüzyıldan 18.Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu, (Çev. Canay Şahin), (Ankara: İmge Yayınevi).
• Abou-El-Haj, Rifa’at Ali (2009), 1703 İsyanı – Osmanlı Siyasasının Yapısı, (Çev. Çağdaş Sümer), (Ankara: Tan Kitabevi Yayınları).
• Adanır, Fikret (2006), “Semi-Autonomous Forces in the Balkans and Anatolia”, Suraiya N. Faroqhi (Der.), The Cambridge History of Turkey, Vol.3: The Later Ottoman Empire, 1603-1839, (Cambridge: Cambridge University Press), s.157-185.
• Ahmad, Feroz (1996), İttihatçılıktan Kemalizme, (İstanbul: Kaynak Yayınları).
• Ahmad, Feroz ve Dankwart A. Rustow (1976), “İkinci Meşrutiyet Döneminde Meclisler: 1908-1918”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 4/5, 1976, s.245-284.
• Akdağ, Mustafa (2013), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası – “Celâlî İsyanları”, (İstanbul: YKY Yayınları).
• Aksan, Virginia H. (1998), “Whatever Happened to the Janissaries? Mobilization for the 1768-74 Russo-Ottoman War”, War In History, 5 (1), s.23-36.
• Akyalçın Kaya, Dilek (2015), “Mustafa Arif Efendi’nin Selanik Yılları: XIX. Yüzyıl Osmanlı Taşrasında Burjuvazinin Oluşumuna Bir Örnek”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, I (2), s.39-59.
• Alpan, Aytek Soner (2008), The Economic Impact of the 1923 Greco-Turkish Population Exchange upon Turkey, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara.
• Argun, Selim (2013), Elite Configurations and Clusters of Power: The Ulema, Waqf, and Ottoman State (1789-1839), McGill University, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Montréal.
• Aytekin, E. Attila (2015), “Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu: 1703-1908 – Kapitalistleşme ve Merkezileşme Kavşağında”, Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu ve Ateş Uslu (Der.) Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, (İstanbul: Yordam Kitap), s.39-87.
• Aytekin, Erden Attila (2006), Land, Rural Classes, and Law: Agrarian Conflict and State Regulation in the Ottoman Empire, 1830s-1860s, Graduate School of Binghamton University, State University of New York, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Bağış, Ali İhsan (1983), Osmanlı Ticaretinde Gayrî Müslimler – Kapitülasyonlar, Avrupa Tüccarları, Beratlı Tüccarlar, Hayriye Tüccarları (1750-1839), (Ankara: Turhan Kitabevi).
• Berktay, Halil (1995), “İktisat Tarihi: Osmanlı Devletinin Yükselişine Kadar Türkler’in İktisadi ve Toplumsal Tarihi”, Sina Akşin (Der.) Türkiye Tarihi, Cilt 1: Osmanlı Devletine Kadar Türkler, (İstanbul: Cem Yayınevi), s.23-138.
• Boratav, Korkut (2004), Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Cezar, Yavuz (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. yy’dan Tanzimat’a Mali Tarih), (İstanbul: Alan Yayıncılık).
• Çadırcı, Musa (1991), “Namık Kemal’in Sosyal ve Ekonomik Görüşleri”, OTAM Dergisi, 2, s.39-52.
• Çavdar, Tevfik (1982), Türkiye’de Liberalizmin Doğuşu, (İstanbul: Uygarlık Yayınları).
• Çelik, Fatma Eda (2022), Kişisel İktidardan Millet Meclisine: Saltanattan Cumhuriyete, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Çetinsaya, Gökhan (2001), “Mithat Paşa”, Mehmet Ö. Alkan (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, (İstanbul: İletişim Yayınları), s.60-65.
• De Ste. Croix, G.E.M. (2014), Antik Yunan Dünyasında Sınıf Mücadelesi, (Çev. Çağdaş Sümer), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Demirel, Ahmet (2010), İlk Meclis’in Vekilleri – Milli Mücadele Döneminde Seçimler, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Dobb, M., P. Sweezy, C. Hill, K.H. Takahashi, R. Hilton (2000), Feodalizmden Kapitalizme Geçiş, (İstanbul: Kaynak Yayınları).
• Eldem, Edhem (2014), “A Quest for the Bourgeoisie of Istanbul – Identities, Roles and Conflicts”, Ulrike Freitag ve Nora Lafi (Der.), Urban Governance Under the Ottomans – Between Cosmopolitanism and Conflict, (London: Routledge), s.159-186.
• Erdost, Muzaffer İlhan (2005), Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı İmparatorluğunda Mülkiyet İlişkileri, (Ankara: Onur Yayınları).
• Ergenç, Özer (2012), Şehir, Toplum, Devlet, Osmanlı Tarihi Yazıları, (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları).
• Keskin, Nuray Ertürk (2009), Türkiye’de Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi, (Ankara: Tan Kitabevi Yayınları).
• Keskin, Nuray Ertürk ve Melda Yaman (2013), Türkiye’de Tütün – Reji’den Tekel’e Tekel’den Bugüne, (Ankara: NotaBene Yayınları).
• Findley, Carter V. (1991), “Madjlis al-Shûrâ” maddesi, Encyclopedia of Islam, Cilt V, (Leiden: Brill), s.1082-1096.
• Genç, Mehmet (2000), “Osmanlı Maliyesinde Malikâne Sistemi”, Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, (İstanbul: Ötüken Yayınları), s.101-154.
• Georgeon, François (2006), Sultan Abdülhamid, (Çev. Ali Berktay), (İstanbul: Homer Kitabevi Yayınları).
• Gerstenberger, Heide (2007), Impersonal Power – History and Theory of Bourgeois State, (Çev. David Fernbach), (Leiden-Boston: Brill), 2007.
• Göktürk, Gökhan (2016), “Siyasal Partilerin Doğuşu: Tarihsel ve Toplumsal Kökenleri”, Sosyoloji Konferansları, 54, s.245-273.
• Güler, Birgül Ayman (2006), Yerel Yönetimler – Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Gülsoy, Ufuk ve Bayram Nazır (2009), Türkiye’de Ticaretin Öncü Kuruluşu Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 2009-39, (İstanbul: Özgün Ofset).
• Güran, Tevfik (2014), “Osmanlı Tarım Ekonomisi, 1840-1910”, 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), s. 69-153.
• Gürel, Burak (2014), “Türkiye’de Kırda Sınıf Mücadelelerinin Tarihsel Gelişimi”, Sungur Savran, Kurtar Tanyılmaz, E. Ahmet Tonak (Der.), Marksizm ve Sınıflar – Dünyada ve Türkiye’de Sınıflar ve Mücadeleleri, (İstanbul: Yordam Kitap), s.303-385.
• Hassan, Ümit (1977), İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, No. 405, (Ankara: Sevinç Matbaası).
• Hobsbawm, Eric (1994), “The General Crisis of the European Economy in the 17th Century”, Past&Present, 5, s.33-53.
• Hobsbawm, Eric (2008), Devrim Çağı 1789-1848, (Ankara: Dost Kitabevi).
• İnalcık, Halil (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), Cilt 1, (İstanbul: Eren Yayıncılık).
• İnalcık, Halil (2012a), Devlet-i ‘Aliyye – Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Klasik Dönem (1302-1606): Siyasal, Kurumsal ve Ekonomik Gelişim, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
• İnalcık, Halil (2012b), “Sened-i ittifak ve Gülhane Hatt-ı Hümâyunu”, Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu (Der.), Tanzimat – Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), s.89-110.
• İnalcık, Halil (2014), “Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar”, Çağlar Keyder ve Faruk Tabak (Der.), Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları), s.15-34.
• Kalyoncuoğlu, Zeynep (2011), Anadolu’da Kuva-yı Milliye’nin Oluşumu, Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Kansu, Aykut (2002), 1908 Devrimi, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Kansu, Aykut (2016), İttihadcıların Rejim ve İktidar Mücadelesi, 1908-1913, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Karasu, Koray (2015), “İdarenin Mülkle Bağının Kurulması: Mülkileşme”, Erkan Tural ve Selim Çapar (Der.), 1864 Vilayet Nizamnamesi, (Ankara: TODAİE), s. 345-368.
• Karpat, Kemal (1968), “The Land Regime, Social Structure, and Modernization in the Ottoman Empire”, W.R. Polk ve R.L. Chambers (Ed.), Beginnings of Modernization in the Middle East: the Nineteenth Century, (Chicago: University of Chicago Press), s.69-92.
• Kaya, Alp Yücel (2012), “19. Yüzyıl İzmir’inde Tüccarlar ve Esnaflar’ veya ‘Hacıağalar, Beyler ve Frenkler”, Fatmagül Demirel (Der.), Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Esnaf ve Ticaret, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları), s.79-103.
• Kaya, Alp Yücel (2015), “On the Çiftlik Regulation in Tırhala in the Mid Nineteenth Century: Economists, Pashas, Governors, Çiftlik-Holders, Subaşıs and Sharecroppers”, Elias Kolovos (Der.), Ottoman Rural Societies and Economies, Foundation for Research and Technology – Hellas, Institute for Mediterranean Studies, Halcyon Days in Crete VIII, A Symposium Held in Rethmyno, 13-15 January 2012, (Rethmyno: Crete University Press).
• Kaya, Alp Yücel (2016), “XIX. Yüzyılda Doğu Akdeniz Liman Şehirlerinde Kadastro Siyaseti: Genel Çıkarın İnşasında ya da Yıkımında Özel Çıkarların Rekabeti”, Alp Yücel Kaya, Ayşegül Sabuktay, Dilek Akyalçın Kaya ve Ertekin Akpınar (Der.), Akdeniz Tarihi, Kültürü ve Siyaseti – “Çoğulluğu ve Farklılığı İçeren Bir Birlik Özlemi”, Sempozyum Bildirileri Kitabı, İzmir Akdeniz Akademisi, s.17-38.
• Kaya, Alp Yücel (2020), “Were Peasants Bound to the Soil in the Nineteenth-Century Balkans? A Reappraisal of the Question of the New/Second Serfdom in Ottoman Historiography”, Leda Papastefanaki ve M.Erdem Kabadayı (Der.), Working in Greece and Turkey, (New York: Berghahn Books), s.61-112.
• Kaya, Alp Yücel (2021), “Balkanlar ve Batı Anadolu’da İlk Birikimin Gelişimi (1839-1914)”, Devrimci Marksizm, 45-46, s.11-66.
• Kaya, Alp Yücel ve Yücel Terzibaşoğlu (2009), “Tahrir’den Kadastro’ya: 1874 İstanbul Emlak Tahriri ve Vergisi: ‘kadastro tabir olunur tahrir-i emlak”, Tarih ve Toplum, 9, s.7-56.
• Kazgan, Haydar (2005), Galata Bankerleri, Cilt I, (Ankara: Orion Yayınevi).
• Kenanoğlu, M. Macit (2020), “Mülk” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 31, s.539-540.
• Keyder, Çağlar (2014), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Büyük Ölçekli Ticari Tarım Var Mıydı?”, Çağlar Keyder ve Faruk Tabak, (Der.) Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları), s.1-14.
• Kılıç, Ayşe Funda (2017), Türk Devrimi ve Egemenlik Anlayışındaki Dönüşüm, (Ankara: İmaj Yayınevi, Ankara).
• Kırlı, Cengiz (2006), “Yolsuzluğun İcadı: 1840 Ceza Kanunu, İktidar ve Bürokrasi”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 4, s.45-119.
• Kia, Rukiye Akkaya (2013), Bir Ders Konusu Olarak “Devlet” – ya da Genel Kamu Hukuku Dersinin Kökenleri, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Koçak, Cemil (2001), “Osmanlı/Türk Siyasî Geleneğinde Modern Bir Toplum Yaratma Projesi Olarak Anayasanın Keşfi-Yeni Osmanlılar ve Birinci Meşrutiyet”, Mehmet Ö. Alkan (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, (İstanbul: İletişim Yayınları), s.72-82.
• Köymen, Oya (2007), Sermaye Birikirken – Osmanlı, Türkiye, Dünya, (İstanbul: Yordam Kitap).
• Köymen, Oya (2008), Kapitalizm ve Köylülük – Ağalar, Üretenler, Patronlar, (İstanbul: Yordam Kitap).
• Kunt, Metin (1987), “Siyasal Tarih (1300-1600)”, Sina Akşin (Der.), Türkiye Tarihi, Cilt 2: Osmanlı Devleti 1300-1600, (İstanbul: Cem Yayınevi), s.15-144. Kurmuş, Orhan (2007), Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, (İstanbul: Yordam Kitap).
• Mardin, Şerif (2006), “Tanzimat Fermanı’nın Manâsı: Yeni Bir İzah Denemesi”, Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu (Der.), Tanzimat – Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, (Ankara: Phoenix Yayınları), s.145-165.
• McGowan, Bruce (2004), “Âyanlar Çağı” (1699-1812), Halil İnalcık ve Donald Quataert (Der.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2 (1600-1914), (İstanbul: Eren Yayıncılık), s.761-884.
• Mumcu, Ahmet (2007), Divan-ı Hümayun, (Ankara: Phoenix Yayınları).
• Nagata, Yuzo (1976), Some Documents on the Big Farns (Çiftliks) of the Notables in Western Anatolia, Institute for Study of Languages and Cultures of Asia and Africa, (Tokyo: DAIWA, Tokyo).
• Ollman, Bertell (2012), Yabancılaşma – Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı, (Çev. Ayşegül Kars), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Ollman, Bertell (2011), Diyalektiğin Dansı - Marx’ın Yönteminde Adımlar, (İstanbul: Yordam Kitap, İstanbul).
• Ortaylı, İlber (2004), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Oyan, Oğuz (1998), Feodalizm ve Osmanlı Tartışmaları, (Ankara: İmaj Yayınevi, Ankara).
• Oyan, Oğuz (2016), Feodalizmden Kapitalizme, Osmanlı’dan Türkiye’ye, (İstanbul: Yordam Kitap, İstanbul).
• Öğütle, Vefa Saygın ve Güney Çeğin (2010), Toplumsal Sınıfların İlişkisel Gerçekliği – Sosyo- Tarihsel Teorinin ‘Sınıf’la İmtihanı, (Ankara: Tan Kitabevi Yayınları).
• Ökçün, A. Gündüz (1968), Türkiye İktisat Kongresi 1923 – İzmir, Haberler-Belgeler-Yorumlar, (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
• Önal, Nevzat Evrim (2012), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e Geçişte Büyük Toprak Sahiplerinin Sınıfsal Rolü ve Dönüşüm”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 39 (Nisan), s.137-169.
• Önen, Nizam ve Cenk Reyhan (2011), Mülkten Ülkeye – Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929), (İstanbul: İletişim Yayınevi).
• Öz, Mehmet (1997), “XVI. Anadolusu’nda Köylülerin Vergi Yükü ve Geçim Durumu Hakkında Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları – Journal of Ottoman Studies, XVII, s.77-90.
• Öz, Mehmet (2007), “XV.-XVI. Yüzyıllar Anadolu’sunda Tarım ve Tarım Ürünleri”, Kebikeç, 23, s.111-128.
• Özbudun, Sibel (2014), “Friedrich Engels ve Ailenin, Özel Mülkiyetin, Devletin Kökeni Üzerine”, http://sibelozbudun.blogspot.fr/2013/07/friedrich-engels-ve-ailenin-ozel.html#.U2hn2IF_s24 (6.5.2014).
• Özcan, Feridun Cemil (2016), “Ellili Yıllarda Türkiye Ekonomisi”, Mete Kaan Kaynar (Der.), Türkiye’nin 1950’li Yılları, (İstanbul: İletişim Yayınları), s.39-67.
• Öztoprak, Betül (2019), “Milli Mücadele Konulu Romanlarda Celâl Bayar, Şükrü Saracoğlu ve Adnan Menderes”, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (3).
• Öztürk, Özgür (2011), Türkiye’de Büyük Sermaye Grupları – Finans Kapitalin Oluşumu ve Gelişimi, (İstanbul: SAV – Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları).
• Palairet, Michael (1997), The Balkan Economies (c.1800-1914) – Evolution Without Development, (Cambridge% Cambridge University Press).
• Quataert, Donald (2004), “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri 1812-1914”, Halil İnalcık ve Donald Quataert (Der.), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2 (1600-1914), (İstanbul: Eren Yayınları), s.885-1051.
• Salzmann, Ariel (2011), Modern Devleti Yeniden Düşünmek – Osmanlı Ancien Régime’i, (Çev. Ayşe Özdemir), (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Sarıbey Haykıran, Aysun (2013), Aydın Vilayeti’nde Çiftlikler (1839-1918), Ege Üniversitesi, Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Sarıcaoğlu, Fikret (2009), “Siyavuş Paşa, Köprülü Damadı” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 37, s.313-315.
• Savran, Sungur (2014), “Sınıfları Haritalandırmak: Sınıflar Birbirinden Nasıl Ayrılır?”, Sungur Savran, Kurtar Tanyılmaz, E. Ahmet Tonak (Der.), Marksizm ve Sınıflar – Dünyada ve Türkiye’de Sınıflar ve Mücadeleleri, (İstanbul: Yordam Kitap), s.25-67.
• Sayer, Derek (2012), Soyutlamanın Şiddeti [Tarihsel Materyalizmin Analitik Temelleri], (Çev. Gül Çağalı Güven), (İstanbul: Habitus Yayıncılık).
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1994), Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), (Ankara: TTK Basımevi).
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet (2009), “Meclis-i Âlî-i Umûmî’ (The Supreme Conseil-General) and The Transformation in the Ottoman Political Thought (1839-1876)”, Journal for the Study of Regilions and Ideologies, 8 (23).
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet V. (1999), “Divan-ı Hümâyûn’dan Meclis-i Meb’usan’a Osmanlı İmparatorluğu’nda Yasama”, Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 6, Teşkilât, (Ankara: Yeni Türkiye Yayınları), s.17-23.
• Shaw, Stanford J. (1969), “The Origins of Representative Government in the Ottoman Empire: An Introduction to the Provincial Councils, 1839-1876”, Near Eastern Round Table 1967-68, ed. R. Bayly Winder, New York University.
• Shaw, Stanford J. (2008), Eski ve Yeni Arasında Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu (1789-1807), (İstanbul: Kapı Yayınları, İstanbul).
• Somel, Selçuk Akşin (2001), “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Mehmet Ö. Alkan (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 1: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, (İstanbul: İletişim Yayınları), s.88-116.
• Sönmez, Erdem (2012), Ahmed Rıza – Bir Jön Türk Liderinin Siyasi-Entelektüel Portresi, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları).
• Şahin, Canay (2007), “Ondokuzuncu Yüzyıl’da Samsun’da Çiftlik Sahibi Hazinezadeler ile Kiracı-Köylüler Arasındaki Arazi ve Vergi İhtilafı Üzerine Bazı Gözlemler ve Sorular”, Kebikeç, 24, s.75-88.
• Tanör, Bülent (2002), Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Tanör, Bülent (2006), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları).
• Tekeli, İlhan ve Selim İlkin (2007), “Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’nun Çıkarılması”, Kebikeç, 23, s.209-245.
• Terzi, Arzu (2014), Bağdat-Musul’da Abdülhamid’in Mirası – Petrol ve Arazi, (İstanbul: Timaş Yayınları).
• Terzi, Arzu (Tozduman) (1998), “Hazîne-i Hâssa” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 17, s.137-141.
• Terzibaşoğlu, Yücel (2006), “Eleni Hatun’un Zeytin Bahçeleri: 19. Yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet Hakları Nasıl İnşa Edildi?”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 4, s.121-147.
• Tezcan, Baki (2009), “The Ottoman Mevali as ‘Lords of the Law”, Journal of Islamic Studies, Sayı 20/3, 2009, s.383-407.
• Tezcan, Baki (2010), The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World, Cambridge Studies in Islamic Civilation, (New York: Cambridge University Press).
• Timur, Taner (1997), Türk Devrimi ve Sonrası, (Ankara: İmge Kitabevi Yayınları).
• Toprak, Zafer (1990), “İktisat Tarihi”, Sina Akşin (Ed.), Türkiye Tarihi, Cilt 3: 1600-1908, (İstanbul: Cem Yayınevi), s.191-246.
• Toprak, Zafer (2012), Türkiye’de Milli İktisat 1908-1918, (İstanbul: Doğan Kitap).
• Tökin, İsmail Hüsrev (1990 – 1934), Türkiye Köy İktisadıyatı, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Türk, H. Bahadır (2014), Muktedir, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1942), Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yıllık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, (İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Maarif Matbaası).
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1945), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, (Ankara: Türk Tarih Kurumu).
• Üstün, Kadir (2013), The New Order and Its Enemies: Opposition to Military Reform in the Ottoman Empire, 1789-1807, Columbia University, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Üşür, İşaya (1992), “Ek Bölüm: Geçiş Tartışmaları”, Maurice Dobb, Kapitalizmin Gelişimi Üzerine İncelemeler, (İstanbul: Belge Yayınları), s.355-452.
• Veinstein, Gilles (2014), “Çiftlik Tartışması Üzerine”, Çağlar Keyder ve Faruk Tabak (Der.), Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları), s.35-56.
• Wood, Ellen Meiksins (2003), Kapitalizm Demokrasiye Karşı – Tarihsel Maddeciliğin Yeniden Yorumlanması, (İstanbul: İletişim Yayınları).
• Wood, Ellen Meiksins (2006), Sermaye İmparatorluğu, (Ankara: Epos Yayınları).
• Yaman Öztürk, Melda (2008), Geç Kapitalistleşme Sürecinde Kriz – Türkiye 1979 Krizi, (İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları).
• Yıldız, Aysel (2008), Vaka-yı Selimiyye or The Selimiyye Incident: A Study of the May 1807 Rebellion, Sabancı Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Zürcher, Erik-Jan (2016), Milli Mücadelede İttihatçılık, (İstanbul: İletişim Yayınları).