DÜNYANIN DÜZELTİLMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA: GENETİZM VE İNSAN HAKLARI

Yıl 2014, Sayı: 22, 295 - 326, 31.07.2014

Hürol Çankaya

Öz

Geçen yüzyıldan miras kalan biyoteknoloji, yüzyılın başında İnsan Genomu Projesi’nin de tamamlanmasıyla birlikte yepyeni bir çağa girmiş ve tarımdan sağlığa kadar birçok alanda insanlık lehine büyük beklentiler yaratmıştır. Sadece bilimsel anlamda değil, bir popüler kültür ürünü olarak da gen kavramının yaşamımıza girdiği ve teknolojinin eşitsiz biçimde olsa da hayatın tüm alanlarına nüfuz ettiği tarihin bu dönüm noktasında, biyoteknolojinin sosyal sonuçları, özellikle insan hakları açısından önem taşımaktadır. Tarihsel olarak öjenik ile gündeme gelen genetik determinizm ideolojisinin, gelişen genetik mühendisliği ile yeniden toplumsal sorunlara suni çözümler olarak görülmemesi için, insan hakları açısından, başta ayrımcılık olmak üzere, mevcut ya da olası uygulamaların önüne geçmek amacıyla her şeyden önce yasal güvencelerin sağlanması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle, temel hakların yanında sağlık hakkı çerçevesindeki eşitsizliğin giderilmesini engelleyecek yeni insan hakları politikaları, dünyada var olan ve “doğal” olmayan bölünmelerin, bu kez genetik anlamda geriye dönüşü olmayacak biçimde daha da derinleşmemesi için zorunlu görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Biyoteknoloji, insan hakları, genetizm, sağlık hakkı, öjenik

Kaynakça

• Agamben, Giorgio. Kutsal İnsan, (Çev.: İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstan-bul, 2001.
• Agar, Nicholas. Liberal Eugenics, Blackwell Publishing, Oxford, 2004.
• Arendt, Hannah. İnsanlık Durumu, (Çev.: Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• Avar, Adile Arslan. “Frankfurt Okulu ve Epistemolojik Tarih Geleneğinde Tekno-Bilim Eleştirisi”, Toplum ve Bilim, Sayı: 110, 2007, s. 153–180.
• Baker, Ulus. Dolaylı Eylem, (Der.: Ege Berensel), Birikim Yayınları, İstanbul, 2012.
• Bauman, Zygmunt. Parçalanmış Hayat, (Çev.: İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001.
• Bayertz, Kurt. GenEthics, Cambridge University Press, Cambridge, 1994.
• Bernal, J.D. Tarihte Bilim, Cilt:2, (Çev.: Tonguç Ok), Evrensel Basım Yayım, İs-tanbul, 2008.
• Bernhard, Thomas. Dünya Düzelticisi, (Çev.: Gürsel Uyanık – Ahmet Sarı), De Ki Basım Yayım, Ankara, 2007.
• Bookchin, Murray. Toplumsal Ekolojinin Felsefesi, (Çev.: Rahmi G. Öğdül), Ka-balcı Yayınevi, İstanbul, 1996.
• Castoriadis, Cornelius. Dünyaya, İnsana ve Topluma Dair,(Çev.: Hülya Tufan), İle-tişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• Chadwick, Ruth. “Gene Therapy”, A Companion to Bioethics, (Ed.: Helga Kuhse- Peter Singer), Blackwell, Oxford, 1998, s. 189–197.
• Cohen, Daniel. Umudun Genleri, (Çev.: Yeşim Küey), Kesit Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• Crisp, Roger. “Rights and Beyond”, The Genetic Revolution and Human Rights, (Ed.: Justine Burley), Oxford University Press, Oxford, 1999, s. 190–193.
• Çavuşoğlu, Naz. “Sosyal Hakların Gerçekleştirilmesi”, Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları, (Ed.: Yasemin Özdek), TODAİE, Ankara, 2002, s.467–475.
• Eagleton, Terry. Kuramdan Sonra, (Çev.: Uygar Abacı), Literatür Yayınları, İstan-bul, 2004.
• Eisenberg, Leon. “The Human Nature of Human Nature”, Science, 14.04.1972, Vol.176, No.4031, s. 123-128.
• Euchner, Walter. “Baba Ben Niye Faşist Oldum?”- Biyopolitikanın Temelleri ve Sınırları Üzerine, (Çev.: Kaan H. Ökten), Agora Kitaplığı, İstanbul, 2004.
• De Waal, Frans. İçimizdeki Maymun, (Çev.: Aslı Biçen), Metis Yayınları, İstanbul, 2008.
• Fagot-Largeault, Anne. “Biyolojik Kuralcılık ve Toplumsal Kuralcılık”, Etiğin Do-ğal Temelleri, (Çev.: Nermin Acar), (Der.: Jean-Pierre Changeux), Doruk Ya-yımcılık, Ankara, 2002, s.171–204.
• Foster, John Bellamy. Marx’ın Ekolojisi,(Çev.: Ercüment Özkaya), Epos Yayınları, Ankara, 2001.
• Fukuyama, Francis. İnsan Ötesi Geleceğimiz, (Çev.: Çiğdem Aksoy Fromm), ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Geras, Norman. Marx ve İnsan Doğası, (Çev.: İsmet Akça – M. Görkem Doğan), Birikim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Gould, Stephen Jay. Darwin ve Sonrası, (Çev.: Ceyhan Temürcü), TÜBİTAK, An-kara, 2005.
• Gribbin Mary & John. İnsan Olmak,( Çev.: Selçuk Gökoluk), Dost Kitabevi Yayın-ları, Ankara, 2005.
• Haris, John. Hayatın Değeri, (Çev.: Süha Sertabiboğlu), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998.
• Hayry, Heta. “How to Assess The Consequences of Genetic Engineering?”, Ethics and Biotechnology, (Ed. Anthony Dyson – John Haris), Routledge, London, 1994, s. 144–156.
• Heler, Agnes. Ahlak Kuramı, (Çev.: A. Yılmaz - K. Tütüncü-E.Demirel), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2006.
• Heller, Chaia. “Biyoteknoloji, Demokrasi ve Devrim”, (Çev.: Şadi İdem), Toplum-sal Ekoloji, Sayı: 4, Yaz 2005, s. 25-34.
• Huber, Gerard. “İdeolojik Sapma ve Etik Koruma”, Bilim ve İktidar, (Çev.: Mehmet Küçük), (Der.: Federico Mayor – Augusto Forti), TÜBİTAK, Ankara, 2004, s.127-143.
• Kaplan, Jonathan Michael. The Limits and Lies of Human Genetic Research, Rout-ledge, London, 2000.
• Kirsch, Marc. “Giriş”, Etiğin Doğal Temelleri, (Der.: Jean-Pierre Changeux), (Çev.: Nermin Acar), Doruk Yayımcılık, Ankara, 2002, s.13-28.
• Laçiner, Ömer. “Genetik ve Siyaset”, Birikim, Sayı: 78, Ekim 1995, s.6-10.
• Latour, Bruno. Biz Hiç Modern Olmadık, (Çev.: İnci Uysal), Norgunk Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• Lecourt, Dominique. İnsan, Post-İnsan, (Çev.: Hande Turan Abadan), Epos Yayın-ları, Ankara, 2005.
• Lewontin, Richard. DNA Doktrini – İdeoloji Olarak Biyoloji, (Çev.: Melike Çakı-rer), Bilim Kitaplığı, İstanbul, 1994.
• Lewontin, Richard. Üçlü Sarmal -Gen, Organizma ve Çevre, (Çev.: Ergi Deniz Öz-soy), TÜBİTAK, Ankara, 2007.
• McKie, Robin – Harris Paul. “Disgrace: How a Giant of Science Was Brought Low”, The Observer, 21.10.2007.
• McKinnon, Susan. Neo-Liberal Genetik, (Çev.: Mehmet Doğan), Boğaziçi Üniver-sitesi Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Monod, Jacques. Rastlantı ve Zorunluluk, (Çev.: Vehbi Hacıkadiroğlu), Dost Kita-bevi Yayınları, Ankara, 1997.
• Nozick, Robert. Anarşi, Devlet ve Ütopya, (Çev.: Alişan Oktay), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2000.
• Ökten, Kaan H. Muallakta Var Olmak, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2006.
• Özlem, Doğan. “Yeni İndirgemecilik: Genetizm”, Birikim, Sayı: 78, Ekim 1995, s. 11–15.
• Padovan, Dario.“Toplumsal Moral İlkeleri ve Doğa‟nın Etiği”, (Çev.: Nihat Bek-ler), Özgür Üniversite Forumu, Sayı: 19, Temmuz-Eylül 2002, s. 122- 141.
• Porritt, Jonathon. Yeşil Politika, (Çev.: Alev Türker), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1989.
• Rajan, Kaushik Sunder. Biyokapital, (Çev.: Ayşe Deniz Temiz), Metis Yayınları, İstanbul, 2012.
• Richard, Dawkins, Gen Bencildir, (Çev.: Asuman Ü. Müftüoğlu), TÜBİTAK, An-kara, 2001.
• Ridley, Matt. Genom, (Çev.: Mehmet Doğan – Nıvart Taşçı), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Ruse, Michael. “Evrimci Etiğin Savunusu”, Etiğin Doğal Temelleri, (Der.: Jean-Pierre Changeux), (Çev.: Nermin Acar), Doruk Yayımcılık, Ankara, 2002, s. 33-58.
• Sancar Mithat. “İnsan Hakları: Retorik, Hukuk ve Gerçeklik”, Birikim, Sayı: 165, Ocak 2003, s. 124-128.
• Serdar, Ziyaüddin. Postmodernizm ve Öteki, (Çev.: Gökçe Kaçmaz), Söylem Ya-yınları, İstanbul, 2001(a).
• Supiot, Alain. Homo Juridicus, (Çev.: Bige Açımuz Ünal), Dost Kitabevi Yayınla-rı, Ankara, 2008.
• Uygun, Oktay. Devlet Teorisi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Vandermeer, John. Reconstructing Biology – Genetics and Ecology In The New World Order, John Wiley & Sons, New York, 1996.
• Wilson, Edward O. Doğanın Gizli Bahçesi, (Çev.: Aslı Biçen), TÜBİTAK, Ankara, 2005.
• Woods, Alan – Grant Ted. Aklın İsyanı, (Çev.: Ömer Gemici – Ufuk Demirsoy), Tarih Bilinci Yayınları, İstanbul, 2001.