MECLİS TUTANAKLARI ÜZERİNDEN 1924 TEŞKİLAT-I ESASİYE KANUNU TARTIŞMALARI

Yıl 2014, Sayı: 21, 189 - 218, 30.01.2014

M. Burcu Bayrak

Öz

Anayasa, kanun, deklarasyon ve manifesto gibi metinler incelenirken, genellikle bunların içerikleri, sebep ve sonuçları tartışılmakta ve değerlendirilmekte; buna karşın bu metinlerin hazırlık sürecinde yapılan tartışmalar göz ardı edilmektedir. Bu tartışmalar tüm tabloyu görmek ve belli bir dönemin tarihsel koşullarını anlamak için en önemli göstergelerden biridir. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Anayasası olan 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu da aynı yaklaşımla ele alınmıştır. Anayasanın içeriği ve sonuçları hakkında çok sayıda çalışma olmasına rağmen, Anayasa maddelerinin Meclis görüşmeleri ile ilgili yapılan tartışmalara yer veren çalışma sayısı oldukça azdır. Bu çalışma, bu boşluğu doldurmayı ve Anayasanın oluşturulması esnasında yapılan tartışmaları göstermeyi amaçlamaktadır. Bu tartışmaları görmek için, Kanuni Esasi Encümeni tarafından hazırlanan Anayasa taslağı ve maddeler hakkında yapılan görüşmeler incelenmiştir. Bu tartışmalar ve konuşmalar, o dönemin şartlarını anlamada bütünsel bir bakış açısı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Kanuni Esasi Encümeni, Meclis, rejim değişikliği, anayasal kuruluş.

Kaynakça

• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2009.
• Balta,Tahsin Bekir, Önsöz, 1924 Anayasası Hakkındaki Meclis Görüşmeleri içinde, Şeref Gözübüyük ve Zekai Sezgin, AÜ/SBF
• İdari İlimler Enstitüsü Yayını, Yayın No:3, Ankara, 1957, s. XI- XII.
• Bayrak, M. Burcu, 1924: Rejimin Güvence Altına Alınması ve Anayasal Kuruluş, Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1919-1928 içinde, TİDATA, AÜ SBF KAYAUM No:8, Cilt: II, Ankara, 2012, s. 1541-1735.
• CHP Grup Toplantısı Tutanakları 1923-1924, (Yay. Haz. Yücel Demirel ve Osman Zeki Konur), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Eroğul, Cem, Anatüzeye Giriş, İmaj Yayıncılık, Ankara, 1996.
• Goloğlu, Mahmut, Devrimler ve Tepkileri (1924-1930), Goloğlu Yayınları, Ankara, 1972.
• Gözübüyük, Şeref ve Zekai Sezgin, 1924 Anayasası Hakkındaki Meclis Görüşmeleri, AÜ/SBF İdari İlimler Enstitüsü Yayını, Yayın No: 3, Ankara, 1957.
• Gözübüyük, Şeref ve Suna Kili, Türk Anayasa Metinleri 1939-1980, AÜ/SBF Yayınları, Yayın No:486, Ankara, 1982.
• Parla, Taha, Türkiye’de Anayasalar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• Sevinç, Murat, Anayasa Yazıları, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1998.
• TBMM Tutanak Dergisi (Zabıt Ceridesi).
• TBMM Gizli Celse Zabıtları.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 5.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 6.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 9.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 13.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 18.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 19.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 26.
• Düstur, Tertip 3, Cilt: 34.