TÜRKİYEDE SİYASİ PARTİ KAPATMA VE AVRUPA ÖRNEKLERİ Parti Kapatmak Demokrasi Tehdidi mi?

Yıl 2008, Sayı: 7, 138 - 152, 30.08.2008

Birce Albayrak Coşkun

Öz

Bu makalede, son zamanlarda Türkiye’de açılan parti kapatma davaları ile Avrupa’dan yazılı gelen resmi tepkiler neticesinde yeniden gündeme gelen, demokrasilerde siyasi partilerin kapatılmasının demokrasiye zarar veren mi yoksa demokratik sistemi koruyan bir uygulama mı olduğu tartışması, Avrupa ülkelerinden örneklerle karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Avrupa’da siyasi partilere uygulanan yaptırımların ve kapatma cezalarının tarihsel olarak ortaya çıkış nedenleri ve süreci ortaya konduktan sonra belli başlı tarihi ve güncel örneklerine bakılarak Türkiye’nin siyasi parti kapatma geçmişi ve bu anlamda Avrupa’daki yeri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Parti Kapatma, Demokrasi, Avrupa’da Siyasi Parti Yasakları, Türkiye’de Siyasi Parti Yasakları

Kaynakça

• Çam, Esat, Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul, 2000.
• Duverger, Maurice, Siyasi Partiler, Çev. Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1986.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1997.
• Kışlalı, Ahmet Taner, Siyaset Bilimi, İmge Yayınevi, Ankara, 1994.
• Kitchlet, Herbert, The Radical Right in Western Europe, University of Michigan Press, ABD, 2008.
• LaPalombara, Joseph & Weiner, Myron, “The Origin of Political Parties”, Joseph LaPalombra & Myron Weiner (ed.), Political Parties and Political Development, Princeton University Press, 1966.
• Lipset, Seymour Martin, Trow Martin and Coleman James S., Union Democracy: The Internal Politics of the International Typographical Union, Free Press, New York, 1956.
• Michels, Robert, Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchical Tendencies of Modern Democracy, Çev. Eden Paul ve Cedar Paul. The Free Press, New York, 1915.
• Peter, Mair (ed.), The West European Party System, Oxford University Press, 1990.
• Sartori, Giovanni, The Theory of Democracy Revisited, Chatham House, Londra, 1987.
• Tanilli, Server, Devlet ve Demokrasi: Anayasa Hukukuna Giriş, Çağdaş Yayınları, 1996, İstanbul.
• Timur, Taner, Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, İmge Kitabevi, 2003, Ankara.
• Touraine, Alain, What is Democracy?, Westview Press, Colarado-USA & Oxford-UK, 1997. Internet Kaynakları:
• “AB Ülkelerinin Tepkisi” haberi: (Kaynak: Euroactive), http://www.euractiv.com/en/future-eu/ austria-haider-affair-gave-eu-emergency-brake/article-151443
• Avrupa Komisyonu Parlamenter Meclisi (AKPM) Yazılı Deklarasyon No: 409, Judicial proceedings against the Justice and Development Party in Turkey, 18 Nisan 2008, http://assembly.coe.int
• BBC Türkçe Servisi, Prof. Bakır Çağlar ile Röportaj, “Avrupa’da parti kapatma var mı? Türkiye gibi Avrupa’da da, siyasi partiler kapatılıyor mu?”, 18 Mart 2008, http://www.bbc.co.uk/turkish/ europe/story/2008/03/printable/080318_bakircaglar.shtml
• Davası görülmüş ve kapatılması reddedilmiş siyasi partileri liste halinde görebilmek için bkz. http://www.ntvmsnbc.com/news/439446.asp
• Haider’in Görüşlerinin Avrupa Parlamentosu Tarafından Kınanması: Austria—Haider’s Views Condemned, Eur. Parl. Daily Notebook (3 Şubat 2000), http://www.europarl.eu.int/dg3/sdp/ journ/en/n0002031.htr
• Human & Constitutional Rights Resource Page (İnsan ve Anayasal Haklar Kaynak Sayfası)- Ispanya davası için: http://www.hrcr.org/hottopics/spain.html
• Freeman, Heather Berit, Austria: The 1999 Parliamentary Elections and the European Union Members’ Sanctions: http://www.bc.edu/bc_org/avp/law/lwsch/journals/bciclr/25_1/04_TXT. htm
• Tablo-1’deki bilgiler aşağıdaki Internet sitelerinden derlenmiştir: http://www.meclishaber.gov.tr/ develop/owa/haber_portal.aciklama?p1=49226 ve http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/kararlar/ SPKAD.htm
• TBMM Araştırma Merkezi Raporu Sonuç Duyurusu: http://www.meclishaber.gov.tr/develop/owa/ haber_portal.aciklama?p1=49226
• Türkiye Barolar Birliği (TBB) Başkanı Avukat Özdemir Özok, “Siyasi Partiler ve Demokrasi” konulu panelde konuşması, 26 Mayıs 2005, http://www.barobirlik.org.tr/tbb/baskan/ konusmalar/050526_siyasal_partiler_ve_demokrasi.aspx
• Paris Şartı için: http://www.belgenet.com/arsiv/parissarti.html
• Refah Partisi v. Türkiye Davası, Başvuru No: 41340/98 AİHM karar metni: http://cmiskp.echr.coe. int/tkp197/portal.asp?sessionId=7880213&skin=hudoc-en&action=request
• Sosyalist Parti v. Türkiye Davası, Başvuru No: 21237/93 AİHM karar metni: http://cmiskp. echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=Socialist%20 %7C%20Party%20%7C%20Turkey%20%7C%2021237&sessionid=7880846&skin=hudoc-en
• Vlaams Blok Resmi Internet Sitesi: http://www.vlaamsblok.be/index.shtml VB davası hakkında 9 Kasım 2004 tarihli Belçika Temyiz Mahkemesi Kararı, http://www.juridat. be/jurispdf/R/C/04/B/RC04B91.pdf
• VB Parti Lideri Frank Vanhecke MEP’in dava üzerine açıklamaları: http://majorityrights.com/ index.php/weblog/comments/39/
• Venedik Komisyonu, Siyasi Partilerin Yasaklanması ve Benzer Önlemler Raporu, 12-13 Haziran 1998, Venedik, Venedik Komisyonu 35. Genel Kurulu, Rapor Doküman No: CDL-INF (1998)
• 014e Rapor Doküman Tarih /Yer: 29 Haziran 1998 / Strasbourg, http://www.venice.coe.int/ docs/1998/CDL-INF(1998)014-e.asp