CUMHURİYETÇİ DEMOKRASİ TEORİSİNE KATKI: ATATÜRK’ÜN SİYASAL DÜŞÜNCESİNDE “HALK HÜKÜMETİ”

Yıl 2010, Sayı: 13, 107 - 163, 30.08.2010

Hakan Reyhan

Öz

Bu çalışmada; Mustafa Kemal Atatürk’ün siyasal düşüncesinde;
genel düşünsel yapısında; halkçılık ilkesinden kaynaklanan,
Atatürk’ün kendine özgü ve ulusunun karakterine uygun bir
siyasal tasarım oluşturma gayesiyle geliştirmiş olduğu –tam
olgunlaşmamış olmakla birlikte- cumhuriyetçi bir demokrasi
teorisinin bulunduğu iddia edilmektedir. Bu çerçevede elbette
Atatürk döneminde Türk siyasal yaşamının demokratik olduğu
iddia edilmemekte, ancak Atatürkçü düşünce sistemi ile demokrasi
fikri arasındaki bağdaşmazlık görüşü eleştirilerek Atatürk’ün
teorik önermelerini oluşturmaya çalıştığı halk hükümeti modelinin
gerçek, somut bir demokrasi kurgusu olduğu ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, halkçılık, halkçılık programı, halk hükümeti, cumhuriyet, cumhuriyetçilik, cemahiriye, laiklik, devletçilik, ulusallık

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet Ali. “Fransız Devriminin İlk İki Yılında Cumhuriyet Tartışmaları”, AÜSBF Dergisi, Cilt 58, Sayı 3, 2003.
• Akçura, Yusuf, Muasır Avrupa’da Siyasi ve İçtimai Fikirler ve Fikri Cereyanlar, (Haz. Adem Efe), YZY Yayınları, İstanbul, 2004.
• Akın, Kenan, Yeni Libya ve Cemahiriye, Gazi Matbaası, İstanbul, 1977.
• Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, İmge Yayınları, Ankara, 2006.
• Akşin, Sina, “Atatürk Döneminde Demokrasi”, AÜSBF Dergisi, Cilt 47, Sayı 1-2, Ocak-Haziran 1992.
• Altan, Mehmet, “Kemalizm Ordunun Resmi İdeolojisidir...”, Türkiye Günlüğü Dergisi, Sayı 28, Mayıs-Haziran 1994.
• Alp, Tekin, Kemalizm, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 1998.
• Arar, İsmail, Atatürk’ün Halkçılık Programı ve Halkçılık İlkesinin Tarihçesi, Baha Matbaası, İstanbul, 1963.
• Arsel, İlhan, Türk Anayasa Hukuku, Mars Matbaası, Ankara, 1959.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Eskişehir-İzmit Konuşmaları (1923), Kaynak Yayınları, İstanbul, 1993.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, (Gen. Yay. Yön. Fikret Ulusoydan), Cilt 1, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1998.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Lider ve Demagog, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1997.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam: Mustafa Kemal, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999.
• Aydemir, Şevket Süreyya, İnkılap ve Kadro, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990.
• Balaban, Memduh, “Atatürk’ün Gücü”, Atatürkçülük Nedir?, Varlık Yayınları, İstanbul, 1965.
• Barber, Benjamin, Güçlü Demokrasi-Yeni Bir Çağ İçin Katılımcı Siyaset, Çev. Mehmet Beşikçi, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1995.
• Belorgey, Jean-Michel, “Laiklik ve Demokrasi: Açık Bir Toplumda Laiklik”, Laiklik ve Demokrasi, (Der. İbrahim Kaboğlu), İmge Yayınları, Ankara, 2001.
• Bila, Hikmet, CHP Tarihi, Doruk Matbaacılık, Ankara, 1979.
• Bockel, Alain, “Laiklik ve Anayasa”, Laiklik ve Demokrasi, (Der. İbrahim Kaboğlu), İmge Yayınları, Ankara, 2001.
• Çiller, Selahaddin (Haz.), Atatürk İçin Diyorlar Ki, Varlık Yayınları, İstanbul, 1981.
• Çevik, Zeki, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Rejiminin İlk Anayasası: Teşkilât-ı Esasiye Kanunu” İÜSBF Dergisi, No: 26, Mart 2002.
• Ecevit, Bülent, “Türkiye’nin İktisadi Kalkınmasında Sosyal Adalet ve Demokratik Devletçilik”, İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Sosyal Siyaset Konferansları Ondördüncü Kitabı, (Ayrı Basım), Servet Matbaası, İstanbul, 1968.
• Encycylopedia of Politics: The Left and The Right, (Ed.Rodney P.Carlisle), Volume: 2, Sage Publications, USA, 2004.
• Eliçin, Emin Türk, Kemalist Devrim İdeolojisi, Sarmal Yayınları, İstanbul, 1996.
• Ergun, Doğan, Sosyoloji ve Tarih: Sosyolojide Yöntem Sorunu, İmge Yayınları, Ankara, 2005.
• Ergun, Doğan, Türk Bireyi Kuramına Giriş, İmge Yayınları, 2004.
• Ergun, Doğan, Kimlikler Kıskacında Ulusal Kişilik, İmge Yayınları, Ankara, 2000.
• Ergun, Doğan, “Moda Kavramlarla Bilim Yapmaya Heveslenmek”, Memleket SiyasetYönetim Dergisi, 2009/11.
• Eroğlu, Hamza, Atatürk ve Devletçilik, Olgaç Matbaası, Ankara, 1981.
• Friedman, Milton, Kapitalizm ve Özgürlük, Çev.Doğan Erberk-Nilgün Himmetoğlu, Plato Film Yayınları, İstanbul, 2008.
• Georgeon, François, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri: Yusuf Akçura (1876- 1935), (Çev. Alev Er), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1986.
• Goldberg, Jonah, Liberal Faşizm, Çev.Enver Günsel, Pegasus Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1990.
• Gökalp, Ziya, Makaleler IX, (Haz.Şevket Beysenoğlu), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1980.
• Hançerlioğlu, Orhan, İslam İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984.
• Işıklı, Alpaslan, Sosyalizm, Kemalizm ve Din, Tüze Yayıncılık, Ankara, 1997.
• İlhan, Attilâ, Hangi Atatürk, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.
• İlhan, Attilâ, Yıldız, Hilal ve Kalpak, İş Kültür Yayınları, İstanbul, 2004.
• İlhan, Attilâ, Dönek Bereketi, İş Kültür Yayınları, İstanbul, 2002.
• İnan, Afet, M.Kemal Atatürk’ten Yazdıklarım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
• İnan, Afet, Medeni Bilgiler ve Mustafa Kemal’in El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
• İnan, Afet, “Atatürk ve Demokrasi”, Belleten Dergisi, Ocak, Sayı 89, 1959.
• İnönü, İsmet, “Fırkamızın Devletçilik Vasfı”, Kadro Dergisi, Sayı, 22, Teşrinevvel, 1933.
• Jaures, Jean, Sosyalist Anlayış: Sosyalizm, Tarih ve Lâiklik, (Çev. Arslan Başer Kafaoğlu-Yücel Tuncer), Toplum Yayınevi, Ankara, 1966.
• Kaddafi, Muammer, Görüşlerim, (Çev.Mehmet Keskin), Hareket Yayınları, İstanbul, 1974.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2007.
• Köker, Levent, Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.
• Köker, Levent, Demokrasi Üzerine Yazılar, İmge Yayınları, Ankara, 1992.
• Köker, Levent, “Serbest Piyasa-Demokrasi İlişkisinin Teorik Sorgulanmasına Bir Örnek: C.B.Macpherson’un Siyasal Düşüncesi”, Toplum ve Bilim, 24, Kış, 1984.
• Köksal, İsmail, “Seçim Sistemleri ve İslam Hukukunun Bakışı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Cilt II, Sayı 2, 2001.
• Kuran, Ercüment, “Yusuf Akçura’nın Tarihçiliği”, Ölümünün Ellinci Yılında Yusuf Akçura Sempozyumu (11-12 Mart 1985) Tebliğler Kitabı, Ankara, 1987.
• Küçükömer, İdris, Türkiye Üstüne Tartışmalar, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1994.
• Macpherson, C.B., Demokrasinin Gerçek Dünyası, Çev.Levent Köker, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara, 1984.
• Mardin, Şerif, “Atatürk’ü Anarken”, Türkiye Günlüğü Dergisi, Sayı 28, Mayıs-Haziran 1994.
• Miller, David, Blackwell’in Siyasi Düşünce Ansiklopedisi, Çev. Pülent Peker- Nevzat Kıraç Ümit Yayıncılık, 1994.
• Parla, Taha, Ziya Göklap, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 1989.
• Pettit, Philip, Cumhuriyetçilik: Bir Özgürlük ve Yönetim Teorisi, (Çev. Abdullah Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1998.
• Reyhan, Cenk, Türkiye’de Liberalizmin Kökenleri, İmge Yayınları, Ankara, 2008.
• Reyhan, Hakan, “Düşünce Tahlillerinde Gecikmiş Bir Ayrım: İki Öncü Sosyolog, İki Farklı Pozitivizm”, Folklor ve Edebiyat Dergisi, Cilt :13, Sayı:49, 2007/1.
• Reyhan, Hakan, “Neo-Liberal Demokrasinin Eleştirisi ve Yetkin Demokrasi”, Oknos Dergisi, Mart-1999.
• Reyhan, Hakan, Attilâ İlhan’ın Siyasal Düşüncesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2010.
• Shutt, Harry, Yeni Bir Demokrasi: İflas Etmiş Dünya Düzenine Alternatifler, Çev. Mahmut Tekçe-Bilge Gürsu Nomer, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2003.
• Tanör, Bülent, Türkiye’de Yerel Kongre İktidarları (1918-1920), Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 1998.
• Toprakoğlu, Celal, Askercil Demokrasi, Demos Yayınları, İstanbul, 1984.
• Tunaya, Tarık Zafer, Devrim Hareketleri İçerisinde Atatürk ve Atatürkçülük, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 1981.
• Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925), BDS Yayınları, İstanbul, 2000.
• Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Cem Yayınevi, İstanbul, 1992.
• Turhan, Seyfettin, Atatürk’te Konular Ansiklopedisi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul,1995.
• Wallerstein, Immanuel, Bildiğimiz Dünyanın Sonu/Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Sosyal Bilim, Çev. Tuncay Birkan, Metis Yayınları, İstanbul, 2003.
• W.Maynor, John, Republicanism In The Modern World, Polity Press, UK, 2003.
• Wood, Ellen Meiksins, Kapitalizm Demokrasiye Karşı, Çev. Şahin Artan, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• Yayla, Attila, Siyaset Teorisine Giriş, Liberte Yayınları, Ankara, 2003.
• Yeşil Kitap, Libya Cemahireyisi Çalışma ve Araştırmaları Dünya Merkezi Neşriyatı, 1.Cilt, (tarihsiz).
• Yetmiş Beş Yılın İçinden/22 Yazardan Seçmeler, (Haz. Ahmet Oktay), Cumhuriyet Yayınları, İstanbul, 1998.