TÜRKİYE’DE LİBERALİZM: BİR EKLEMLENME İDEOLOJİSİ

Yıl 2011, Sayı: 15, 139 - 166, 30.06.2011

Fatih Yaşlı

Öz

Bu çalışmada, liberalizm, bir çevre ülkesinin egemen sınıflarının kapitalist dünya sistemine eklemlenme projelerinden biri olarak kavramsallaştırılmış, Osmanlı’dan günümüze bu projenin sürekliliği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Yaygın kanının aksine, liberalizm, Osmanlı-Türkiye modernleşme sürecinde zayıf bir ideoloji olmamış, egemen sınıflar açısından her zaman önemli bir nitelik taşımıştır. Dünya sistemine, uluslararası işbölümünün doğasına uygun bir şekilde, yani serbest ticaret yoluyla eklemlenme anlamında liberalizm, 19. Yüzyıldan bu yana bir süreklilik, bu işbölümüne aykırılık teşkil eden planlamacılık, devletçilik vb. gibi uygulamalar ise bir arızilik teşkil eder. Liberalizme böyle bakmak, Türkiye’yi devlet-toplum ya da merkez-çevre gibi ikilikler üzerinden okuyan liberal-muhafazakar paradigmanın eleştirilmesi anlamına gelmektedir. Çalışma, bu eleştiri için bir dayanak noktası sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

liberalizm, güçlü devlet geleneği, eklemlenme projeleri, ulusla- rarası işbölümü, otoriter devletçilik.

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, Modern Türkiye‟nin Oluşumu, Kaynak Yayınları, 2009.
• Arol F., Hasan, ―Mehmet Cavit Bey‖, Liberalizm Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce Cilt 7, (der. Murat Yılmaz), İletişim Yayınları, 2005.
• Ataay, Faruk; Kalfa, Ceren, ―Neoliberalizmin Krizi ve AKP‘nin Yükselişi‖, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye‟de Neoliberal Dönüşüm, (der. Nergis
• Mütevvellioğlu, Sinan Sönmez), Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009. Bağımsız Sosyal Bilimciler, 2008 Kavşağında Türkiye Siyaset, İktisat ve Toplum, Yordam Kitap, 2008.
• Başkaya, Fikret, ―80 öncesi, 80 sonrası‖,
• http://www.sosyalistforum.net/makaleler/31435-fikret-baskaya-80- oncesi-80-sonrasi-veya-rejimin-niteligi.html
• Boratav, Korkut, Türkiye‟de Devletçilik, İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2007, İmge Kitabevi Yayınları, 2010.
• Bedirhanoğlu, Pınar, ―Türkiye‘de Neoliberal Otoriter Devletin AKP‘li
• Yüzü‖, AKP Kitabı Bir Dönüşümün Bilançosu, (der. İlhan Uzgel, Bülent Duru) Phoenix Yayınevi, 2009.
• Çavdari Tevfik, Türkiye‟de Liberalizm, İmge Yayınevi, 1992.
• Demirel Ahmet, ―Milli Mücadele Döneminde Birinci Meclis‘teki Liberal Fikirler ve Tartışmalar‖, Liberalizm Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce Cilt 7
• Dinler, Demet, ―Türkiye‘de Güçlü Devlet Geleneği Tezinin Eleştirisi‖, Praksis, Sayı:9, 2009.
• Emrence, Cem, ―Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930)‖, Liberalizm Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce Cilt 7.
• Erdoğan, Mustafa, ―Liberalizm ve Türkiye‘deki Serüveni‖, Liberalizm, Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce Cilt 7.
• Eroğul, Cem, ―Çok Partili Düzenin Kuruluşu 1945-1971‖, Geçiş Sürecin- de Türkiye, (der. Schick Cemil İrvin ve Tonak Ertuğrul Ahmet), Belge Yayınları, 1998.
• Ertuğrul, N. İlter, ―AKP ve Özelleştirme‖, AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu.
• Güveloğlu, Nazım, ―Demokrasinin Neoliberal Dönemde geçirdiği Dönüşümün Siyasal Partiler Üzerindeki Etkileri‖, Praksis, Sayı:12, 2004.
• İnsel, Ahmet, ―Türkiye‘de Liberalizm Kavramının Soyçizgisi‖, Liberalizm, Modern Türkiye‟de Siyasal Düşünce Cilt 7.
• Karaca, Bilal, ―II. Meşrutiyet‘ten Cumhuriyet‘e İktisat Anlayışı‖, Türkiye Günlüğü, Sayı: 102, 2010.
• Kaya, Raşit, ―Neoliberalizmin Türkiye‘ye Siyasal Etkileri Üzerine Değerlendirmeler ve Tartışma Ögeleri‖, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye‟de Neoliberal Dönüşüm.
• Keyder, Çağlar, ―Türkiye Demokrasisin Ekonomi Politiği‖, Geçiş Sürecinde Türkiye.
• Küçük, Yalçın, Planlama, Kalkınma, Türkiye, Tekin Yayınevi, 1984.
• Küçükömer, İdris, Düzenin Yabancılaşması, Alan Yayınları, 1989.
• Mardin, Şerif, ―Yeni Osmanlı Düşüncesi‖, Cumhuriyet‟e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi Modern Türkiye‟de Siyasi Düşünce Cilt 1, (ed. Mehmet Ö. Alkan), İletişim Yayınları, 2004.
• Margulies, Ronnie; Yıldızoğlu, Ergin, ―Tarımsal Değişim: 1923-1970‖, Geçiş Sürecinde Türkiye.
• Özuğurlu Bayramoğlu, Sonay, ―Türkiye‘de Devletin Dönüşümü: Parlamenter Popülizmden Piyasa Despotizmine‖, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye‟de Neoliberal Dönüşüm.
• Poulantzas, Nicos, Devlet, İktidar, Sosyalizm, (çev. Turhan Ilgaz), Epos Yayınları, 2004.
• Reyhan, Cenk, Türkiye‟de Liberalizmin Kökenleri Prens Sabahattin (1877-1948), İmge Kitabevi Yayınları, 2008.
• Savran, Sungur, ―Osmanlı‘dan Cumhuriyete: Türkiye‘de Burjuva Devrimi Sorunu‖, 11. Tez Kitap Dizisi, Sayı: 1, 1985.
• Schick, İrvin C; Tonak, E. Ahmet, ―Uluslararası Boyut, Ticaret, Yardım ve Borçlanma‖, Geçiş Sürecinde Türkiye
• Sümer, Çağdaş; Yaşlı, Fatih (der.), Hegemonyadan Diktatoryaya Liberal-Muhafazakâr İttifak ve AKP, Tan Kitabevi Yayınları, 2010.
• Tekeli, İlhan; İlkin, Selim, Savaş Sonrası Ortamında 1947 Türkiye İktisadi Kalkınma Planı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Yayın No: 24, 1974.
• Tekeli, İlhan; İlkin, Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye‟nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi, 1983.
• Tören, Tolga, ―Yeniden Yapılanan Dünya Ekonomisinde Marshall Planı ve Türkiye Uygulaması‖, Türkiye‟de Kapitalizmin Gelişimi, (haz. Demet Yılmaz, Ferhat Akyüz vd.), Dipnot Yayınları, 2006.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye‟nin Tarihi, İletişim Yayınları, 2009.