Kazan Üniversitesi Etnografya Müzesi’nin Tarihçesi ve Bruno Fridrihoviç Adler’in (1874-1942) Müzecilik Faaliyetleri

Yıl 2024, , 489 - 515, 15.12.2024

Gözde Sazak

https://doi.org/10.16985/mtad.1545959

Öz

Kazan Üniversitesi Etnografya Müzesi, Rusya’daki en eski etnografya müzelerinden biridir ve Orta Volga bölgesindeki ilk etnografya müzesidir. 1815 yılında temelleri atılan müze önce Nadir Eserler Odası olarak adlandırılmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısında ise Oda bir dizi yapısal değişiklik geçirmiş ve Rus Tarihi Müzesi (Muzey Oteçestvovedeniya) olarak yeniden adlandırılmıştır. Yine bu dönemde üniversite bünyesinde Coğrafya Odası ve Arkeoloji, Tarih ve Etnografya Cemiyeti Müzesi olmak üzere iki müze daha faaliyet göstermektedir. 1913 yılında Bruno Fridrihoviç Adler’in başkanlığında Rus Tarihi Müzesi, Coğrafya Odası ve Arkeoloji, Tarih ve Etnografya Cemiyeti Müzesi’nin etnografik koleksiyonları Etnografya Müzesi adı altında birleştirilmiştir. Adler, Kazan’da etnografyanın bir ilim dalı olarak gelişmesi için birçok çalışma yürütmüştür. Müdürlüğü döneminde müzenin koleksiyonları zenginleşmiş; müzede sergiler açılmaya, dersler ve halka açık konferanslar verilmeye başlanmıştır. Günümüzde müze koleksiyonları, Çarlık Rusya ve Sovyetler Birliği halklarının yanı sıra Uzak ve Orta Doğu, Afrika, Avustralya, Okyanusya, Kuzey ve Güney Amerika halklarının geleneksel yaşamlarının bir panoramasını sunmaktadır. Çalışmada, ilk olarak kuruluşundan günümüze Etnografya Müzesi’nin tarihçesinden bahsedilmiş, daha sonra müzenin bir araştırma merkezine dönüşmesinde büyük emeği olan Adler’in hayatı, ilmî çalışmaları ve müzecilik faaliyetleri kısaca değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazan Üniversitesi, Etnografya Müzesi, Bruno Fridrihoviç Adler, müzecilik, etnografya

History of Kazan University Museum of Ethnography and Museum Activities of Bruno Fridrihovich Adler (1874-1942)

Öz

The Museum of Ethnograpy of Kazan University is one of the oldest ethnographic museums in Russia and the first ethnographic museum in the Central Volga region. Founded in 1815, the museum was first called the Cabinet of Curiosities. In the second half of the 19th century, the Cabinet underwent a series of structural changes and was renamed the Museum of Russian History (Muzey Oteçestvovovedeniya). Two other museums, the Cabinet of Geography and the Museum of the Society of Archaeology, History and Ethnography, were also operating within the university during this period. In 1913, under the directorship of Bruno Fridrihovich Adler, the ethnographic collections of the Museum of Russian History, the Cabinet of Geography and the Museum of the Society of Archaeology, History and Ethnography were united under the name of the Museum of Ethnograpy. Adler carried out many works for the development of ethnography as a branch of science in Kazan. During his period as director, the museum's collections were enriched, exhibitions were opened in the museum, lectures and public conferences were organised. Today, the museum collections present a panorama of the traditional life of the peoples of Tsarist Russia and the Soviet Union, as well as the peoples of the Far and Middle East, Africa, Australia, Oceania, North and South America. In this study, the history of the Museum of Ethnography from its foundation to the present day is first mentioned, and then the life, scientific studies and museum activities of Adler, who had a great contribution to the transformation of the museum into a research centre, are briefly evaluated.

Anahtar Kelimeler

Kazan University, Museum of Ethnograpy, Bruno Fridrihovich Adler, museology, ethnography

Kaynakça

• Antropologiya Peremen: Sudbı Etnografov Kazaskogo Universiteta na Rubeje Epoh. Katalog Vıstavki, 16 Oktyabrya-8 Dekabrya 2017 goda, Sost. F. F. Başkirtseva, M. V. Vyatçina, E. G. Guşçina i dr., İzd. Kazan. Un-ta, Kazan 2017.
• Busıgin, E. P., Zorin, N. V., “K Stoletiyu Kafedrı Etnografii v Kazanskom Universitete”, İz İstorii Nauki, Sovetskaya Etnografiya, No 4, (1989), s. 78-83.
• Eremina, M. V., “Busıgin E. P., Zorin N. V., Etnografiya v Kazanskom Universitete, izd. Kazan. Un-ta, 2002, 220 c.”, Sotsialnıe i Gumanitarnıe Nauki. Oteçestvennaya i Zarubejnaya Literatura, Seriya 5, No 4, (2004), s. 152-158.
• Gaysin, R. İ., “Stanovlenie i Razvitie Metodiki Obuçeniya Geografii v Universitetah Kazani”, Vestnik Samarskogo Gosudarstvennogo Tehniçeskogo Universiteta, Seriya: Psihologo-pedagogiçeskie Nauki, Tom 10, No 2, (2013), s. 33-39.
• Gohnadel, B., “Adler Bruno”, Nemtsı Rossii. Entsiklopediya, Tom 1, Moskva (1999), s. 25-26.
• Guşçina, E. G., Sergeeva, K. Yu., “Posredniki Mejdu Mirami: Şamanskie Kollektsii Etnografiçeskogo Muzeya Kazanskogo Universiteta”, Terra Linguae Et Reliquiae, Vıp. 1, İzd. «TAİ”, Kazan (2014), s. 22-25.
• Guşçina, E., “Etnografiya v Kazanskom Universitete”, Almanah «Etnodialogi, No 2 (58), (2019), s. 193-205.
• Guşçina, E., Etnografiçeskoe Sobranie İmperatorskogo Kazanskogo Universiteta: İstoriya Formirovaniya i Razvitiya, İzvestiya Obşçestva Arheologii, İstorii i Etnografii pri Kazanskom Universitete, Tom 39, No 1-2, Kazan 2019.
• Guşçina, E. G., Titova, T. A., Frolova, E. V., “Kontseptsii Razvitiya Etnografiçeskogo Muzeya Kazanskogo Universiteta v XIX v.”, Vestnik Antropologii, No 4 (52), (2020), s. 115-124.
• İnalcık, Gülcan, Nikolay Fedoroviç Katanov’un Hayatı, Kütüphanesi ve Türkoloji Alanındaki Eserleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2022.
• Nazipova, G. R., “K İstorii Kabineta Redkostey İmperatorskogo Kazanskogo Universiteta”, Oteçestvennaya İstoriya, (2008), s. 27-35.
• Soboleva, E. S., “Peterburgskiy Etap Nauçnoy Karyerı Bruno Fridrihoviça Adlera”, Nemtsı v Sankt-Peterburge Biografiçeskiy Aspekt, Vıpusk 13, Rossiyskaya Akademiya Nauk, Muzey Antropologii i Etnografii im. Petra Velikogo (Kunstkamera), Sankt-Peterburg 2022, s. 285-312.
• Stolyarova, G. R., Guşçina, E. G., Titova, T. A., “Vostoçnıe Kollektsii Kabineta Redkostey Kazanskogo İmperatorskogo Universiteta”, Vestnik KAZGUKİ, No 4, Ç. 2, (2015), s. 37-40.
• Usmanov, M., Kazan Şarkiyatçılığı’nın Kaderi (XX. Yüzyıl), Çev. İlyas Kemaloğlu, Janyl Myrza Bapaeva, 1. bs., Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2013.
• Volodçenko, Aleksandr, “Adler Bruno Fridrihoviç (K 145-letiyu so dnya rojdeniya. Biografiçeskiy Fotoatlas”, Drezden 2019, s. 1-22.
• Yakovlev, V. İ., “Etnografiçeskoe Muzeevedenie Kazani: Aktualnıe Problemı Periodizatsii”, Vestnik KemGUKİ, No 19, (2012), s. 233-237.
• Yakovlev, V. İ., “Kazanskaya Etnografiçeskaya Şkola: İstoriografiçeskiy i İstoçnikovedçeskiy Diskursı”, Vestnik KazGUKİ, No 2, (2013), s. 1-4.