Kırım Harbi Sonrası Osmanlı-İngiliz Mikrodiplomasisi: Sadrazam Âli Paşa’nın Londra Seyahati (1856)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 735 - 756, 15.12.2025

Anıl Göç

https://doi.org/10.16985/mtad.1655161

Öz

Kırım Harbi, tarihi ehemmiyeti ve neticeleri bakımından 19. yüzyılın merkezinde yer alan bir olaydır. Savaş 1856 Paris Antlaşması ile sona ermiştir. Barış antlaşması müttefikler arasında başarılı bulunarak İngiltere, Fransa ve Türkiye’de çeşitli etkinliklerle kutlanmıştır. Çoğunlukla elçilikler bu etkinliklere sahne olmuştur. Paris Kongresi’nde Osmanlı Devleti’ni Sadrazam Âli Paşa temsil etmiş ve antlaşmanın imzalanmasından sonra Londra’ya giderek yaklaşık bir ay orada kalmıştır. Paşa’nın temel amacı Sultan Abdülmecid tarafından Kraliçe Victoria ve Prens Albert’e gönderilen hediyeleri takdim etmekti. Fakat Âli Paşa’nın bu ziyareti daha önce detaylıca incelenmemiştir. Devrin tanıklarından Ahmed Cevdet Paşa, Ahmed Lutfi Efendi veya Paşanın ilk defa biyografisini yazan Ali Fuat Türkgeldi ile İbnülemin Mahmut Kemal İnal gibi isimler konuya değinmemişlerdir. Oysa bu hadise dönemin siyasi bağlamını ve kamuoyu algısını anlamak bakımından önemli bir role sahiptir. Dolayısıyla bu araştırma, Osmanlı Arşiv belgeleri, süreli yayınlar ve diğer kaynaklara dayanarak bu seyahati ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Bu sebeple Âli Paşa’nın ziyaretinin detaylarını ortaya çıkararak, diplomatik görünürlük ve dış politika bakımından mana ve önemini anlamaya çalışacağız. Londra’da balolar, ziyafetler ve diğer etkinlikler düzenlenmiştir. 27 Mayıs’ta Türk Elçiliğinde diplomatik görünürlük ve temsil açısından önem arz eden bir balo tertiplenmiştir. Osmanlı Devleti bu gibi etkileşimlerle Kırım Harbi ittifakını güçlendirmeye çalışmıştır. Dolayısıyla bu etkinlik İngiltere ve Fransa dış politikasında müstesna bir konuma sahiptir. Zira bu devletler her ne kadar Kırım Harbi’nde müttefik olmuşlarsa da Osmanlı Devleti üzerinde çıkar çatışmaları mevcuttu. Bu sebeple Babıâli, Paris’teki faaliyetlerden sonra Londra’daki bu etkinlik vesilesiyle İngiltere-Fransa arasında siyasi bir denge kurmak istemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Harbi , İngiltere , Fransa , Kraliçe Victoria , Dış Politika , Diplomatik Temsil , Balolar , Siyasi Görünürlük.

Ottoman-British Microdiplomacy After the Crimean War: Grand-Vizier Âli Pasha’s Visit to London (1856)

Öz

The Crimean War stands as a central event of the 19th century due to its historical significance and consequences. The war ended with the Paris Treaty in 1856. Peace was seen successful by the allies and celebrated with various events in England, France, and Turkey. In general, embassies were the place for these events. The Ottoman delegation led by Grand Vizier Aali Pasha in the Congress of Paris. After the treaty, he went to London and stayed there for almost one month. The primary objective of Âli Pasha’s mission was to present a gift from Sultan Abdulmedjid to Queen Victoria and Prince Albert. This visit has been overlooked and not examined in detail by scholars. Contemporary witnesses such as Ahmed Cevdet Pasha, Ahmed Lutfi Effendi or the first biographer of the Pasha Ali Fuat Türkgeldi and Ibnulemin Mahmut Kemal Inal did not mention this visit. However, it has a significant role in understanding political context and public perceptions of the time. Therefore, this study aims to reveal this journey’s details based on the Ottoman Archive papers, illustrated newspapers and the other sources. Therefore we will describe Âli Pasha’s visit and try to understand its meaning in terms of diplomatic visibility and foreign policy. In London, balls, banquets, and other events were organized. The Turkish Embassy gave a ball on May 27th, which was very important regarding diplomatic visibility and representation. The Ottoman Empire tried to support the Crimean War alliance with these contacts. Therefore, this event has a special place between England and France’s foreign policy. Although part of the Crimean War alliance, these states have political conflicts with the Ottoman Empire. Thus, the Sublime Porte tried to make a political balance between France and England, using this visit to London after Paris.

Anahtar Kelimeler

Crimean War , British , France , Queen Victoria , Foreign Policy , Diplomatic Representation , Diplomatic Balls , Ruler Visibility

Kaynakça

• Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, haz. Kâzım Arısan, Duygu Arısan Günay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
• Akyıldız, Ali, Kral Öldü Yaşasın Kral Osmanlı’da Cülus, Vesaret ve Meşruiyet, Timaş Yayınları, İstanbul 2021.
• Badem, Candan, Kırım Savaşı ve Osmanlılar, çev. Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Çelik, Yüksel, “II. Mahmud Devrinde Değişen Siyasi Sembolizm, Hükümdarın Görünürlüğü ve Ta’lîk-i Tasvir-i Hümayun Merasimleri”, Aşk ile Çalışan Yorulmaz Ali Akyıldız Armağanı, C. 2, Timaş Yayınları, İstanbul 2024, s. 91-128.
• Çelik, Yüksel, Fatih Yeşil, Osmanlı Modernleşmesinde Tereddüt ve Teceddüt Yılları (1768-1908), Vakıfbank Kültür Yayınları, İstanbul 2023.
• Çetin, Mehmet, Kırım Savaşı Emperyal Güçlerin Dünya Savaşı Pratiği, Avrasya Araştırma Enstitüsü, Almatı 2016.
• Fontmagne, Durand de, Kırım Harbi Sonrasında İstanbul, çev. Gülçiçek Soytürk, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1977.
• Karasu, Cezmi “Kırım Savaşı Sırasında Sonuçsuz Bir Barış Girişimi Olarak Viyana Konferansı (15 Mart-4 Haziran 1855”, Celal Bayar Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, (1997), s. 116-130.
• Kardaş, Muhammed Said, Kostaki Musurus Paşa’nın Londra Sefirliği (1853-1856), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla 2023.
• Karateke, Hakan T., Padişahım Çok Yaşa! Osmanlı Devletinin Son Yüzyılında Merasimler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Kuneralp, Sinan, “Bir Osmanlı Diplomatı Kostaki Musurus Paşa 1807-1891, Belleten, XXXIV/135, (1970), s. 421-435.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
• Marz, Rasim, Ali Pascha-Europas Vergessener Staatsmann, Frank & Timme, Berlin 2016.
• Paşa, Cevdet, Tezâkir 1-12, ed. Cavid Baysun, TTK, Ankara 1953.
• Palmer, Alan, The Crimean War, Dorset Press, New York 1992.
• Philliou, Christine M., Bir İmparatorluk Biyografisi, çev. Renan Akman, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2022.
• Ponting, Clive, Kırım Savaşı, çev. Hakan Abacı, Alfa Yayınları, İstanbul 2015.
• Sag, Kaan, “The Scutari Monument in Istanbul: The Introduction of Victorian Monumental Language to Ottoman Society,” Sculpture Journal, 23/3, (2014), p. 279-292.
• Sertoğlu, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
• Slade, Sir Adolphus Slade Müşavir Paşa’nın Kırım Harbi Anıları, çev. Candan Badem, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2012.
• Stephanov, Darin, Ruler Visibility and Popular Belonging in the Ottoman Empire, 1808-1908, Edinburgh University Press, Edinburgh 2019.
• _________, “Sultan Mahmud II (1808-1839) and the First Shift in Modern Ruler Visibility in the Ottoman Empire”, Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association, C. 1, S. 1-2 (2012), p. 129-48.
• Şafak, Nurdan, Bir Tanzimat Diplomatı Kostaki Musurus Paşa (1807-1891), (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006.