The Story of Two Cities: A Historical Perspective on the Identity Transformation of Baku and Tashkent

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 551 - 582, 15.12.2025

Oğuz Kağan Bayrakdar

https://doi.org/10.16985/mtad.1710690

Öz

Since their emergence in history, cities have been an inseparable part of human life. Often examined through the East-West axis or within the frameworks of movements like “civilization”, “modernism”, “industrialization”, and “post-modernism”, cities are dynamic spaces that continuously evolve through interaction with people. Each city reflects its unique cultural codes, bears the traces of dominant trends, and represents a process of change and transformation. Baku and Tashkent exemplify cities with distinctive identities shaped by historical processes. With their similarities and differences, Baku and Tashkent have undergone significant transformation due to various historical influences. Their deep-rooted histories have been shaped by the dual forces of “war and peace”. As major strategic, political, economic, and cultural centers in their regions, the two cities experienced notable differences during the Tsarist and Soviet eras. After gaining independence, both sought to establish national identities. This study provides a brief explanation of the concepts of identity and urban identity, followed by an analysis of the geographical and physical characteristics of Baku and Tashkent. The dynamics shaping the identity formation of these cities are then examined comparatively. This study focuses on questions such as what distinctive characteristics Baku and Tashkent exhibit in terms of urban identity, what kinds of similarities and differences exist between the two cities, and how Tsarist and Soviet rule transformed the social, cultural, and spatial structures of these urban centers.

Anahtar Kelimeler

Baku , Tashkent , Urban History , Urban Identity , Baku Identity , Tashkent Identity

İki Şehrin Hikayesi: Bakü ve Taşkent’in Kimlik Dönüşümüne Tarihsel Bir Bakış

Öz

Tarih sahnesine çıktıkları günden bu yana, şehirler hayatımızın ayrılmaz bir parçası olmuştur. Kimi zaman Batının ya da Doğunun kentleri olmakla itham edilmiş kimi zaman da “medeniyet”, “modernizm”, “sanayileşme”, “post-modernizm” gibi akımlar doğrultusunda değerlendirilmişlerdir. İçinde yaşadığımız, kendine özgü kuralları olan ve insanlarla etkileşim içinde sürekli değişen bu merkezler, kimlik dinamikleriyle birbirlerinden ayırt edilmektedirler. Her şehir kendi kültürel kodlarını yansıtan, baskın akımların izlerini taşıyan ve değişim ile dönüşüm sürecini ortaya koyan bir hikâyeye sahiptir. Bu bağlamda, Bakü ve Taşkent, bu tür özgün kimliklere sahip şehirlere örnek teşkil etmektedir. Benzerlikleri ve farklılıklarıyla öne çıkan Bakü ve Taşkent, tarihsel süreç boyunca maruz kaldıkları etkilere istinaden değişim ve dönüşüm yaşamışlardır. Köklü bir geçmişe sahip olan bu iki şehrin tarihi, savaş ve barış olgularının gölgesinde günümüze kadar şekillenmiştir. Stratejik, siyasi, ekonomik ve kültürel yönden bulundukları bölgelerin önde gelen merkezleri olan Bakü ve Taşkent, hususen Çarlık ve Sovyet Rusya dönemlerinde farklılık sergilemiş, bağımsızlıklarını elde ettikten sonra ise ulusal bir hüviyete bürünmeye çalışmışlardır. Çalışmada, öncelikle kimlik ve kent kimliği kavramları kısaca açıklanıp, ardından Bakü ve Taşkent şehirlerinin coğrafi ve fiziksel özellikleri ele alınacaktır. Daha sonra, iki şehrin kimlik oluşumunu şekillendiren dinamikler incelenerek bir karşılaştırma yapılacaktır. Araştırma, Bakü ve Taşkent’in kent kimliği bağlamında hangi özgün nitelikleri taşıdığı, iki şehir arasında ne tür benzerlik ve farklılıkların bulunduğu ve Çarlık ile Sovyet egemenliklerinin bu kentlerin toplumsal, kültürel ve mekânsal yapıları üzerinde nasıl bir dönüşüm yarattığı gibi sorulara odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bakü , Taşkent , Şehir Tarihi , Kent Kimliği , Bakü Kimliği , Taşkent Kimliği

Etik Beyan

Çalışmada herhangi bir etik beyan gerekmemektedir.

Kaynakça

• Akben, Cantürk, “Hayatımızı Yöneten Kokular”, Onto Dergisi, 17, (2019), s. 38-43.
• Areso, Ibon, “Bilbao’s Strategic Evolution: From The Industrial to The Post-Industial City”, Osaka Transformation Conference 2007.
• Areso, I. Bilbao’s strategic evolution: From the industrial to the post-industrial city. Osaka Transformation Conference 2007 http://www.riss.osaka-u.ac.jp/jp/events/point/OSAKATransformation%20of%20 Bilbao%20.pdf
• Ataşer, Gökhan & Sayfutdinova, Leyla, “Bakü”, Türk Dünyası Başkentleri, ed. Murat Yılmaz & Ayşe Çolpan Kavuncu, SFN, Ankara 2014, s. 261-313.
• Aygen, Zeynep, “Kentlerin Tarihi Dokusu Korunmalı Mıdır?”, Cogito, 8, (1996), s. 43-62.
• Aydoğdu, Hüseyin, “Modern Kimlikte Öznenin Ölümü”, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, (2004), s. 115-147.
• Bayrakdar, Oğuz Kağan, “Bir Dönüşüm Dinamiği Olarak Petrolün Bakü Şehir Kimliğine ve Şehirleşmesine Etkisi”, Turkish Studies-Social, 15/8, (2020), s. 3387-3402.
• Bayrakdar, Oğuz Kağan, “Bir Flaneur Olarak Covid-19 Sonrası Mekânsal Değişimin İzlerini Sürmek: Bakü Fevvareler Meydanı Örneği”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38/2, (2021), s. 597-611.
• Bayrakdar, Oğuz Kağan, “The Russian Influence on The Formation of Baku’s Urban Identity”, Rusya Araştırmaları Dergisi, 12 (Aralık 2024), s. 97-126.
• Bauman, Zygmunt, “The Sweet Scent of Decomposition”, Forget Baudrillard?”, ed. C. Rojek & B. Turner, Routledge, London 1993, s. 22-46.
• Bell, Daniel A. & Shalit, Avner, “Introduction: Cities and Identities”, Critical Review of International Social And Political Philosophy, 25/5, (2021), s. 637-646.
• Bilgin, Nuri, Kimlik İnşası, Aşina Kitaplar, Ankara 2007.
• Bonvalot, Gabriel, Eski Yurt, çev. M. Reşat Uzmen, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 2005.
• Bostancı, M. Naci, “Etnisite Modernizm ve Milliyetçilik”, Türkiye Günlüğü, 50, (2009), s. 5-32.
• Bosworth, Edmund, Historic Cities of the Islamic World, Brill, Boston 2007.
• Cucciolla, Riccardo Mario, The Crisis of Sovet Power in Central Asia: The “Uzbek Cotton Affair” (1975- 1991), (Unpublished PhD), IMT School for Advanced Studies, Lucca, İtaly 2017.
• Cansever, Turgut, “Osmanlı Şehri”, Osmanlı Ansiklopedisi, C 5, 1999, s. 509-527.
• Curtis, William Eleroy, Turkestan: “the Heart of Asia”, Hodder& Stoughton, George H. Doran Company, New York 1911.
• Dursun, Davut, “Bakü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 4, 1991, s. 550-551.
• Əfendiyev, V. & Nağıyev, S. Geourbanistika, Bakı Üniversiteti Nəşriyyatı, Bakı 2016.
• Əliyev, Elçin, Kontruktivizm Dövrü: XX Əsrin 1920-1930-cu İllərinin Bakı Memarlığı, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, Bakı 2013.
• Fətullayev, Şamil, Bakı Memarları XIX Əsrin Sonu – XX Əsrin Əvvəllərində, Şərq-Qərb Nəşriyyat Evi, Bakı 2013.
• Grant, Bruce, “Cosmopolitan Baku”, Ethnos: Journal of Anthropology, 75/2, (2010), s. 123-147.
• Genim, Sinan, “Şehir ve Şehir Yaşantısı Üzerine”, Doğu Batı Şehir Yazıları II, 68, (2014), s. 55-77.
• Günaydın, Meryem, “Bağımsızlık Sonrası Azerbaycan’da Kimlik Politikaları”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 8/1, (2019), s. 54-94.
• Huot, Jean Louis, Thalmann, Jean Paul & Valbelle, Dominique, Kentlerin Doğuşu, çev. A. Bektaş Girgin, İmge Kitapevi, Ankara 2000.
• İlkin, Qılman, Bakı və Bakılılar, Nurlar Nəşriyyat Poliqrafiya Mərkəzi, Bakı 2006.
• Jefferson, Mark, “The Law of the Primate city”, Geographical Review, 29/2, (1939), s. 226-232.
• Kamalova, Zebiniso, “The Strategic Importance of Tashkent in 19th Century”, MANAS Journal of Social Studies, 11/4, (2022), s. 1752-1762.
• Kamil Veli Nerimanoğlu & Ali Asker, “Milli Kimlik İnşasında Dil Unsuru ve Dil Politikası”, Azerbaycan Düşünce Tarihi I, ed. Ali Asker, Yurtdışı Türkler, Ankara 2021, s. 219-244.
• Kavuncu, Ayşe Çolpan, Socio-political Transformation in Uzbekistan: A Study of Urban Mahallas in Tashkent, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2012.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Şehir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 38, İstanbul (2010), s. 441-446.
• Lalli, Marco, “Urban-Related İdentity: Theory, Measurement, and Empirical Findings”, Journal of Enviromental Psychology,12/4, (1992), s. 285-303.
• MacKenzie, David, “Tashkent Past and Present “, The Russian Review, 28/2, (1969), s. 207-216.
• Maksudov Ferhad & Somuncuoğlu, Tümen & Kavuncu, Ayşe Çolpan, “Taşkent”, Türk Dünyası Başkentleri, ed. Murat Yılmaz & Ayşe Çolpan Kavuncu, SFN, Ankara 2014, s. 505-583.
• Muhammadjonov, Abdulahad, Qang Qadimgi Toshkent va Toshkentliklar (Tarixiy Lavhalar), Sharq Nashriyot, Taşkent 2009.
• Oğurlu, İdris, “Çevre-Kent İmajı – Kent Kimliği-Kent Kültürü Etkileşimlerine Bir Bakış”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13/26, (2014), s. 275-293.
• Öztürk, Yücel, “Tarih ve Kimlik”, Akademik İncelemeler, 2/1, (2007), s. 1-25.
• Patterson, Jean, “Shollar Water: A Century Later”, Azerbaijan İnternational, 7/3, (1990), s. 72-73.
• Qaliboğlu, Elçin, “Şıxəli Qurbanovun Novruzla Bağlı Xidmətləri”, Bakı Xalq Cəbhəsi, 19 Mart 2010, s. 14.
• Sahadeo, Jeff, Russian Colonial Society in Tashkent: 1865-1923, Indiana University Press, Bloomington 2007.
• Sert, Özlem, “Izgara Plan Uygarlık; Kent Tarihi, Uygarlık Tarihi Yazımı ve Akdeniz’de Uluslararası Güç Mücadelesi”, Doğu Batı Düşünce Dergisi: Şehir Yazıları II, 68, (2014), s. 25-54.