The Impact of Leadership Change on Uzbekistan’s Foreign Policy: An Analysis from a Neoclassical Realism Perspective

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 963 - 986, 15.12.2025

Mustafa Kemal Öztopal , Yalçın Sarıkaya

https://doi.org/10.16985/mtad.1739635

Öz

This study examines the transformation of foreign policy in Uzbekistan during the reign of Shavkat Mirziyoyev, who took over after the death of founding President Islam Karimov, within the framework of neoclassical realist theory. Whereas under Karimov, a cautious and inward-looking foreign policy centered on regime security and national security was adopted, the Mirziyoyev era is characterized by a reformist and outward-looking foreign policy that focuses on regional cooperation and multilateral relations. This transformation reveals that the leader's personal perception, political experience and priorities are as decisive as the structural effects of the international system. In this context, the concept of leader perception, one of the main arguments of neoclassical realism, plays a critical role in analyzing the change in foreign policy in the case of Uzbekistan. Under Mirziyoyev's leadership, Uzbekistan has not only taken an active role in solving chronic problems such as borders and water in Turkestan geography, but also strengthened its international position by adopting a pragmatic and balanced approach in relations with global actors. The study contributes to the literature in terms of explaining the impact of leadership changes on foreign policy-making processes.

Anahtar Kelimeler

Uzbekistan , Foreign Policy , Neoclassical Realism , Islam Karimov , Shavkat Mirziyoyev.

Lider Değişiminin Özbekistan Dış Politikasına Etkisi: Neoklasik Realizm Perspektifinde Bir İnceleme

Öz

Bu çalışma, Özbekistan’da kurucu Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un vefatından sonra görevi devralan Şevket Mirziyoyev döneminde dış politikada yaşanan dönüşümü neoklasik realist kuram çerçevesinde incelemektedir. Kerimov döneminde rejim güvenliği ve ulusal güvenlik eksenli, ihtiyatlı ve içe dönük bir dış politika benimsenmişken, Mirziyoyev dönemi, reformist ve dışa açık bir çizgide, özellikle bölgesel iş birliğine ve çok taraflı ilişkilere odaklanan niteliğiyle öne çıkmaktadır. Bu dönüşüm, uluslararası sistemin yapısal etkileri kadar, liderin kişisel algısı, siyasi deneyimi ve önceliklerinin belirleyici olduğunu ortaya koymaktadır. Neoklasik realizmin temel argümanlarından biri olan lider algısı kavramı, bu bağlamda Özbekistan örneğinde dış politikada meydana gelen değişimin analizinde kritik bir rol oynamaktadır. Mirziyoyev’in liderliği altında Özbekistan hem Türkistan coğrafyasında sınır ve su gibi kronik sorunların çözümünde aktif bir rol üstlenmiş hem de küresel aktörlerle ilişkilerde pragmatik ve dengeli bir yaklaşım benimseyerek uluslararası konumunu güçlendirmiştir. Çalışma, lider değişimlerinin dış politika yapım süreçlerindeki etkisini açıklaması bakımından literatüre katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan , Dış Politika , Neoklasik Realizm , Lider Algısı , İslam Kerimov , Şevket Mirziyoyev

Kaynakça

• Acar, Aykut-Kadir Kürşat Yılmaz, “Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Özbekistan Dış Politikası”, Yeni Dünya Düzeninde Özbekistan, ed. Hakan Arıdemir, İstanbul Ticaret Odası, İstanbul 2022.
• Anceschi, Luca, “Integrating Domestic Politics and Foreign Policy Making: The Cases of Turkmenistan and Uzbekistan”, Central Asian Survey, XXIX/2, (2010), s. 143-158.
• Argalı, Medihanur, Dengeleme Stratejisi Bağlamında Özbekistan Dış Politikası: Kerimov ve Şevket Mirziyoyev Dönemleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz, Astana Yayınları, Ankara 2024.
• Bakshi, Jyotsna, “Russian Policy Towards Central Asia-I”, Strategic Analysis, XXII/10, (1999), p. 1577- 1590.
• Buranelli, Filippo Costa, “Authoritarianism as an Institution? The Case of Central Asia”, International Studies Quarterly, LXIV/4, (2020), p. 1005-1016.
• Cummings, Sally, Power and Change in Central Asia, Routledge, New York 2002.
• Dadabayev, Timur, “Developmental State and Foreign Policy in Post-Karimov Uzbekistan”, The SAGE Handbook of Asian Foreign Policy, ed. Takashi Inoguchi, SAGE Publications, London 2020.
• Demirtaş, Melih, “Sovyet Sonrası Dönemde Özbekistan’da Din Temelli Muhalefet ve 2005 Yılı Andican Olayları”, Avrasya Dünyası, V/9, (2021), s. 87-96.
• Devlen, Balkan-Özgür Özdamar, “Neoclassical Realism and Foreign Policy Crises”, Rethinking Realism in International Relation, ed. Annette Freyberg-Inan, Ewan Harrison-Patrick James, The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2009, p. 136-163.
• Dilmaç, Turhan, Özbekistan’da Ulus Kimlik-Dış Politika İlişkisi, Ötüken Yayınları, İstanbul 2019.
• Dönmez, A. Sait, “Güvenlik Sorunları ve Bağımsızlaşma Kıskacında Özbekistan – Rusya İlişkileri (1991- 2013)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, VI/28, (2013), s. 318-339.
• Düğen, Turgay, “Bağımsızlığının 30. Yılında Kazakistan: Güvenlik, İstikrar ve Uluslararası İşbirliği”, Düşünce Dünyasında Türkiz, XII/59, (2021), s. 119-160.
• Foulon, Michiel, “Neoclassical Realism: Challengers and Bridging Identities”, International Studies Review, XVII/4, (2015), p. 635-661.
• Hamzaoğlu, Halit, “Analyzing Uzbekistan Foreign Policy: Principles and Priorities”, Current Approaches in Social, Human and Administrative Sciences, ed. Ayşegül Güngör, İksad Yayınevi, Ankara 2020, p. 191-225.
• Hermann, Margaret G.-Joe D. Hagan, “International Decision Making: Leadership Matters”, Foreign Policy, 110, (1998), p. 124-137.
• Kafkasyalı, M. Savaş, “Orta Asya’da Güç ve Zihniyet”, Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, ed. M. Savaş Kafkasyalı, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara-Türkistan 2012, s. 15-52.
• Kaya, Emrah, “Orta Asya Devletlerinin Radikalizm ve Terörizm Algısı”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XXV/2, (2024), s. 359-380.
• Kelkitli, Fatma Aslı, “Uzbekistan’s Foreign Policy under the Leadership of Mirziyoyev: Struggle to Sustain Autonomy”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, IX/1, 2022), p. 25-43.
• Kiraz, Sami, “Bir Dış Politika Analizi Yaklaşımı Olarak Neoklasik Realizmin İncelenmesi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XIII/4, (2020), s. 665-686.
• Kocatepe, Ömer Faruk, “Özbekistan’ın Yenilikçi Yol Haritası: Mirziyoyev Döneminde Dış Politika Değişimi ve Etkileri”, Türklük Bilimi Araştırmaları, LIII, (2023), s. 81-106.
• Kubicek, Paul, “Authoritarianism in Central Asia: Curse or Cure?”, Third World Quarterly, XIX/1, (1998), p. 29-43.
• Lewis, David G., “Varieties of Authoritarianism in Central Asia”, Routledge Handbook of Contemporary Central Asia, ed. Rico Isaacs-Erica Marat, Routledge, New York 2021, p. 73-86.
• Purtaş, Fırat “Yeni Özbekistan ve Türk Dünyası”, Kriter, VI/62, (2021), p. 30-33.
• Rashidova, Feruza, “Uzbekistan-China is on the Way of Strengthening Bilateral Relations”, Theoretical & Applied Science, LVI/12, (2017), p. 80-86.
• Ripsman, Norrin M., Jeffrey W. Taliaferro ve Steven E. Lobell, Neoclassical Realist Theory of International Politics, Oxford University Press, New York 2016.
• Rose, Gideon, “Review: Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, LI/1, (1998), p. 144-172.
• Rosenau, James, “Pre-Theories and Theories of Foreign Policy”, Approaches to Comparative International Politics, ed. R. Barry Farrell, Northwestern University Press, Evanston 1966, p. 27-92.
• Ünlü, İsmail Hakkı, “Türkmenistan’ın Tarafsızlık Politikasının Bölgesel Gerçekliği”, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E – Dergisi, III/1, (2016), s. 95-102.
• Yalınkılıçlı, Eşref, “Uzbekistan as a Gateway for Turkey’s Return to Central Asia”, Insight Turkey, XX/4, (2018), p. 27-43.
• Zakaria, Fareed, From Wealth to Power: The Unusual Origins of Americas World Role, Princeton University Press, Princeton 1998.
• Zanca, Russell, “Uzbekistan Emerges from Karimov’s Shadow”, Current History, CXVII/801, (2018), p. 277-282.
• Abdukerimov, Bahtiyar, “Türkiye-Özbekistan ilişkileri güçleniyor”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com. tr/tr/dunya/turkiye-ozbekistan-iliskileri-gucleniyor/1060872 [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].
• Abdülkerimov, Bahtiyar, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Özbekistan ziyaretiyle stratejik ilişkiler en üst seviyeye çıkacak”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/cumhurbaskani-erdoganinozbekistan- ziyaretiyle-stratejik-iliskiler-en-ust-seviyeye-cikacak/2547880 [Erişim Tarihi: 20 Eylül 2024].
• Buriev, Muslimbek, “Recipient, Activist, Protector: Three Modes of Tajikistan’s Foreign Policy”, Crossroads Central Asia, https://crossroads-ca.org/ccapb5/ [Erişim Tarihi 2 Temmuz 2025].
• Daly, John C. K., “Uzbekistan Drops GUUAM from its Eclectic Foreign Policy Menu”, The Jamestown Foundation, https://jamestown.org/program/uzbekistan-drops-guuam-from-its-eclectic-foreignpolicy- menu/ [Erişim Tarihi: 10 Ocak 2025].
• Kamalova, Zebiniso, “Özbek Millî Kimliğinin İnşasında Emir Timur Mirası”, Bilim Dili, https://bilimdili. com/arkeotarih/tarih-tarih/ozbek-milli-kimliginin-insasinda-emir-timur-mirasi-dr-zebinisokamalova/ [Erişim Tarihi: 5 Eylül 2024].
• Baktybek Kyzy, Aidana, “Özbekistan Perspektifinden Türk Devletleri Teşkilatı’nın Önemi”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/anka-analizler/ozbekistan-perspektifinden-turk-devletleri-teskilatininonemi/ [Erişim Tarihi: 17 Ekim 2024].
• Gazeta.uz, “O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston davlat chegaralarining tutash nuqtasi to‘g‘risidagi shartnoma imzolandi”, https://www.gazeta.uz/oz/2025/03/31/chegara/ [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].