A Case Study of a Diplomatic Crisis in Turkish Foreign Policy: The Fuat Güzaltan Affair

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 685 - 700, 15.12.2025

Gaffar Demir

https://doi.org/10.16985/mtad.1741746

Öz

The death of Turkish diplomatic courier Fuat Güzaltan, who was found seriously injured while on diplomatic duty and died shortly afterwards, gave rise to serious questions. Despite the passage of time, the circumstances surrounding his demise remain the subject of ongoing discourse, with conflicting views being expressed on whether it was a suicide or a politically motivated assassination. This state of affairs signifies not only an individual tragedy, but also a critical juncture in Turkish-Soviet relations, which were becoming increasingly tenuous in the early stages of the Cold War. Soviet authorities asserted that the incident was a suicide and prepared official reports to that effect. However, the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Turkey approached the incident with a degree of caution, taking into account the political developments with the Soviet Union, especially in the period following World War II, and sought information through various diplomatic channels. The present study aims to analyse the impact of the suspicious death of Fuat Güzaltan in the Soviet Union in 1949 on Turkish-Soviet diplomatic relations. The study is based on official reports, Turkish diplomatic archives and newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Fuat Güzaltan , Türkiye , Soviet Russia , diplomacy , diplomatic courier

Türk Dış Politikasında Diplomatik Bir Kriz: Fuat Güzaltan Olayı

Öz

Diplomatik görevi sırasında ağır yaralı bir şekilde bulunan ve kısa bir süre sonra yaşamını yitiren Türk diplomatik kuryesi Fuat Güzaltan’ın ölümü, ciddi soru işaretlerini de beraberinde getirmiştir. Olayın üzerinden uzun yıllar geçmiş olmasına rağmen, ölümünün ardındaki gerçek hâlâ tam anlamıyla aydınlatılamamış; intihar mı yoksa siyasi bir suikast mı olduğu yönündeki tartışmalar güncelliğini korumuştur. Bu belirsizlik yalnızca bireysel bir trajediyi değil, aynı zamanda Soğuk Savaş’ın ilk evrelerinde giderek kırılganlaşan Türk-Sovyet ilişkileri açısından da kritik bir dönüm noktasını temsil etmektedir. Sovyet makamları, olayın bir intihar vakası olduğunu ileri sürmüş ve resmi raporlarını bu doğrultuda hazırlamıştır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, özellikle II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Sovyetler Birliği ile yaşanan siyasi gelişmeleri dikkate alarak olaya ihtiyatla yaklaşmış; çeşitli diplomatik kanallar üzerinden bilgi edinmeye çalışmıştır. Bu çalışma, 1949 yılında Sovyetler Birliği’nde şüpheli bir şekilde hayatını kaybeden Fuat Güzaltan’ın ölümünün Türk-Sovyet diplomatik ilişkilerine etkisini, resmi raporlar, dönemin Türk Diplomatik Arşiv belgeleri ve gazeteleri ışığında analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fuat Güzaltan , Türkiye , Sovyet Rusya , diplomasi , diplomatik kurye

Kaynakça

• Akgül, Suat, “1949 Yılında SSCB’de Öldürülen Diplomatik Kurye Yüzbaşı Fuat Güzaltan Olayı”, II. Uluslararası Demokrasi Sempozyumu Emperyalizm, Hegemonya Ve İstihbarat Faaliyetleri 30 Kasım-2 Aralık 2017, ATAM, Ankara 2019, s. 975-976.
• Atabey, Figen, 1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Cebesoy, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul 2002.
• Genelkurmay Belgelerinde Kürt İsyanları, C. II, Kaynak Yayınları, İstanbul 1992.
• Gürün, Kâmuran, “Türkiye’yi II. Dünya Savaşı’na Sokma Çabaları”, Belleten, LII, (1988), s. 1455-1468.
• Cemil Hasanlı, Tarafsızlıktan Soğuk Savaşa Doğru Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1953), çev. Ali Asker, Bilgi Yayınevi, Ankara 2011.
• Soysal, İsmail, “1939 Türk-İngiliz-Fransız İttifakı”, Belleten, XLVI/182, (Nisan 1982), s. 367-414.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları 1920-1945, C. 1, TTK, Ankara 1989.
• Zabıt Ceridesi, Devre VI, İçtima l, c. 4. blm. Birinci Celse.
• Ernst Bevin, “Address given to the House of Commons”, Centre Virtuel de la Connaissance sur l’Europe, 1948. https://www.cvce.eu/en/obj/address_given_by_ernest_bevin_to_the_house_of_ commons_22_january_1948-en-7bc0ecbd-c50e-4035-8e36-ed70bfbd204c.html [Erişim Tarihi: 25.06.2025].
• TBMM Tutanak Dergisi, C. VI, D. IX, B. 63, s. 164. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/ TBMM/d09/c006/tbmm09006063.pdf [Erişim Tarihi: 28.06.2025].
• “U.S. Diplomatic Couriers: Behind the Iron Curtain”, Office of the Historian, https://history.state.gov/ departmenthistory/diplomatic-couriers/behind-the-iron-curtain [Erişim Tarihi: 28.06.2025].
• “Birleşmiş Milletler Huzurunda da Vişinski Kars ve Ardahan’ı İstedi…”, Ulus, 26 Ekim 1947.
• “Bevinin Rus siyasetine karşı şiddetli ithamları”, Ulus, 23.01.1948.
• “Dış Bakanımızın Mühim Beyanatı”, Ulus, 25.02.1948.
• “Fuat Güzaltanın Hal Tercümesi”, Yeni Sabah, 5 Haziran 1949, s. 7.
• “Fuat Güzaltanın Amcası Anlatıyor”, Yeni Sabah, 5 Haziran 1949, s. 7.
• “Güzaltan dün Vatan topraklarına tevdi edildi”, Yeni Sabah, 14 Haziran 1949, s. 1.
• “Moskova treninde esrarlı bir intihar”, Yeni Sabah, 3 Haziran 1949, s. 5.