Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Romanlarında Babalar ve “Ödipal Krizlerin Eşiğindeki” Oğullar Üzerine Bir Yorum Denemesi

Yıl 2019, , 203 - 229, 19.12.2019

Murat Koç

https://doi.org/10.16985/mtad.660174

Cited By: 2

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın romanlarını zengin kılan bir nokta da, eserlerini tarih, güzel sanatlar,
psikoloji başta olmak üzere farklı disiplinlerle beslemesidir. Tanpınar’ın romanları sağlam bir psikolojik
yapıya sahiptir. Kahramanların birbirleriyle olan ilişkileri yanında insan-zaman-mekân münasebetini
de derin bir psikolojik yapıyla verir. Tanpınar Mahur Beste, Huzur, Sahnenin Dışındakiler romanlarında
baba-oğul ilişkisini Sigmund Freud’un “Oeidipus kompleksi” çerçevesinde işler. Behçet Bey ve Yaşar’ın
şahsında baskın karaktere sahip babaları tarafından beğenilmeyen, buna bağlı olarak Ödipal krizleri
atlatamayan erkek çocukların yaşayabileceği durumları ortaya koyar. İsmail Molla ve Tevfik Bey son derece
güçlü karaktere sahip babalardır. Bunun yanında musiki yoluyla eski İstanbul kültürünü hakkıyla taşırlar.
Onların oğullarından beklediği kendi hayat tarzı ve anlayışlarını devam ettirmeleridir. Saatleri Ayarlama
Enstitüsü’nde ise Tanpınar, Freud’un teorilerini tersine çevirir. Bu romanda oğlu tarafından beğenilmeyen ve
bu dairede krizler yaşayan babayla karşılaşırız. Oğlu Ahmet, başta hakiki iş ve çalışma olmak üzere, hayatın
temel değerlerine sahip olmayan Hayri İrdal’ı yargılar ve mahkûm eder. O aynı zamanda bütün yaşananların
yalan bir dünyadan ibaret olduğunu okuyucuya anlatmak için kurguya dahil edilmiştir. Kısacası Tanpınar’ın
dört romanı baba-oğul ilişkisi ve bunların ele alınışı yönünden incelemeye imkân vermektedir. Bu makalede
romanlar baba-oğul ilişkisi açısından incelenecek ve bir yorum denemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Sigmund Freud, Oeidipus kompleksi, Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü

An Interpretation Essay on Fathers and Sons on the Verge of “Oedipal Crisis” in Ahmet Hamdi Tanpınar’s Novels

Öz

Another enriching aspect of the novels of Ahmet Hamdi Tanpınar is that he created his works with
inspirations from other disciplines most notably history, fine arts and psychology. Tanpınar’s novels have
a solid psychological structure. He describes relationships among characters as well as person-time-place
relations with a deep psychological structure. “Oedipus complex” is a frequent motif in father and son
relationships in Tanpınar’s novels, Mahur Beste, Huzur, Sahnenin Dışındakiler. He describes the situations
with which sons who have dominant fathers (Behçet Bey and Yaşar) who do not appreciate them and thus
struggle with Oedipal crisis might face. İsmail Molla and Tevfik Bey are both fathers in his novels with
extremely strong characters. They also have the proper traditional Istanbul culture through music. What
they expect from their sons is to continue their life style and approach to life. In his novel, Saatleri Ayarlama
Enstitüsü Tanpınar reverses Freud’s theories. We are introduced to a father who is not appreciated by his
son and therefore spiralling into a deepening crisis. Ahmet, his son criticises and condemns his father Hayri
İrdal who does not have the basic values in life such as a real job and work. He is also included in the story to
tell readers that they are all living a lie. In conclusion, Tanpınar’s four novels allow us to review these novels
in terms of father and son relationships and how these relationships are built. In this paper, novels will be
analysed in terms of father-son relationships and an interpretation essay will be written.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Sigmund Freud, Oedipus complex, Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler, Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü

Kaynakça

• Alıcı, Yunus, “Baskın Babanın Kaostaki Oğlu: Yahya Kemal ve Tanpınar İlişkisine Oidipus Kompleksi ve Psikanalizm Ekseninde Bir Yorum”, Fırat Üniversitesi I. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 13-15 Ekim 2016, s. 243-257.
• Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2005.
• Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, çev. Aykut Derman, Kesit Yayıncılık, İstanbul 1996.
• Freud, Sigmund, Haz İlkesinin Ötesinde Ben ve İd, çev. Ali Babaoğlu, 3. bs., Metis Yayınları, İstanbul 2011.
• Huyugüzel, Ömer Faruk, Eleştiri Terimleri Sözlüğü, Dergâh Yayınları, İstanbul 2018.
• Nasio, Juan de, Oedipus: Psikanalizin En Önemli Kavramı, çev. Canan Coşkan, Say Yayınları, İstanbul 2005.
• Oğuzertem, Süha, “Hasta Saatler, Bozuk Sıhhatler: Enstitü Sorununa Babasız Bir Yaklaşım”, Bir Gül Bu Karanlıklarda, haz. A. Uçman – H. İnci, 3F Yayınları, İstanbul [t.y.], s. 460-477.
• Sophokles, Kral Oidipus, çev. B. Tuncel, 11. bs., İş Bankası Yayınları, İstanbul 2012.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, Huzur, 22. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2014.
• _____, Mahur Beste, 11. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2013.
• _____, “Medeniyet Değiştirmesi ve İç İnsan”, Yaşadığım Gibi, haz. Birol Emil, 6. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2013, s. 36-42.
• _____, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, 25. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2014.
• _____, Sahnenin Dışındakiler, 13. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2013.