II. Dünya Savaşı Sonrası ABD Politikalarının Türkiye-Yunanistan İlişkilerine Etkileri (1946-1954)

Yıl 2020, , 313 - 342, 18.12.2020

Tuğba Eray Biber

https://doi.org/10.16985/mtad.840563

Öz

II. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) iki süper güç olarak ortaya çıktı. Bu süreçten sonra Soğuk Savaş dönemi (1947-1991) olarak adlandırılan dönem başladı. ABD, Sovyetlerin komünizmi yayma politikasını engellemek için girişimlerde bulundu. ABD, Truman Doktrini (1947) doğrultusunda Marshall Planı (1948) ile Türkiye ve Yunanistan’a yardımlarla destek oldu. Bu süreçte Sovyet tehdidi ile karşı karşıya kalan Türkiye ve Yunanistan batı kanadında yer alıp ülkelerinin huzur ve refahı için birlikte hareket ettiler. İki devletin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne [North Atlantic Treaty Organization (NATO)] girme çabaları iki ülkeyi yakınlaştırdı. Kendilerine yapılan yardımlara karşılık olarak Türkiye ve Yunanistan Kore Savaşı’na asker gönderdi. Diğer taraftan Türkiye ve Yunanistan Balkanlarda güvenliği sağlamak adına Doğu bloğunun dışladığı Yugoslavya ile ittifak kurmak için yakınlaşma çabaları içindeydi. Bu zaman zarfında Türkiye ve Yunanistan iyi komşuluk politikasını devam ettirdi. Aynı zamanda iki devlet arasında üst düzeyde resmi ziyaretler yapılarak dostluk mesajları veriliyordu. Ancak bu yakın ilişkiler fazla sürmedi ve 1954 yılı itibarıyla iki devlet arasında ilişkiler gerginleşmeye başladı.

Anahtar Kelimeler

Türk-Yunan ilişkileri, Türkiye, Yunanistan, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü [North Atlantic Treaty Organization (NATO)], Truman Doktrini, Marshall Planı, Kore Savaşı

The Effects of USA Policies Post World War II on Turkish-Greek Relations (1946-1954)

Öz

After the World War II, USA and USSR became two superpowers of the world. After this process, the period called Cold War (1947-1991) started. USA engaged in initiatives to contain the Soviets’ policy of communist expansion. USA aided Turkey and Greece under the Truman Doctrine (1947) via the Marshall Plan (1948). Facing the Soviet threat in this period, both Turkey and Greece remained in western camp and collaborated for their countries’ peace and welfare. These two countries’ attempts for joining NATO brought them closer. In response to the aid received, Turkey and Greece sent troops to the Korean War. Moreover, in order to attain security in the Balkans, Turkey and Greece strove to approach and form an alliance with Yugoslavia that was at odds with the Eastern Bloc. In this time span, Turkey and Greece maintained their good neighbour policy. Furthermore, cordial messages blossomed through high level official meetings between the two countries. However, these close relations did not last long and as of 1954, relations between the two states began to become strained.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Greek relations, Turkey, Greece, North Atlantic Treaty Organization (NATO), Truman Doctrine, Marshall Plan, Korean War

Kaynakça

• “North Atlantic Treaty Organization”, International Organization, 5/3, (1951), s. 629-632.
• Akkaya, Bülent, “Türkiye’nin NATO Üyeliği ve Kore Savaşı”, Akademik Bakış Dergisi, S 28, (Ocak-Şubat 2012), s. 1-20.
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995, C 1-2, Alkım Yayınevi, Ankara 2004.
• Bakar, Bülent, “Zor Zamanlarda İyi Komşuluk Örneği: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’den Yunanistan’a Yapılan Yardımlar”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S 71, (Temmuz 2008), s. 413-443.
• Bilge-Criss, Nur, “Türkiye-NATO İttifakının Tarihsel Boyutu”, Uluslararası İlişkiler/International Relations, 9/34, (2012), s. 1-28.
• Carr, John C., The Defence and Fall of Greece, 1940-1941, South Yorkshire 2013.
• Clogg, Richard, Modern Yunanistan Tarihi, çev. Dilek Şendil, İletişim Yayınları, İstanbul 1997.
• Çağrı, Erhan, “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51/1, (1996), s. 275-287.
• Demirer, Mehmet Arif, İnönü’den İkinci Dünya Savaşı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2016.
• Deringil, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı, İstanbul 1994.
• Durak, Gökhan, “Türk ve Dünya Basınında Kore Savaşı ve Türkiye”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/36, (Şubat 2015), s. 323-339.
• Efe, İsmail, “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye-ABD İlişkileri ve Türk Kamuoyundaki Akisleri”, History Studies, 11/2, (Nisan 2019), s. 601-619.
• Elçin, Macar, İşte Geliyor Kurtuluş/Επχεται Το Κουπτοτλους, İzmir Ticaret Odası Kültür Sanat Tarih Yayınları, İzmir 2009.
• Eray Biber, Tuğba, “Kızılay Arşiv Belgelerine Göre 1940 – 1942 Yılları Arasında Türkiye’den Yunanistan’a Yardımlar”, Türk Dünyası Araştırmaları, C I/201, (Kasım 2012), s. 99-128.
• _____, Karadeniz Rumları ve Yunanistan, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2016.
• Esmer, Ahmet Şükrü – Oral Sander, “İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1991-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara 1996.
• Gönlübol, Mehmet, Oral Sander, Ömer Kürkçüoğlu vd., Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, Ankara 2006.
• Hart, Basil Liddell, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, çev. Kerim Bağrıaçık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• Hatipoğlu, Murat, Yakın Tarihte Türkiye ve Yunanistan: 1923-1954, Siyasal Kitabevi, Ankara 1997.
• Higham, Robin, Diary of a Disaster, British Aid to Greece, 1940-1941, University Press of Kentucky, Lexington 2009.
• Holmes, Richard, World War II in Photographs, Carlton Book, London 2000.
• İkinci Dünya Savaşı Yılları (1939-1946), T.C. Dışişleri Bakanlığı, Ankara.
• Keegan, John, İkinci Dünya Savaşı, çev. Samet Öksüz, Say Yayınları, İstanbul 2016.
• Keser, Ulvi, Yunanistan’ın Büyük Açlık Dönemi ve Türkiye, İstanbul 2008.
• Kocaoğlu, A. Mehmet, “Birleşmiş Milletler Örgütünün Türk Dış Politikasına Etkileri”, Bilig, C 6, (Yaz 1997), s. 26-49.
• Koliopoulos, John S. – Thanos M. Veremis, Modern Greece A History since 1821, Malaysia 2010.
• Macksey, Kenneth John, II. Dünya Savaşı’nda Askeri Hatalar, çev. M. Tanju Akad, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Malkoç, Eminalp, “Türk Basınında Truman Doktrini ve Türkiye’ye Amerikan Yardımları (1947-1950), Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S 9, (2006), s. 89-127.
• Natkiel, Richard, Atlas of World War II, Barnes & Boble Books, Lexington 2000.
• Offner, Arnold A., “Another Such Victory”: President Truman, American Foreign Policy, and the Cold War”, Diplomatic History, 23/2, (Spring 1999), s. 127-155.
• Selçuk Özgür, Pınar, “Yunanistan İç Savaşı ve Dış Güçlerin Rolü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 57, (Güz 2015), s. 101-129.
• Öztürk, İbrahim Mert, Türkiye’nin Balkanlarda Batı ve Doğu İttifakına Bağlı İki Sınır Komşusuyla Siyasi İlişkileri, Bulgaristan ve Yunanistan (1945-1960), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2014.
• Peace and war; United States foreign policy, 1931-1941, by United States Deparment of State, Washington 1942.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, İmge Kitabevi, Ankara 2013.
• Smokovitis, Dimitrios, “Greece’s Contribution To The Korean War (1950-1955)”, Advances in Military Sociology: Essays in Honor of Charles C. Moskos (Contributions to Conflict Managament, Peace Economics and Development, C 12, Part 1, Emerald Group Publish Limited, Bingley 2009, s. 225-232.
• Stueck, William, “The Korean War as International History”, Diplomatic History, 10/4, (1986), s. 291-309.
• Tağmat, Çağla Derya, Açlık: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Yunanistan’a Yardımları, Siyasal Kitabevi, Ankara 2017.
• The Balkan Campaign 1940-1941, Deparment of Military Art and Engineering United States MilitaryAcademy Est Point, New York 1948.
• Uzman, Nasrullah, “II. Dünya Savaşı Sonrasında Sovyet Talepleri ve Türkiye’nin Tepkisi”, Gazi Akademik Bakış, 11/22, (2018), s. 117-142.
• Uzun, Hakan, “Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nin Yankıları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 61, (Güz 2017), s. 393-435.
• Weinberg, Gerhard K., A World At Arms A Global History Of World War II, Cambridge University Press, New York 1995.
• Yalman, Ahmet Emin, “Kore Savaşı’nın Türk Kamuoyuna Yansıması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 37-38, (Mayıs-Kasım 2005), s. 231-245.
• Yiğit Yüksel, Dilek, “Kıbrıs’ta Yaşananlar ve Türk Mukavemet Teşkilatı (1957-1964)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 34 (2), 98, (2018), s. 311-375.
• North Atlantic Treaty Organization (NATO) https://www.nato.int/ [Erişim Tarihi: 20.03.2019]; T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü-NATO”, http://www.mfa.gov.tr/nato-tarihce.tr.mfa [Erişim Tarihi: 20.03.2019].
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, “Türkiye ile Yunanistan Arasında İmzalanan Ticaret Anlaşmasıyla Eklerinin Onanması Hakkında Kanun”, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc032/kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205470.pdf [Erişim Tarihi: 20.08.2020].
• Türkiye Cumhuriyeti Atina Büyükelçiliği, “Türkiye ve Yunanistan Arasında Karşılık Cumhurbaşkanı ve Başbakan Ziyaretleri”, http://atina.be.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/354216 [Erişim Tarihi: 20.05.2020].
• Türkiye Cumhuriyeti Atina Büyükelçiliği, “Türkiye ve Yunanistan Arasında Karşılık Cumhurbaşkanı ve Başbakan Ziyaretleri”, http://atina.be.mfa.gov.tr/Mission/ShowInfoNote/354216 [Erişim Tarihi: 20.05.2020].
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD)”, http://www.mfa. gov.tr/iktisadi-isbirligi_ve-gelisme-teskilat _oecd_.tr.mfa#:~:text=%C3%96rg%C3%BCt%2C%20 % C 4 % B 0 k i n c i % 2 0 D % C 3 % B C n y a % 2 0 S a v a % C 5 % 9 F % C 4 % B 1 % 2 0 sonras%C4%B1nda,%C3%BClkeleri%20aras%C4%B1ndaki%20ticari%20%C3%B6demeleri%20 serbestle%C5%9Ftirerek [Erişim Tarihi: 6.10.2020].