OSMANLI ŞİİRİNDE TÌĠ-I ĠAMĠAM TABİRİ

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 8, 17.05.2015

Ömer Zülfe

Öz

Bu çalışmada, Osmanlı şiirinde on yedinci asır ve sonrasında örnekleri görülen tìġ-ı ġamġam,

şemşìr-i ġamġam ve ġamġam-ı Rüstem terkiplerinde geçen ġamġam kelimesinin anlamı ve çıkış

noktası ile ilgili bilgiler verilmiştir. On yedinci asır ve sonrasındaki yenilik arayışlarının bir

tezahürü olarak Osmanlı şiirinde kullanılan ġamġam kelimesi incelenmiş, anlamı ortaya konulup

çıkış noktası tespit edildikten sonra şairlerin kelimeyi hangi şekillerde kullandıkları belirlenmiştir.

Eski benzetme unsurları ve telmihler etki alanlarını kaybetmeden yaşarken bir taraftan aslında

eski olan unsurların yeni bir kisveyle şiir dilinde boy gösterdiği on yedinci asır Osmanlı şiirinde

tìġ-ı ġamġam tabirinin daha sık kullanıldığı görülmüştür. Tìġ-ı ġamġam ile ilgili bilgilerin kaynağı

olan tercümelerin izi sürülmüş, Hint menşeli Ķahramān-ı Ķātil hikâyesi değerlendirilmiştir.

Ayrıca zaman zaman bu tabirin Şeh-nāme’nin en güçlü şahsiyeti olan Rüstem’le birlikte anıldığı

tespit edilmiş ve çalışmada bu karışıklığın ya da bir başka deyişle yakıştırmanın muhtemel

sebepleri ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tîğ-ı Gamgam, Şemşîr-i Gamgam, Kahraman-ı Kâtil, Rüstem

Tìġ-ı Ġamġam Phrase In Ottoman Poetry

Öz

In this study, information about the meaning and origin of the word Ġamġam which is used

in compounds such as tìġ-ı ġamġam, şemşìr-i ġamġam and ġamġam-ı Rüstem in Ottoman poetry

in the seventeenth century and later on is given. The word ġamġam that began to be used in the

seventeenth century and after as a manifestation of seeking originality is analyzed and its meaning

is put forth, its origin is identified and the ways of the poets’ usage of the word is determined. It’s

seen that the phrase tìġ-ı ġamġam is used more often in the seventeeth century in which traditional

analogies and references live without losing their influence area while old components appear

in the poetry language in guise of new. We have traced the translations which are the source of

information about the tìġ-ı ġamġam; and studied the Indian origin story Qahraman-e Qatel in this regard. In addition, it has been identified that this phrase is mentioned together with Rostam who

is accepted as the most outstanding hero of Shah-namah and in this study, the possible reasons for this confusion or in other words, ascription have also been demonstrated.

Anahtar Kelimeler

Gamgam Sword, Gamgam Saber, Qahraman-e Qatel, Rostam

Kaynakça

• Evliyā Çelebí B. Dervíş Meģmed Žillí, Seyāģat-Nāme, neşr. Orhan Şaik Gökyay, Evliya Çelebi Seyâhatnâmesi I. Kitap, Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, İstanbul 1996, XXI+6+498 s.; YKY.
• Günbattı, Hikmet, Kahramân-nâme, Malatya 1998, IV+239 s., İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Danışman, Doç. Dr. Hasan Kavruk.
• Ĥalìl Nihād, Nedìm Dìvānı, İstanbul 1338-1340, 374 s., İkdam Matbaası.
• Ĥayālì Bey, Dìvān, haz. Ali Nihat Tarlan, Hayâlî Bey Divânı, İstanbul 1945, 24+450 s., İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 277, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı No: 3, Bürhaneddin Erenler Matbaası.
• Kahraman, Seyit Ali, Yücel Dağlı, Topkapı Sarayı Bağdat 305 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini, İstanbul 1999, C 3, XXXVI+327 s.
• Kitāb-ı Ķıŝŝa-ı Ķahramān-ı Ķātil, Bibliothéque Nationale, T. 344.
• Menzel, Theodor, “Kahramân-Nâme”; İslâm Ansiklopedisi İslâm Âlemi Tarih, Coğrafya, Etnoğrafya ve Biyografya Lugatı, C 6, s. 88-89, İstanbul 1977, MEB.
• Mütercim ğĀŝım, CenānìoŞlu Aģmed, El-Uķyānūsu¢L-Basìš Fì Tercemeti¢L-Ķāmūsi¢L-Muģìš, İstanbul 1305/1888, I, ’-R, [II]+943 s. II, [II]+939 s. III, Ķ-V, [II]+975 s. Mašba‘a-ı Ośmāniyye. (El-Fìrūzābādì, Mecdu’d-Dìn Ebū Šāhir Muģammed B. YağĶūb, El-Ķāmūsi¢l-Muģìš’ten Tercüme).
• Nāşid, Dívān, haz. Ömer Zülfe, Nāşid Dívān, Ankara 2009, 158 s., Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, 3193, Kültür Eserleri, 444. (E-Kitap).
• Nev‘ì-zāde ‘Ašāyì, Dìvān, haz. Saadet Karaköse, Nev’î-Zâde Atâyî Dîvâni (Kısmî Tahlil-Metin), Istanbul 1994, (Dr. Tezi).
• Onay, Ahmet Talât, Eski Türk Edebiyatinda Mazmunlar ve İzahı, haz. Cemâl Kurnaz, Ankara 1992, LXV+500 s., Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/77.
• Pervāne Beg, Mecmūğa-ı Nežā¢ir, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Bağdat 406. Sy., 643 Y.
• S. Tevfik, Kahraman Katil, İstanbul 1930, 138+6 s.
• Ŝabrì, Dìvān, haz, Hikmet Feridun Güven, Mehmet Emin Sabrî - Divan-ı Sabrî ve Tuhfe-i Sabrî: Ankara 2014.
• Saraç, M. A. Yekta, Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Genişletilmiş 2. Baskı, İstanbul 2001, 295 s., Bilimevi.
• Şentürk, A. Atillâ, Osmanlı Şiiri Antolojisi, İstanbul 1999, XVI+674 s., Yapı Kredi Yayınları-1287.
• Vesìm, Dìvān, haz. Halil İbrahim Tuğluk, Ahmed Vesîm Dîvânı, Erzurum 2010, 320 s., Salkımsöğüt Yayınları.
• Yümnì Meģmed Emìn, Terceme-i Ķahramān-ı Ķātil, İstanbul 1305/1888, 136 s., Hacı Hüseyin Efendi Matbaası.