Tarihi Süreçte Rusya-Türkiye İlişkileri

Yıl 2016, Cilt: 3 Sayı: 2, 33 - 53, 04.12.2016

İlyas Topsakal

Öz

Geçmişte Türklerin Avrasya coğrafyasında kurduğu büyük devletler, iki farklı milleti aynı siyasi düzen

içinde yaşatmış ve birbirine yakınlaştırmıştır. Ancak Altın Ordu devletinin yıkılıp parçalanması üzerine

yöneticilik Türklerden Ruslara geçmiş ve bölge yeni bir siyasal biçim kazanmıştır. 14. yüzyılın başından

itibaren hızla büyüyüp güçlenen Osmanlı devleti, Ruslarla ancak 16. yüzyılın başlarında Kırım Hanları

vasıtasıyla ilişki kurmuştur. Bundan sonraki Türk-Rus ilişkileri üç dönemde incelenebilir. İlk dönem yani

16–17. yüzyıllar Osmanlı hâkimiyeti dönemidir ki, bu dönemde Kırım Hanlarının etkin olduğu bir ilişkiden

bahsedebiliriz. İkinci dönem ise Türk-Rus ilişkilerinin karşılıklı dengede yürüdüğü 18. yüzyıldır. Sonraki

yüzyıllarda ise Ruslar Türkiye karşısında kesin zaferler kazanmış ve tarihi toprakları ele geçirmişlerdir. Daha

da önemlisi Osmanlı Türkiye’sinin varlığı ancak Batılı ülkelerin yardımıyla mümkün olabilmiştir. Türkiye

Cumhuriyeti’nin kuruluşunda Rusya’nın verdiği destek ve sonradan inişli çıkışlı seyreden ikili ilişkiler, iki

ülkenin dünyadaki her olaydan birbirlerinin lehine veya aleyhine etkilendiğini açıkça göstermektedir. Bu

makale ikili ilişkilerin seyrini tarihi sürece riayet ederek göstermeyi amaç edinmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Rusya, Türk-Rus İlişkileri, Osmanlı Devleti, Rusya İmparatorluğu, SSCB, Türkiye Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan, Baltacı ve Katerina, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
• _____, Necati Efendi Tarihi Kırım Rusya Sefaretnamesi, Marmara Üniversitesi S.B.E. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1990.
• _____, Yüz Soruda Osmanlı İmparatorluğu, c. IV, Yeditepe Yay., İstanbul 2010.
• Aktepe, Münir, Mehmet Emnî Beyefendi’nin Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi, TTK Yay., Ankara 1989.
• Aksan, Virginia H. Kuşatılmış Bir İmparatorluk Osmanlı Harpleri 1700-1870, çev. Gül Çağalı Güven, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2011.
• Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1789-1914, Timaş Yay., İstanbul 2014.
• Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus ilişkileri: Atatürk’ten Soğuk Savaş Dönemine Türk-Rus İlişkileri Çalıştayı, yay. haz. İlyas Kamalov, İrinaSvistunova), Ankara 2011.
• Ayverdi, Samiha, Türk-Rus Münasebetleri ve Muharebeleri, Kubbealtı Yay., İstanbul 2012.
• Beydilli, Kemal, 1790 Osmanlı-Prusya İttifakı, İ.Ü. Yay., İstanbul 1981.
• Burçak, Rıfkı Salim, Türk-Rus-İngiliz Münasebetleri (1791-1941), Aydınlık Matbaası, İstanbul 1946.
• Diplomatiçeskiy slovar’, Haz. A. Ya. Vışinskiy ve S. A. Lozovskiy, Moskova 1948; http://www.hrono.info/ biograf/bio_p/plescheevmian.php (10.04.2017).
• Gürsel, Haluk F.,Tarih Boyunca Türk Rus İlişkileri, Ak Yay., İstanbul 1968.
• İnalcık, Halil, “Kırım Hanlığı”, DİA, XXXV, 2008.
• “Osmanlı-Rus İlişkileri 1492-1512”,Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, TTK Yay., Ankara 1992.
• Kamalov, İlyas, Rus Elçi Raporlarında Astrahan Seferi, TTK Yay., Ankara 2011.
• Karadağ, Muhammed Emin, II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türkiye’nin ABD ve Rusya ile Siyasi İlişkileri, Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Kocabaş, Süleyman, Kuzeyden Gelen Tehdit Tarihte Türk Rus Mücadelesi, Vatan Yay., İstanbul 1989.
• Kolesnikov, Aleksandr, Atatürk dönemi Türk-Rus ilişkileri, çev. İlyas Kamalov, Ankara 2010.
• Kurat, Akdes Nimet, İsveç Kralı XII. Karl’ın Türkiye’de kaldığı zamana ait Metinler ve Vesikalar, Rıza Coşkun Matbaası, İstanbul 1943.
• _____, Prut Seferi ve Barışı, C II, TTK Yay., Ankara 1953.
• _____, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK Yay., Ankara 2014.
• _____, Türkiye ve İdil Boyu, TTK Yay., Ankara 2011.
• _____, Türkiye ve Rusya XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919), TTK Yay., Ankara 2011.
• Kuzucu, Serhat, Kırım Hanlığı ve Osmanlı-Rus Savaşları, Selenge Yay., İstanbul 2013.
• Mertayak, Aydın, Nişli Mehmed Ağa’nın Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi S.B.E. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2005.
• Miller, A. F., Oçerki novevşey istorii Turtsii, M. L., İzd. AN SSSR, 1948, s. 115.
• Muahedat Mecmuası, C V, TTK Yay., Ankara 2008.
• Nikiforov, L. A., “Formiravaniye rossisko-turetskoy granitsı v pervoy çetverti XVIII v.” Formiravaniye granıtsı Rossii s Turtsiyey i İranom.XVII -naçolo XX. vv., M. 1952 s. 62-88.
• Oreşkova, S. F., “Osmanskaya imperiya i Rossiya v svete ih geopolitiçeskogo razgraniçeniya”, Voprosı istorii: Ejemesyaçnıy jurnal, 03/2005, No. 3, s. 34-46
• Ortaylı, İlber, “XVIII. Yüzyıl Türk-Rus İlişkileri”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, TTK, Ankara 1992.