Nikolay Fedoroviç Katanov’un Kütüphanesinin Türkiye’ye Getirilmesine Dair Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 361 - 376, 18.12.2020

Gülcan İnalcık

https://doi.org/10.16985/mtad.840623

Cited By: 2

Öz

Nikolay Fedoroviç Katanov (1862-1922) Orta Asya ve Sibirya’daki Türk halkları üzerine farklı alanlarda çok sayıda araştırmalar yapmış bir ilim adamıdır. İdealist ve gayretli bir kişiliğe sahip olan N. F. Katanov erken yaşlardan itibaren birçok Avrupa ve Asya dilini öğrenmiş, daha Krasnoyarsk Klasik Gimnazyumu’nda öğrenci iken eserlerini kaleme almaya başlamıştır. Kişiliğinin ve ilmî hayatının şekillenmesinde N. İ. İlminskiy’in ve V. V. Radlov’un büyük etkisi olmuştur. 1894-1922 yılları arasında Kazan Üniversitesi’nde çalışmıştır. Katanov, Avrupa ve Rusya’daki birçok ilmî topluluğun aktif üyeliğini yapmış ve toplumsal faaliyetlerle de yakından ilgilenmiştir. Katanov’un Sibirya’daki Türk halkları ile ilgili ilmî çalışmaları ve inceleme metotları ilim dünyasında hala geçerliliğini korumaktadır. Katanov ilmî gezileri sırasında topladığı din, dil, edebiyat, folklor, tarih, etnografya gibi farklı alanları içeren ve farklı dillerde yazılmış kaynaklardan muazzam bir kütüphane oluşturmuştur. Fakat maddi
yetersizliklerden dolayı kütüphanesini satmak zorunda kalmıştır. Değerli devlet ve ilim adamlarının çabalarıyla bu kütüphane İstanbul’a getirilmiştir. Rusya’da ve Türkiye’de Katanov’un hayatını, ilmî çalışmalarını ve kütüphanesini konu alan çalışmalarda Katanov kütüphanesinin Türkiye’ye getirilme tarihi ve süreci ile ilgili bilgiler tam olarak aydınlatılamamıştır. Çalışmamızda Katanov’un kütüphanesinin Türkiye’ye getirilme süreci ve bu sürece dâhil olan kişiler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Nikolay Fedoroviç Katanov, Katanov Kütüphanesi, Rus Türkolojisi

An Analysis into the Bringing of Nikola, Fedorovich Katanov’s Library to Turkey

Öz

Nikolai Fedorovich Katanov (1862-1922) is a scholar who conducted many studies in different fields on Turkic peoples in Central Asia and Siberia. Having an idealistic and zealous personality, N. F. Katanov learned many European and Asian languages starting from an early age and began to write his works even while he was a student at Krasnoyarsk Classical Gymnasium. N. I. Ilminsky and V. V. Radlov had a great influence on the shaping of his personality and scholarly life. He worked at the University of Kazan between 1894 and 1922. Katanov was an active member of many scholarly communities in Europe and Russia and was closely involved in social activities. Katanov’s scholarly studies about the Turkic peoples in Siberia and his methods of study remain still valid in the world of science.
Katanov created an enormous library from the sources written in various languages and including knowledge in different fields such as religion, language, literature, folklore, history, ethnography that he collected during his scholarly studies. However, he was forced to sell his library because of financial deficiencies. This library was brought to Istanbul with the efforts of esteemed statesmen and scientists. In the studies conducted both in Russia and Turkey regarding Katanov’s life, scholarly studies and library, the scholarship about the history and process of bringing Katanov’s library into Turkey were not able to fully enlighten the knowledge. The present study analyses the process of bringing Katanov’s library to Turkey, and the individuals who got involved in the process.

Anahtar Kelimeler

Nikolai Fedorovich Katanov, Katanov Library, Russian Turkology

Kaynakça

• Akbayrak, Hasan, Milletin Tarihinden Ulusun Tarihine, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2009.
• Aydın, Mahir, “Hüseyin Hilmi Paşa (1855-1923)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C XVIII, (1998), s. 550-551.
• Beydilli, Kemal, “Ahmed Tevfik Paşa (1845-1936)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C II, (1989), s. 139-140.
• Bostan, M. Hanefi, “Said Halim Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C XXXV, (2008), s. 557-560.
• Datsışen, V. G., “N. F. Katanov – Vospitannik Krasnoyarskoy Gimnazii”, Nasledie hakasskogo uçenogo, tyurkologa, doktora sravnitel’nogo yazıkoznaniya, vostokoveda Nikolaya Fyodoroviça Katanova: materialı mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii, posvyaşçennoy 150-letiyu so dnya rojdeniya uçenogo, 16-19 maya 2012 g., Tom I, Hakasskoe knijnoe izdatelstvo, Abakan 2012, s. 20-27.
• Davletov, Timur, “Hakas Prof. Nikolay Födoroviç Katanov (19 Mayıs 1862-10 Mart 1922)”, TARİH: Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, S 145, İstanbul, (Ocak 1999), s. 18-19.
• Güleç, İsmail, “Kuruluşunun Yetmiş Beşinci Yılında İ.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü”, Müteferrika Dört Aylık Kitabiyat Dergisi, 13, (Kış 2000/2), s. 1-9.
• Hablemitoğlu, Necip, Çarlık Rusyası’nda Türk Kongreleri (1905-1917), Kırım Dergisi, Tarih Araştırmaları Serisi No: 1, İstanbul 2014.
• İnalcık, Halil, Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar – IV Ayanlar, Tanzimat, Meşrutiyet, 5. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Katanov, N. F, Türk Kabileleri Arasında, çev. Atilla Bağcı, 1. bs., Kömen Yayınları, Konya, Şubat 2004.
• Kokova, İrina, Nikolay Federoviç Katanov, çev. Muvaffak Duranlı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 702, Ankara 1998.
• Köse, Murtaza, “Osmanlı Son Dönem Hukukçularından Seydişehirli Mahmud Esadın Hayatı, Eserleri ve İlmi Kişiliği”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, S 2, (2003), s. 207-217.
• Mehdiyev, Möhemmet, “Rus Şarkiyatçılarının Faaliyetleri ve Tatar Basını”, Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, Aktaran Nazan Yapıcı, S 45, Ankara, (Bahar 2018), s. 127-135.
• Monguş, Zoya M., “N. F. Katanov’un İstanbul’daki Kütüphanesi”, çev. Sevim Hacıoğlu, Türkiyat Mecmuası, C 21, (Güz 2011), s. 446-451.
• Özkan, Mustafa, “İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4/8, (2006), s. 585-592.
• Rıkin, P. O., “Nikolay Fyodoroviç Katanov (1862-1922): vehi jizni i tvorçestva”, N. F. Katanov, Oçerki Uryanhayskoy zemli (Dnevnik puteşestviya, ispol’nennogo v 1889 godu po poruçeniyu İmperatorsAkademii Nauk i İmperatorskogo Russkogo Geografiçeskogo Obşestva), Tuvinskiy İnstitut Gumanitarnıh İssledovaniy pri Pravitelstve RT, Kızıl 2011, s. 359-383.
• Rossiya i Vostok: Fenomenologiya vzaimodeystviya i identifikatsii v novoe vremya. Kollektivnaya monografiya, Pod red. N. N. Dyakova, N. A. Samoylova, SPBGU, Vostoçnıy fakul’tet, İzd. “Studiya NP-Print”, St. Petersburg 2011.
• Sibgatullina, Alfina, “Velikiy Vezir Hilmi Paşa v Rossii”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol. 1, No. 1, (2009), s. 33-42.
• _____, Kontaktı Tyurok-Musulman Rossiyskoy i Osmanskoy İmperiy na rubeje XIX-XX vv., İzd. İSTOK, Moskva 2010.
• Smolina, İ. G., “Nikolay Fyodoroviç Katanov i sovremennost’”, Nauçnoe obozrenie Sayano-Altaya, No 1(3), (2012), s. 4-9.
• Tamarintsev, B. İ., “N. F. Katanov i ego “Oçerki Uryanhayskoy zemli””, N. F. Katanov, Oçerki Uryanhayskoy zemli (Dnevnik puteşestviya, ispol’nennogo v 1889 godu po poruçeniyu İmperatorskoy Akademii Nauki İmperatorskogo Russkogo Geografiçeskogo Obşestva), Tuvinskiy İnstitut Gumanitarnıh İssledovaniy pri Pravitelstve RT, Kızıl 2011, s. 8-12.
• Togan, Zeki Velidi, Hatıralar, TAN Matbaası, İstanbul 1969.
• Topsakal, İlyas, Rus Misyoner Kaynaklarına Göre Rus Çarlığı ve Türkler (1552-1917), 2. bs., Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
• Valeyev, R. M., “«On nujen dlya Kazani» (O nauçnom nasledii N. F. Katanova)”, Gasırlar avazı-eho vekov, No 3/4, (2011), s. 141-148.
• Elektronik Kaynaklar “Turetskiy sled v arhive Tatarstana”, Gasırlar Avazı-Eho vekov (Nauçno-dokumentalnıy jurnal) 1/2, Kazan 1998, s. 1-9, http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/ numbers/1998_1_2/07/2/ [Erişim tarihi: 03.11.2019].
• Sudba inorodtsa, HakasFilm, 2012, 1.02.36-1.03.30 arası. https://ok.ru/video/659.989.84893719-1 [Erişim tarihi: 26.11.2019].
• http://starosti.ru/archive.php?m=4&y=1910 [Erişim tarihi: 26.11.2019].
• https://www.facebook.com/T.C.Kazan.Baskonsoloslugu/photos/osmanl%C4%B1-sadrazamlar%C4%B1ndanh% C3%BCseyin-hilmi-pa%C5%9Fan%C4%B1n-kazan-ziyaretine-ili%C5%9Fkin-15- nisan/906.379.296083528/ [Erişim tarihi: 27.11.2019].
• https://vk.com/wall-78657486_815 [Erişim tarihi: 1.12.2019].
• https://realnoevremya.ru/articles/61805-chto-eli-tatary-sto-let-nazad [Erişim tarihi: 3.12.2019].
• https://turkiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/enstitumuz/tarihce [Erişim tarihi: 3.12.2019].
• https://www.tuva.asia/news/ruregions/5146-knigi-katanova.html [Erişim tarihi: 17.12.2019].
• Halit Dener, “Kuruluşu’nun 50. Yılında SÜLEYMANİYE KÜTÜPHANESİ”, s. 275-288, https://www. researchgate.net/scientific-contributions/213.025.5482_Dener_Halit [Erişim tarihi: 30.05.2020].