Ali Salâhaddîn’in Abdülhak Hâmid’e Nazireleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 126 - 142, 09.06.2021

Ayşe Sağlam Mustafa Yiğitoğlu

https://doi.org/10.16985/mtad.949342

Öz

Türk edebiyatında “şair-i azam” unvanıyla anılan Abdülhak Hâmid Tarhan, hem yaşadığı dönemde hem de sonrasında edebiyat dünyasını etkileyen ve birçok yeniliğe öncülük eden bir sanatçıdır. Muhayyilesi son derece geniş olan Hâmid, eserlerinde Tanrı, ölüm, yaşam, ruh, sosyal meseleler, aşk, tabiat, tarih vb. konulara yer verir. Ona asıl şöhretini kazandıran, özellikle metafizik konulara dair yaklaşımı ve algısıdır. Yazdıklarıyla birçok şairi etkileyen Hâmid’in şiirleri defalarca tanzir edilmiştir. Osmanlı Devleti’nin son döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşayan Ali Salâhaddîn Yiğitoğlu da “şair-i azam”ın şiirlerine nazireler yazan isimlerden biridir. Dinî, tasavvufî ve edebî muhtevalı birçok eser kaleme alan Ali Salâhaddîn, velut bir ediptir. Ancak onun ve eserlerinin kıymeti henüz yeterince anlaşılamamıştır. Son yıllarda eserlerine dair araştırmaların arttığı şairin yayımlanmış tek şiir kitabı, Aşkın Sesi’dir. Bu kitabında bazı nazireler yazan Ali Salâhaddîn, Hâmid’in “Ölü” şiirinin üç bölümünü de tanzir eder. Nazirelerinde özellikle Hâmid’in metafizik içerikli şiirlerini tercih eden şair, bu şiirlere verdiği cevaplarla ondan tamamen farklı bir bakış açısına sahip olduğunu ortaya koyar. Bu çalışmada Abdülhak Hâmid Tarhan’ın “Ölü” şiirinin üç bölümü ve Ali Salâhaddîn Yiğitoğlu’nun bu bölümlere yazdığı nazireler mukayeseli olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ali Salâhaddîn, Abdülhak Hâmid, şiir, nazire, mukayese, metafizik

Ali Salâhaddin’s Nazires to Abdülhak Hâmid

Öz

Abdülhak Hâmid Tarhan, who is considered as “the greatest poet” in Turkish literature, has influenced the literary world during and after his life and pioneered many innovations. Hâmid, whose imagination is extremely wide, wrote about matters such as God, death, life, spirit, social issues, love, nature and history. His special approach and perception on metaphysical issues brought him into prominence. Hâmid influenced many poets and several poems have written similar to his style. As an example, Ali Salahaddin Yiğitoğlu, who lived in the last decades of the Ottoman Empire and the first decades of the Republic, wrote nazires to
the poems of the Greatest Poet. Ali Salahaddin, who wrote on religious, sufi and literary matters, is a productive literary man. However, the value of his presence in the literary world and his works are underestimated. His one and only published poetry book is Aşkın Sesi in which researches increased interest recently. Ali Salahaddin who wrote several nazires in this book reflected on three parts of Hâmid’s Ölü poem. The poet particularly prefers Hâmid’s poems on metaphysical matters for his nazires and he exhibits a completely different perspective than Hâmid with his answers to these poems. This study makes a comparative analysis of the three parts of Abdülhak Hâmid Tarhan’s Ölü poem and Ali Salahaddin Yiğitoğlu’s nazires written for it.

Anahtar Kelimeler

Ali Salahaddin, Abdülhak Hâmid, poetry, nazire, comparison, metaphysics

Kaynakça

• Ali Salâhaddîn, Aşkın Sesi, Sühûlet Matba‘ası, İstanbul 1925.
• Ali Salâhaddîn, Aşkın Sesi (İnceleme-Metin), haz. Ayşe Sağlam ve Mustafa Yiğitoğlu, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2020.
• Altıkulaç Demirdağ, Refika, Abdülhak Hâmid’in Eserlerinde Millî ve Felsefî Unsurlar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.
• Bingöl, Ulaş, Deha ile Sahte Bir Put Tartışmaları Arasında Abdülhak Hâmid Tarhan, Çizgi Yayınevi, Konya 2020.
• Enginün, İnci, “Abdülhak Hâmid Tarhan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 1, (1988), s. 207-210.
• _____, “Abdülhak Hâmid Tarhan”, Tanzimat Edebiyatı, Koordinatör İsmail Parlatır, 1. bs., Akçağ Yayınları, Ankara 2006, s. 411-455.
• Kalpaklı, Mehmet, “Osmanlı Şiir Akademisi: Nazire”, Türk Edebiyatı Tarihi II, ed. Talat Sait Halman, 2. bs., Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2007, s. 133-137.
• Kaplan, Mehmet, Şiir Tahlilleri I, 24. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2008.
• Köksal, M. Fatih, “Nazîre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 32, (2006), s. 456-458.
• Tanpınar, A. Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 7. bs., Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• Tansel, F. Abdullah, “XX. Asır Türk Edebiyatı’nın Unutulmaması Gerekli Şairlerinden Ali Salâhaddin Yiğitoğlu (1877-1939)”, İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, 3, (1977), s. 265- 282.
• Tarhan, Abdülhak Hamid, Bütün Şiirleri, haz. İnci Enginün, 1. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul 2013.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2005.
• Yavuz, Kemal, “Türk Şiirinde Nazire”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, (2013), s. 359-424.