A Reformist Governor in the Tanzimat Era: Mehmed Rashid Pasha’s Governorship in the Province of Syria, 1866-1871

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 198 - 222, 07.12.2021

Sinan Çakar

https://doi.org/10.16985/mtad.1029183

Öz

In 1860, due to the Muslim-Christian conflicts in Mount Lebanon and Damascus, the state authority and public order in the Ottoman Levant disappeared. As a result of the conflicts, the military unit of a foreign country entered the region for the first time after Napoleon’s Military Expedition. Thereupon, the Sublime Porte carried out a general administrative reform not only in the Ottoman Levant but also in all Ottoman provinces. The administrative system in the Ottoman provinces was modernized with the regulations prepared by the Sublime Porte in 1864. In this direction, the governorships of Damascus, Tripoli and Sidon were merged into new established Province of Syria. Experienced governor Mehmed Rashid Pasha was appointed as the governor of Syria in 1866 to see the implementation of the new administrative system in the region. The first priority of Rashid Pasha right after his appointment was to perpetuate the peace environment in the province. In order to do this, he followed a centralist policy. In addition, he made many attempts to develop the province’s economy as well. While Rashid Pasha was carrying out all these activities, he established close relations with the influential people and tribes within the Syrian province, and as a result of the efforts, he ensured the establishment of state authority over the people of the region. Apart from these activities, he look out to establish friendly relations with the consuls of the countries who have joint political interests among the consuls in the region. At the same time, he sought to establish a political balance within the province by experiencing serious problems with the consuls with whom he had a conflict of interest. The purpose of this article is to present a perspective on the influence of Rashid Pasha during his governorship and the long-term consequences of this effect.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Mehmed Rashid Pasha, Levant, Syria Province, Ottoman Arab Provinces, Damascus, Beirut, Mount Lebanon

Tanzimat Devri’nde Reformist Bir Vali: Mehmed Râşid Paşa’nın Suriye Vilayeti Valiliği (1866-1871)

Öz

1860 yılında Cebel-i Lübnan ve Şam’da yaşanmış olan Müslüman-Hristiyan çatışmaları nedeniyle Doğu Akdeniz’de Osmanlı devlet otoritesi ve kamu düzeni ortadan kalkmıştı. Çatışmalar neticesinde Osmanlı Arap coğrafyasına, Napolyon’un Doğu Seferi’nden sonra ilk defa yabancı bir ülkenin askerî birliği bölgeye ayak basmıştı. Bunun üzerine Babıali, sadece Osmanlı Arap vilayetlerinde değil, bütün Osmanlı vilayetlerinde genel bir idari reform gerçekleştirdi. Babıali tarafından 1864 yılında hazırlanan Vilâyet Nizamnâmesi ile
Osmanlı taşrasındaki idari yönetim modernleştirildi ve bu doğrultuda, Şam, Trablusşam ve Sayda valilikleri birleştirilerek Suriye Vilayeti oluşturuldu. Yeni idari sistemin bölgede sağlıklı bir şekilde uygulanması için de tecrübeli vali Mehmed Râşid Paşa, 1866 yılında Suriye valiliği görevine tayin edildi. Râşid Paşa’nın valilik görevine atandıktan sonra ilk önceliği vilayet içerisindeki barış ortamını daimî kılmaktı. Bunu yapabilmek için birtakım merkeziyetçi politikalara imza attı. Merkeziyetçi politikaların yanı sıra vilayetin iktisadi hayatını kalkındırmak için de birçok girişimde bulundu. Râşid Paşa tüm bu faaliyetleri icra ederken, Suriye vilayeti dâhilindeki nüfuz sahibi kişi ve kabilelerle yakın münasebetler kurarak, bölge ahalisi üzerinde devlet otoritesinin kurulmasını sağladı. Bu faaliyetlerinin dışında, bölgedeki yabancı konsolosların arasından, siyaseten ortak menfaatlere sahip olan ülke konsoloslarıyla dostane ilişkiler kurmaya özen gösterdi. Aynı zamanda menfaat çatışması yaşadığı konsoloslarla da ciddi problemler yaşayarak vilayet içerisinde siyasal bir denge kurmaya özen gösterdi. Bu makalede, 1866-1871 yılları arasında beş yıl boyunca Suriye valiliği görevinde bulunan Râşid Paşa’nın valilik döneminde yarattığı etki ve bu etkinin uzun vadeli sonuçları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Mehmed Râşid Paşa, Suriye Vilayeti, Osmanlı Arap Vilayetleri, Şam, Beyrut, Cebel-i Lübnan

Kaynakça

• Abu Manneh, Butrus, “The Province of Syria and the Mutasarrifiyya of Mount Lebanon (1866-1880)” Turkish Historical Review, IV, (2013), s. 119-134.
• _____, “The Sultan and The Bureaucracy: The Anti-Tanzimat Consepts of Grand Vizier Mahmud Nedim Paşa”, International Journal of Middle East Studies, XXII/3, (1990), s. 257-274.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tezâkir 13-20, yay. Cevdet Baysun, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1960.
• _____, Tezâkir 40, yay. Cevdet Baysun, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
• Akarlı, Engin Deniz, The Long Peace: Ottoman Lebanon 1861-1920, University of California Press, Los Angeles 1993.
• Akyıldız, Ali ve Zekeriya Kurşun, Osmanlı Arap Coğrafyası ve Avrupa Emperyalizmi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
• Arap İzzet Paşa, Arap İzzet Holo Paşa’nın Günlükleri I. Cilt, haz. İbrahim Küreli, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.
• Arnaud, Jean Luc, Damas: Urbanisme et Arhitecture 1860-1925, Sindbad Actre Sud, Paris 2006.
• Burton, Richard Francis, Pilgrimage to El Medinah and Mecca v.1-2, Longmans and Roberts, London 1857.
• Churchill, Charles Henry, Druzes and the Maronites Under the Turkish Rule From 1840 to 1860, B. Quaritch, London 1862.
• Çetin, Atilla Çetin, “el-Cevaîb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), VII, (1993), s. 283.
• Drake, F. Tyrwhitt Drake and Richard Francis Burton, Unexplored Syria v.1-2, Tinsley Brothers, London 1872.
• Dunne, James Heyworth, An Introduction to The History of Education in Modern Egypt, Luzac & Co., London 1938.
• Düstûr, I.Tertib IV.Cild, Mahmud Bey Matbaası, İstanbul 1299.
• Ergin, Ali Şakir, “Butrus b. Bûlus”, TDVİA, VI, (1992), s. 473-474.
• Firro, Kais, A History of the Druzes, Brill Academic Publisher, Leiden 1992.
• Hut, Davut, “Osmanlı Arap Vilâyetleri, Arabizm ve Arap Milliyetçiliği”, Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, I, 2016, s. 105-150.
• Issawi, Charles, The Fertile Crescent 1800-1914, Oxford Universty Press, Oxford 1988.
• İnalcık, Halil ve Mehmet Seyitdanlıoğlu, Tanzimat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Korkmaz, Adem, Midhat Paşa’nın Hayatı, İdari ve Siyasi Faaliyetleri, (Yayınlanmış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2016.
• Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali 1839-1922, İSİS, İstanbul 1999.
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mirat-ı Hakikât, haz. İsmet Miroğlu, Berekat Yayınevi, İstanbul 1983.
• Mehmed Memduh, Mirat-ı Şuunât, haz. Hayati Develi, Nehir Yayınları, İstanbul 1990.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî 4, haz. Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1996.
• O’Donnell, J. Dean, “Théodore Roustan: French Consul In The Levant During The Franco-Prussian War”, French Colonical Historical Society, XII, (1988), s. 121-131.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mâhalli İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018.
• _____, “Belediye”, TDVİA, V, (1992), s. 398-402.
• Özcan, Azmi, “Yerini Bulamayan Bir Gazeteci: John Louis Sabuncu ve İstanbul Yılları”, İstanbul. Araştırmaları, V, (1998), s. 117-129.
• Rogan, Eugene L., Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire Transjordan 1850-1921, Cambridge University Press, Cambridge 1999.
• Shaw, Stanford J., and Ezel Kural Shaw, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2,
• Cambridge University Press, Cambridge 1977.
• Spagnolo, John P., France&Ottoman Lebanon 1861-1914, Ithaca Press, London 1977.
• Weber, Stefan, Damascus: Ottoman Modernity and Urban Transformation Volume I, Aarhus University Press, Aarhus 2009.
• _____, Damascus: Ottoman Modernity and Urban Transformation Volume II, Aarhus University Press, Aarhus 2009.