A Comparison of Seyyid Lokman’s Records of the Birth, Death and Wedding Dates of Members of Ottoman Dynasty (1566-1595) with the Records in Ottoman Chronicles

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 245 - 271, 06.06.2023

İbrahim Pazan

https://doi.org/10.16985/mtad.1120498

Öz

Seyyid Lokmân’ın Osmanlı Hanedanına Dair Verdiği Doğum, Ölüm ve Düğün Tarihlerinin (1566-1595) Osmanlı Kroniklerindeki Kayıtlarla Karşılaştırılması

Öz

Osmanlı hanedan ailesi ile ilgili doğum, ölüm, söz, nişan, evlenme ve sünnet düğünü gibi kayıtlar, Osmanlı kroniklerinin içerisine serpiştirilmiş olduğundan fark edilmesi ayrı bir dikkat gerektirir. Ayrıca kroniklerde genelde sadece ölüm, kısmen de doğum tarihleri yer alır. Diğer kayıtların tespiti için müverrihin İstanbul’da olması bile yetmez, ayrıca Saray’a da yakın olması gerekir. Bu bakımdan Şehnâmeci Seyyid Lokmân, II. Selim ve III. Murad devirleri için çağdaşı olan diğer tarihçilerden daha avantajlıdır. Çünkü 1569-1595 yılları arasında Topkapı Sarayı’nda resmî olarak şehnâmecilik görevini yürütmüştür. Asıl görevi olan şehnâme yazımını yerine getirirken aynı zamanda, geçmiş padişahlar zamanında vuku bulan olayların yazılmakta olduğu Tûmâr-ı Hümâyûn’a bırakıldığı yerden devam etmesi emredilmiştir. Lokmân’ın kendi kaleminden çıkan ve Kanunî’nin son yedi yılı ile II. Selim ve III. Murad dönemlerini tamamını kapsayan, Osmanlı tarihinin 1559-1595 yılları arasındaki 35 yıllık bu önemli bölümünün yer aldığı söz konusu tomarda, dönemin önemli hadiselerini nerdeyse gün gün ayrıntılı bir şekilde tam bir vekâyinâme tarzıyla anlatılmıştır. Bu çalışmada, 26 sene süreyle sarayda görevli olması sebebiyle pek çok olaya bizzat şahitlik etme imkânına sahip olan Lokmân’ın, eserinin II. Selim ve III. Murad devirlerini kapsayan 1566-1595 tarihleri arasındaki 30 yıllık bölümünde geçen Osmanlı hanedan ailesi ile ilgili kayıtlar ele alınmış ve ardından bunlar çağdaşı olan müverrihlerin eserleri ve sonrasının önemli tarihsel kaynaklarında yer alan ilgili kayıtlar ile karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada yapılan tespitlerden biri, III. Mehmed’in doğum tarihinin 1567 olduğunu Lokmân’ın da kaydetmesinin, bu padişahın doğum tarihinin genel kabul olan 1566 olmadığı konusunda yeni bir delil oluşturmasıdır. Ayrıca III. Murad’ın 1577’de vefat eden Süleyman ismindeki şehzadesinin Ayasofya Camii haziresindeki Şehzadeler Türbesi’ne defninin tespiti ile bu türbenin meçhul olan yapım tarihiyle ilgili bir bilgiye ulaşılmış ve türbede mevcut 5 sandukadan birinde yatanın kimliği ortaya çıkarılmış olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Lokmân b. Hüseyin, Osmanlı kronikleri, II. Selim, III. Murad, Osmanlı hanedan ailesi

Kaynakça

• SEYYİD LOKMÂN, Zübdetü’t-Tevârîh (Tûmâr-ı Hümâyûn, Nesebnâme-i Hümâyûn), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, no. A.3599.
• SELÂNİKÎ MUSTAFA EFENDİ, Tarih-i Selânikî (971-1003/1563-1595) ve (1003-1008/1595-1600), I, II, haz. Mehmet İpşirli, 2. bs., Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul 1999.
• SIR, Ayşe Nur, Mehmed Za‘îm, Câmi‘ü't-Tevârîh (202a-327b Giriş-Tenkitli Metin-Sözlük-Dizin), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• SAĞIRLI, Abdurrahman, Mehmed b. Mehmed er-Rûmî (Edirneli)’nin Nuhbetü’t-Tevârih ve’l-Ahbâr’ı ve Târîh-i Âl-i Osman’ı (Metinleri, Tahlilleri), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
• LOKMACI, Süleyman, Solak-zâde Tarihi’nin Tahlili ve Metin Tenkidi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum 2015.
• HASAN BEY-ZÂDE AHMED PAŞA, Hasan Bey-zâde Târîhi, Metin (926-1003/1520-1595), II, Metin ve İndeks (1003-1045/1595-1635), III, haz. Şevki Nezihi Aykut, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2004.
• CANATAR, Mehmet, Müverrih Cenabi Mustafa Efendi ve Cenabi Tarihi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, I, II, Ankara 1993.
• AYCİBİN, Zeynep, Kâtip Çelebi, Fezleke, Tahlil ve Metin, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2007.
• GELİBOLULU MUSTAFA ÂLÎ, Künhü’l-Ahbâr, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, no. Y/546.