An Evaluation of Leylâ in Leylâ ve Mecnûn in Light of Nussbaum's Capabilities Approach

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 530 - 551, 15.12.2023

Kadriye Hayır

https://doi.org/10.16985/mtad.1302733

Öz

Throughout the history of humanity, the concepts of human dignity and equality have been significant topics of discussion among philosophers. These ideas trace their origins back to Aristotle and have evolved through the Stoics, culminating in the contemporary philosopher Martha C. Nussbaum's "Capabilities Approach." This approach primarily focuses on determining what individuals are capable of and aims to establish a more equitable societal framework based on these capabilities. Notably, women, who have often been denied a life that aligns with human dignity and equality, fall within the purview of Martha C. Nussbaum's work.
One of the most renowned works in Turkish literature, the masnavi of Leylâ and Mecnûn, is globally recognized for its portrayal of the love story between a woman and a man that ultimately leads to separation. However, this narrative goes beyond depicting a mere love story; it holds value in its depiction of the life of one of the main protagonists, Leylâ. This study seeks to uncover the longstanding inequalities, marginalization, ignorance and injustices experienced by women over centuries, utilizing Nussbaum’s approach, with a focus on the character of Leylâ. Drawing from literature and philosophy, this analysis aims to shed light on the state of women who were historically deprived of the right to make decisions and choices, using Leylâ as a representative case study.

Anahtar Kelimeler

Fuzûli, Martha C. Nussbaum, Leylâ and Mecnûn, Capabilities Approach, woman

Leylâ ve Mecnûn Mesnevisi'nde Nussbaum'un Yapabilirlik Yaklaşımı Açısından Leylâ'nın Değerlendirilmesi

Öz

İnsanlık tarihi boyunca insanın insanca yaşaması, insanlık onuru ve eşit bir hayata sahip olması felsefeciler arasında önemli konulardan biri olmuştur. Aristoteles ile başlayan bu düşünceler Stoacılar ile devam etmiş, çağdaş felsefecilerden Martha C. Nussbaum'un "Yapabilirlik Yaklaşımı" ile daha da geliştirilerek tanımlı bir hâle gelmiştir. İnsanın yapabilir olduğu şeylerin belirlenmesi ve insanlara buna göre daha eşit bir hayat düzeni oluşturulması bu yaklaşımın en önemli temelidir. Özellikle insan onuruna uygun ve eşit bir hayat sürmekten uzak olan kadınlar Martha C. Nussbaum'un çalışma alanlarına girmektedir. Türk edebiyatının en önemli eserinden olan Leylâ ve Mecnûn mesnevileri tüm dünyada bilinen bir eser olup bir kadın ile erkeğin ayrılıkla sonuçlanan aşkını anlatmaktadır. Yalnızca bir aşkı anlatmakla kalmayan bu hikâye, ana kahramanlarından olan Leylâ'nın hayatını da bize aktarması yönüyle kıymetlidir. Bu çalışmada Leylâ'dan hareketle yüzyıllardan beri kadınların yaşadıkları eşitsizlikleri, değersizlikleri, yok sayılmayı ve adaletsizlikleri Nussbaum'un da yaklaşımı ile ortaya koymak amaçlanmıştır. Leylâ'dan hareketle insanlık tarihinde irade koyma ve seçme hakkından uzak tutulan kadınların hâli, edebiyat ve felsefe çalışmalarının ortaklığında ifade edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fuzûlî, Martha C. Nussbaum, Leylâ ve Mecnûn, Yapabilirlikler Yaklaşımı, Kadın

Kaynakça

• Çetinkaya, Ülkü, “Divan Edebiyatında Kadına Genel Bakış”, Turkish Studies İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol III/4, (Summer, 2008), s. 279-334.
• Dağ, Umut, Martha Nussbaum'un Adalet Anlayışı: Yapabilirlik Yaklaşımı Üzerine Bir İnceleme, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya 2021.
• Doğan, Muhammet Nur, Fuzulî, Leylâ ve Mecnun. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
• Durğun, Serpil, Rawls ve Okin Üzerinden Aile Kurumunu Yeniden Düşünmek, Çizgi Yayınevi, Konya 2019.
• Durmuş, İsmail, “Leylâ vü Mecnûn". TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara (2003), s. 159-160.
• Erkızan, Hatice Nur, "Doğal Kölelik, Kadın ve Özne Olma”, Aristoteles Yazıları, Sentez Yayıncılık, Bursa 2012, s. 23-33.
• __________________, “Nussbaum'da Cinsiyet ve Sosyal Adalet Üzerine”, Aristoteles'ten Nussbaum'a İnsan, Sentez Yayıncılık, Bursa 2012, s. 129-135.
• Güven, Ebru, Martha C. Nussbaum'un Olanaklar Yaklaşımı ve Cinsiyet Üzerine, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla 2018.
• Kaynak, A. Furkan, “Martha C. Nussbaum'un Duygu Teorisinden Hareketle Yargılamada Empati ve Sempati Kavramlarının Rolü”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12, (2021), s. 165-181.
• Mill, Stuart John, Kadınların Özgürleşmesi, çev. Damla B. Aksel, Pinhan Yayınları, 2019.
• Nussbaum, Craven Martha, Yapabilirlikler Yaratmak: İnsani Gelişmişlik Yaklaşımı, çev. Selda Somuncuoğlu, İletişim Yayınları, 2018.
• Nussbaum, Craven Martha, Sen, Amartya, The Quality of Life, Clarendon Press, 1993.
• Öngen Köse, Çağıl, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği, Yapabilirlik ve Yapabilirlikten Yoksunluk: Sosyal Politikaya Yansımaları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütsü, Ankara 2021. Pala, İskender, "Leylâ ve Mecnûn", TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara (2003), s. 162-164.
• Sen, Amartya, Özgürlükle Kalkınma, çev. Yavuz Alogan, Ayrıntı Yayınları, 2004.
• e'de Kadın Yoksulluğu”, Hak-İş Uluslarası Emek ve Toplum Dergisi, II, (2013), s. 50-88.