Millî Kimlik İnşasında Âşıkların Kolektif Nasihatlerine Tematik Düzlemde İşlevsel Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 426 - 453, 15.12.2023

Halil Bunsuz

https://doi.org/10.16985/mtad.1369448

Öz

Türkler, tarihleri en eski zamanlara kadar ulaşan köklü bir millettir. Sözlü ve yazılı kaynaklar ışığında yapılan çalışmalarda bu milletin güçlü bir medeniyete sahip olduğu görülür. Hızla değişen ve gelişen tarihî süreçte, güçlü bir medeniyet oluşturabilmek, millî ve manevi değerlerde süreklilik ve bu değerlere bağlılık gerektirir. Türkler bu özellikleri ile tarih boyu siyasi, sosyal ve kültürel alanda varlıklarını devam ettirmişlerdir. Nitekim kurdukları devletler yıkılıp dağıldığında millî şuur ve manevi inanç ile tüm zorlukları aşarak yeni bir devlet kurmayı başarmışlardır. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde kurdukları en uzun ömürlü devlet olan Osmanlı Devleti yıkılmıştır. Değişen şartlarda çok uluslu devlet yapısından ulus devlet anlayışına geçilmesi gerektiği anlaşılmış ve Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde art arda gelen siyasi ve askerî başarısızlıklar, Türk milletini psikolojik bakımdan yormuştur. Bu durumun farkında olan dönem idarecileri yeni devletin sağlam temeller üzerinde kurulup inşa edilmesi için kültür, dil, edebiyat, sanat gibi alanlarda millî kimlik odaklı birtakım çalışmalar yapmışlardır. Âşıklık geleneği de yeni devletin ideolojisinin halka benimsetilmesinde faydalanılan alanlar arasında yer almıştır. Geleneğin öneminin ve âşıkların işlevinin farkında olan idareciler, bu dönemde âşıkları maddi ve manevi anlamda desteklemişlerdir. Yeni bir devletin kurulup kökleşmesi aşamasında ise âşıkların, millî kimlik inşası için kolektif bir çalışma yaptıkları tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde âşıkların anadil ve dil bilinci, bayrak, din duygusu, millî bayramlar, millî birlik ve beraberlik, millî egemenlik, millî kahramanlar, milliyeti sevme, şehitlik ve gazilik, Türk tarihi, vatan/memleket sevgisi, yenileşme/modernleşme çalışmaları gibi temlerde duygu ve düşüncelerini nasihat yoluyla halka kolektif bir şekilde anlatmaya çalıştıkları görülmüştür. Bu çalışmada Cumhuriyet Devri âşıklarının millî bir kimlik inşasında kolektif nasihatlerinde yer alan millî temler, milliyetçilik sosyolojisi bağlamında tematik düzlemde incelenecek, âşıkların yeni bir ideolojiyle kurulan devletin güçlenmesinde ve korunmasındaki işlevleri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık geleneği, Âşık şiiri, Cumhuriyet Dönemi Âşıkları, Millî Kimlik, Millî Temler.

Functional Perspective on the Thematic to Collective Advice of Minstrels in the Construction of National Identity

Öz

Turks are a deeply rooted nation with a history that extends to ancient times. Research based on both oral and written sources reveals that this nation had a strong civilization. To establish a strong civilization in the rapidly changing and evolving historical process, continuity in national and spiritual values and commitment to these values are required. The Turks have maintained their existence in the political, social, and cultural fields throughout history by possessing these qualities. When the states they established collapsed and disintegrated, they succeeded in establishing a new state with national consciousness and spiritual belief, overcoming all difficulties. However, in the 20th century, the Ottoman Empire, the longest-lasting state they established, collapsed. It was understood that the transition from a multi-ethnic state structure to a nation-state concept was necessary under changing conditions, and the Republic of Turkey was founded. Successive political and military failures in the final years of the Ottoman Empire had exhausted the Turkish nation psychologically. The rulers of that period, aware of this situation, undertook various activities in the fields of culture, language, literature, and art with a focus on national identity to ensure that the new state was established on solid foundations. The minstrelsy tradition was also among the areas used to promote the ideology of the new state to the public. Administrators, who were aware of the importance of tradition and the function of minstrels, supported the minstrels financially and morally during this period. During the establishment and consolidation of a new state, it has been determined that minstrelsy, in line with their historical roles, engage in collective efforts for the construction of national identity. In the analysis, it has been observed that minstrelsy collectively attempt to convey their feelings and thoughts to the public through counsel in thematic areas such as native language and language consciousness, flag, religious sentiment, national holidays, national unity and solidarity, national sovereignty, national heroes, love of the nation, the theme of martyrdom and war veteran, Turkish history, love for the homeland, and renewal/modernization efforts. In this article, the national themes included in the collective advice of the minstrels of the Republic period in the construction of a national identity will be examined on a thematic level in the context of the sociology of nationalism and the functions of minstrels in strengthening the state established with a new ideology will be evaluated.

Anahtar Kelimeler

Minstrel tradition, Minstrel poetry, Minstrels of the Republican period, National Identity, National Themes.

Kaynakça

• Akçura, Yusuf, Türkçülük Türkçülüğün Tarihî Gelişimi 1. bs., Türk Kültürü Yayını, İstanbul 1978.
• Albayrak, Nurettin, “Ozan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, (2007), s. 18.
• Âşık, Feymânî, Gönül Sarayı, Kadirli Eğitim ve Kültür Vakfı Yayını, Ankara 2006.
• Âşık, Veysel, Dostlar Beni Hatırlasın, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2001.
• Atılgan, Halil, Ceyhanlı Âşık Ferrahi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
• Bahadır, Ziynet, “Köy Enstitüleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXVI, (2002), s. 283-285.
• Başgöz, İlhan, Âşık Ali İzzet Özkan, 1. bs., Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1979.
• Beydilli, Kemal, “Mahmud II” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXVII, (2003), s. 352-357.
• Demirkaya, Barış, Âşık Şiirinin Politikleşme Sürecinde Âşık İhsani, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2021.
• Duran, Selçuk, Âşıklık Geleneğinden Protest Müziğe Ali Asker Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul 2014.
• Ergun, Pervin, “Toplumsal Uygulamalarda Âşıkların İşlevi” Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 22, (2014) s. 122-126.
• Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, 7. bs., Varlık Yayınları, İstanbul 1968.
• Irmak, Yılmaz, Folklorun Beş İşlevine Göre Âşık Mahzuni Şerif’in Şiirleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun 2013.
• Kafkasyalı, Ali, Âşık Murat Çobanoğlu Hayatı, Sanatı, Şiirleri, 72 Tasarım Dizgi Fotokopi Ofset, Ankara 1998. Karaçağıl, Abdullah, Âşık Veysel’in Şiirlerinin Vatan, Millet, Din, Bayrak Kavramları Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun 2019.
• Karadeniz, Alper, Âşık Şeref Taşlıova’nın Hayatı, Sanatı ve Eserleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars 2006.
• Karahan, Abdülkadir “Âşık Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), III, (1991), s. 550-552.
• Kılıç, Murat, “Erken Cumhuriyet Dönemi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, (2007), s. 113-140.
• Köprülü, Mehmed Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1976. Köprülü, Orhan F., “Bayrak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), V, (1992), s. 247-254.
• Nakış, Dilay, Âşıklık Geleneği ve Siyasal Kültür, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2021.
• Ögel, Bahaddin Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 1. bs., Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
• Özkırımlı, Umut, Milliyetçilik Kuramları Eleştirel Bir Bakış, 1. bs., Sarmal Yayınevi, İstanbul 1999, s.196.
• Sakaoğlu, Saim, Senin Aşkınla Kadirlili âşık Halil Karabulut, Nur Matbaası, Konya 1987.
• Smith, Anthony D. Millî Kimlik, çev. Bahadır Sina Şener, 1. bs., İletişim Yayınları, 1994.
• Taşlıova, Âşık Şeref, Gönül Bahçesi, Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları, Ankara 1990.
• Turgut, Gönül, Âşık Ali İzzet Özkan, İstanbul Matbaası, İstanbul 1966.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. bs., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2019.