Bursa Işıklar Askerî İdâdîsi’nin Eğitim Faaliyetleri ve Osmanlı Subayı Yetiştirilmesindeki Rolü (1892-1908)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 52 - 75, 15.06.2024

Sinan Çakar , Ülya Dönmez

https://doi.org/10.16985/mtad.1435996

Öz

Tanzimat reformları gereğince, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti haricinde, büyük şehirlerine de askeri mektepler açılmıştır. 1840’lı yılların ortalarından itibaren faal olarak hizmet veren Bursa Askerî İdâdîsi de açılan bu mekteplerden biridir. Nitelikli subay eksikliğini gidermek maksadıyla tesis edilen ve öğrencilerini Harbiye Mektebi’ne hazırlayan Bursa Askerî İdâdîsi binası, 1855 yılındaki Bursa depremleri sonucunda hasar alması ve akabinde mevcut binanın eğitim hizmetlerini karşılamakta yetersiz görülmüştür. Bunun üzerine 1892 yılında Bursa şehrinin Işıklar adı verilen mevkisinde inşa edilen yeni binasıyla birlikte Bursa Askerî İdâdîsi zamanla büyük bir müştemilâta sahip olmuştur. Bu binanın açılmasından itibaren idâdî, Bursa Işıklar Askerî İdâdîsi olarak anılmaya başlamıştır. Bursa Işıklar Askerî İdâdîsi’nin başka bir özelliği de İmparatorluk devrinden Cumhuriyete intikal eden, ender askerî mekteplerden biri olmasıdır. Bu makalede, bünyesinde birçok önemli subayı yetiştiren Bursa Işıklar Askerî İdâdîsi mercek altına alınacaktır. Bu bağlamda, Işıklar’daki yeni binanın açılmasından itibaren, Sultan II. Abdülhamid devrindeki eğitim faaliyetlerine odaklanılacaktır. Bu faaliyetler ele alınırken, idâdînin yeni binanın açılmasıyla ilgili arka plan bilgisi verilerek, idâdînin müfredatı ve muallim kadrosu da yakından incelenecektir. Son olarak bu çalışma, Bursa Işıklar Askerî İdâdîsi’nin Osmanlı subayı yetiştirilmesinde oynadığı rolü araştırmayı amaçlamaktadır. Bunu gerçekleştirmek için eğitim gören öğrencilerin sosyolojik profilleri analiz edilerek ve idâdînin yerel bir eğitim kurumu mu yoksa imparatorluğun bütününe hizmet eden bir okul mu olduğu tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Hüdavendigâr Vilâyeti, Bursa, Işıklar Askerî İdâdîsi, Osmanlı Subayı.

Educational Activities of Bursa Isiklar Military Preparatory School and Its Role in the Training of Ottoman Officers (1892-1908)

Öz

As part of the Tanzimat reforms, military schools were established in major Ottoman Empire cities, along with the capital. Bursa Military High School(idâdî), which had been functioning actively since the mid-1840s, was among these educational institutions. Bursa Military High School was established to address the shortage of qualified officers and prepare students for the Harbiye Academy. Following damage from the Bursa earthquakes of 1855 and the recognition that the existing building was insufficient for educational service provision, a new large annex was built in 1892 in the Işıklar district of Bursa. Upon the opening of the edifice, the educational institution was renamed as Bursa Işıklar Military High School. Notably, Bursa Military High School was among the few military schools from the Imperial era to be transferred to the Republic. This article examines Bursa Işıklar Military High School, a prestigious institution that produced a number of notable military officers. In this context, the focus is on the educational activities that occurred during Sultan Abdülhamid II's reign, beginning with the inauguration of its new building in Işıklar. The discussion of these activities includes the provision of background information on the new building's opening, as well as a comprehensive examination of the military school's curriculum and teaching staff. Finally, this study aims to investigate the role played by Bursa Işıklar Military High School in the training of Ottoman officers. In order to achieve this, the sociological profiles of the students will be analyzed. Additionally, a discussion will be conducted regarding whether the high school was a local educational institution or a school catering to the entire empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Hüdavendigar Vilayet, Bursa Işıklar Military High School, Ottoman officer.

Kaynakça

• Akmeşe, Handan Nezir, The Birth of Modern Turkey The Ottoman Military and the March to World War I, I.B. Tauris, London 2015.
• Akün, Ömer Faruk , “Bursalı Mehmed Tahir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C VI, (1992), s. 452-461.
• Albayrak, Nurettin, “Feraizcizade Mehmed Şakir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), C XII, (1995), s. 363-365.
• Asan, Hakan, “II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Mahallî Fuarcılığı Bağlamında 1906 Bursa Sergisi”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi (MUTAD), VIII/2 (2021), s. 174-197.
• Aydın, Mahir, “Bulgaristan Komiserliği (1878-1908)”, Belgeler, XVII/21 (1997), s. 71-125.
• Colmar Freiherr von der Goltz, Millet-i Müsellaha: Asrımızın Usul ve Ahvali Askeriyyesi, Matbaa-i Ebüzziya, İstanbul 1305.
• Çelik, Yüksel, Râmi Kışlası II. Mahmud Devrinde Aydın-Despotik Modernleşmenin Karargâhı, VakıfBank Kültür Yayınları, İstanbul 2022.
• ___________, “Asâkir-i Mansûre Ordusu’nda Talim Sisteminin Değişmesi ve Avrupalı Uzmanların Rolü (1826-1839)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 19, (2008), s. 87-118.
• Dara, Ramiz, Bursa'da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü, Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı, Bursa 2002.
• Düstûr I.Tertib, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1289.
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi II.Cild, İkdam Matbaası, İstanbul 1314.