Personal Library of Mehmed Şemseddin Pasha (1855-1917) and Bahai Books

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 606 - 639, 15.12.2024

Vedat Yurt

https://doi.org/10.16985/mtad.1472959

Öz

The books of Mehmed Şemseddin Pasha, one of the intellectual bureaucrats of the late Ottoman period, were inherited by his son Orhan Şemseddin Bey after his death. Mehmet Şemseddin Bey who had financial difficulties sold some of the books to be able to meet his essential needs. He also attempted to sell approximately three thousand manuscripts and printed books to the Ministry of Education. The books, which contained many valuable works of different cultural zones from east to west, of different languages from Persian to French, and of various collections from Sufism to mathematics, could not be purchased as the relevant Ministry did not have enough budget for their purchase. After this attempt of Orhan Şemseddin Bey; Although it is not possible to track how many of, at what price and where the books in question were sold, we reached out a small portion of the books at the Millet Manuscript Library of the Türkiye Manuscripts Institution. This article, along with revealing the tragic fate of a personal collection comprising the accumulation of half a century long life, aims at making a contribution to the intellectual biography of Mehmed Şemseddin Pasha. It also opens up a discussion the extent to which library inventory enables biographical analysis. One of the most significant outputs of the article is uncovering the richest Babi/Bahai collection in Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Library, Mehmed Şemseddin Pasha, Orhan Şemseddin, Babi, Bahai

Mehmed Şemseddin Paşa’nın (1855-1917) Şahsi Kütüphanesi ve Bahâî Kitapları

Öz

Osmanlı son dönemi müvevver bürokratlarından biri olan Mehmed Şemseddin Paşa’nın kitapları, vefatına müteakip oğlu Orhan Şemseddin Bey’e kalmıştı. Mali sıkıntılar yaşayan Orhan Şemseddin Bey, zaruri ihtiyaçlarını karşılayabilmek için kitapların bir kısmını sattı. Üç bin kadar el yazması ve basma kitabı da Maarif Nezaretine satmak için teşebbüste bulundu. Doğu’dan Batı’ya değişik kültür havzalarından, Farsçadan Fransızcaya farklı dillerden ve tasavvuftan riyaziyata kadar muhtelif koleksiyonlardan kıymetli birçok eseri bünyesinde barındıran kitaplar, ilgili Nezaretin alım için yeterli bütçesi olmaması nedeniyle satın alınamadı. Orhan Şemseddin Beyin bu girişiminden sonra; söz konusu kitapların ne kadarının, hangi fiyata, nerelerde satıldığı tespit edilememekle birlikte, bahsi geçen kitapların küçük bir kısmına Türkiye Yazma Eserler Kurumu Millet Yazma Eser Kütüphanesinde ulaştık. Bu makale, yarım asırlık ömrün semeresi bir şahsi kütüphanenin hüzünlü serencamını anlatmanın yanında, Mehmed Şemseddin Paşa’nın entelektüel biyografisine katkı sağlamayı amaçlanmaktadır. Makale aynı zamanda kütüphane envanterinin biyografik analiz yapmaya ne kadar imkân verdiğini tartışmaya açmaktadır. Bu çalışmanın önemli sonuçlarından biri de Türkiye’deki en zengin Bâbî/Bahâî koleksiyonunu ortaya çıkarmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane, Mehmed Şemseddin Paşa, Orhan Şemseddin, Babi, Bahai

Kaynakça

• Akın, Fatma, “Beşiktaş Muhafızı Yedi Sekiz Hasan Paşa’nın Vakıf Kütüphanesinin ve Düşünce Dünyasının Bir Değerlendirmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 22/S.2 (2021), s. 629-645.
• Algar, Hamid, “İmâm-ı Rabbâni”, DİA, C. 22, s. 194-199.
• ___________, “Mektûbât”, DİA, C. 29, s. 11-12.
• Alparslan, Sevil, “Bir Mensur Hikâye Külliyatı: El-Ferec Ba’de’ş-Şidde”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. XIII, [Prof. Dr. Halil Çeçen’e Armağan Özel Sayısı], (2021), s. 157-178.
• Anameriç, Hakan, “Osmanlı Devleti’nde Satın Alınan Özel Kütüphaneler/Koleksiyonlar: Belgesel-Metodolojik Bir İnceleme”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 40/S. 70, (2021), s. 276-341.
• Azamat, Nihat, “Muhammed Nûrü’l-Arabî”, DİA, C. 30, s. 557-560.
• Bilgin, A. Azmi, “İsmail Saib Sencer”, DİA, C. 23, s. 122-123.
• Bûzeri, Ali, Sehrâgerd, Mehdi, “İhyâ-yı hatt-ı Kûfî der Asr-ı Kâçâr: Berresi-yi Risâle ve Kitab- hâ-yı Kûfî-yi Zeyn el- Abidîn Şerîf-i Safevî”, Neşriye-yi Rehpûye-yi Hüner/Hüner-hâ-yı Tecessümî, C. 4/S. 2 (Yaz 1400/2021) s. 33-45.
• Cebecioğlu, Ethem, “Klâsiklerimiz/VIII el-Mektûbât”, tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, S. 9, (2002), s. 369-383.
• Çağrıcı, Mustafa, “Âmülî, Şemseddin”, DİA, C. 3, s. 100.
• Çankaya, Mücellidoğlu Ali, Son Asır Türk Târihinin Önemli Olayları ile Birlikde Yeni Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye şeref kitabı) C. III, Mars Matbaası, Ankara 1968-1969.
• Çelikten, Abdullah Burak, Abdürrezzak Bâhir Paşa’nın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1730?- 1781), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2022.
• Dığıroğlu, Filiz, “XIX. Yüzyıl Osmanlı Başkentinde Entelektüel Bir Acem: Mirza Habib İsfehanî ve Terekesi”, Osmanlı Araştırmaları, S. 49 (2017), s. 293-341.
• Ergin, Osman, Balıkesirli Abdülaziz Mecdi Tolun Hayatı ve Şahsiyeti, Kenan Basımevi, İstanbul 1942.
• Ertuğrul, Ali, “Allâme Şemsüddin Muhammed b. Mahmûd Âmulî, Nefâisü’l-Fünûn fî ‘Arâyisi’l-’Uyûn, Tashih: Mirza Ebu’l-Hasan Şa’ranî (C. I ve III) ve Seyyid İbrahim Meyâncî (C. II), İnitişârât-ı İslâmiyye, Tahran 1381 / 2002 (2. Baskı), C. I-III”, Marife, 6/1, (Bahar 2006), s. 247-255.
• Fekete, Lajos, “XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendisinin Evi”, çev. Sadrettin Karatay, Belleten, C. 29/S. 116 (1965), s. 615-638.