The Baryatinsky Family’s Healing Journey to Turkestan and Maria Baryatinskaya’s Notes on Tashkent (1910-1911)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 432 - 460, 15.12.2024

Murat Özkan

https://doi.org/10.16985/mtad.1504674

Öz

Travel notes or travelogues are a type of literature in which people from another geography and culture describe their travel adventures, the sights they saw in the countries they visited, the interesting events they encountered, the daily life of the people and their economic-social relations, their observations, and impressions about these, with their personal feelings and thoughts. In this respect, although it is not the primary source in historical research, it is among the sources that should be taken into consideration by historians in terms of understanding how the other is seen from the outside, despite the exaggerated expressions, personal evaluations, and sometimes errors in the information they provide. In this context, the 1910 trip to Turkestan by Mariya Sergeyevna Baryatinskaya, the wife of Anatoly Vladimirovich Baryatinsky, a member of the Baryatinsky family with roots from the Rurik dynasty, will help us understand Turkestan from the Russian perspective. Baryatinskaya encounters landscapes she has never seen before in Turkestan and reflects them in her notes. Five important texts serve as the source of this study on XX-century Tashkent through the eyes of Baryatinskaya. The first of these is the travel diary published in Russian called Moya Russkaya Jizn. Vospominaniya Velikosvetskoy Damı. 1870-1918 by Mariya Sergeyevna Baryatinskaya, who went to Turkestan in 1910-1911 and visited Tashkent and its surroundings, which forms the basis of the study. Other sources are Dmitriy Telyatnikov, the first ambassador sent by the Russians to the region in 1797, mining engineer Timofey Stepanovich Burnashev, who was also sent by the Russians to the Tashkent ruler Yunus Hodja in 1800, and American traveler Eugene Schuyler, who visited the region in 1873. Finally, they are works containing the observations of Tashkent by archaeologist Joseph Antoine Castagne, who was sent to Tashkent by the Russians in 1904, at a time closest to the time Baryatinskaya traveled. The accuracy of the information provided by Baryatinskaya was questionable. However, the details conveyed about Tashkent were later verified. To gain both synchronic and diachronic information about the city, the works of other travelers were compared with the information provided by Baryatinskaya. This helped reveal the changes and transformations that Tashkent underwent after the Russian occupation.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Tashkent, Travelogue, Baryatinsky, Maria Baryatinskaya, Tsarist Russia

Proje Numarası

A-2303

Baryatinskiy Ailesinin Türkistan’a Şifa Seyahati ve Mariya Baryatinskaya’nın Taşkent Notları (1910-1911)

Öz

Gezi notları ya da seyahatnameler başka bir coğrafya ve kültüre mensup kişilerin yolculuk serüvenlerini, gittikleri ülkelerde gördükleri manzaraları, karşılaştıkları ilginç olayları, halkın gündelik hayatı ile iktisadi-toplumsal ilişkilerini, bunlara dair kişisel gözlem ve intibalarını şahsi duygu ve düşünceleriyle tasvir ettikleri bir yazın türüdür. Bu yönüyle tarih araştırmalarında birinci derecede olmasa da ötekinin dışarıdan nasıl görüldüğünün anlaşılması bakımından, abartılı ifadeler, kişisel değerlendirmeler ve bazen de verdikleri bilgi hatalarına rağmen tarihçiler tarafından dikkate alınması gereken kaynaklar arasında yer alır. Bu bağlamda kökleri Rurik hanedanından gelen Baryatinskiy ailesine mensup Anatoliy Vladimiroviç Baryatinskiy’in eşi Mariya Sergeyevna Baryatinskaya’nın 1910 yılında gerçekleştirdiği Türkistan seyahati Rusların gözünden Türkistan’ı anlamamıza yardımcı olacaktır. Baryatinskaya daha önce hiç görmediği manzaralarla Türkistan’da karşılaşır ve bunları notlarına yansıtır. Baryatinskaya’nın gözünden XX. yüzyıl Taşkent’ini anlattığımız bu çalışmaya beş önemli metin kaynaklık etmektedir. Bunlardan ilki çalışmanın temelini oluşturan 1910-1911 yılında Taşkent ve civarını gezen Baryatinskaya’nın Moya Russkaya Jizn. Vospominaniya Velikosvetskoy Damı. 1870-1918 başlığı altında Rusça yayımlanan seyahat günlüğüdür. Diğerleri ise Rusların 1797’de bölgeye yolladığı ilk elçi Dmitriy Telyatnikov, yine Ruslar tarafından Taşkent hâkimi Yunus Hoca’ya 1800 yılında gönderilen maden mühendisi Timofey Stepanoviç Burnaşev, 1873’te bölgeyi ziyaret eden Amerikalı gezgin Eugene Schuyler ve son olarak Baryatinskaya’nın seyahat ettiği döneme en yakın tarihlerde, 1904 yılında Ruslar tarafından Taşkent’e gönderilen arkeolog Joseph Antoine Castagne’nin Taşkent gözlemlerine yer verdiği eserlerdir. Böylece Baryatinskaya’nın verdiği bilgilerin doğruluğu sorgulanabilir ve Taşkent’e dair aktarılanlar kanıtlanabilir olmuştur. Baryatinskaya’nın bilgileriyle mukayese yapılması amacıyla belirlenen bu seyyahların eserlerinin çalışmaya hem eş zamanlı hem de art zamanlı bilgi sağlayacağı düşünülmüştür. Bu vesileyle Taşkent’in Rus işgalinden sonra yaşadığı değişim-dönüşüm gözler önüne serilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Taşkent, Seyahatname, Baryatinskiy, Mariya Baryatinskaya, Çarlık Rusya

Destekleyen Kurum

Ordu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

A-2303

Teşekkür

Bu çalışma, Ordu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (A-2303) tarafından desteklenmiştir.

Kaynakça

• “Baryatinskie i Boryatinskie”, Russkiy Biografiçeskiy Slovar, Tom. 2, Pod. Red. A. A. Polovtsov, S. Petersburg 1900, s. 525-526.
• “Baryatinskie Knyazya”, Entsiklopediçeskiy Slovar Brokrayuza i Efrona, Tom. III, 1891, s. 140-141.
• “Baryatinskie, Knyazya”, Voennaya Entsiklopediya (Sıtim, 1911-1915), Tom. 4, 1911-1915, s. 403-404
• “Baryatinskiy, Anatoliy İvanoviç”, Russkiy Biografiçeskiy Slovar, Tom. 2, Pod. Red. A. A. Polovtsov, S. Petersburg 1900, s. 543.
• “Baryatinskiy, Vladimir Anatolyeviç”, Biografiçeskiy Slovar, Tom. 1, A-3, Sost. E. L. Potemkin, Moskva 2017, s. 105.
• “Puteşestvie ot Sibirskoy Linii do Goroda Buharı v 1794 i Obratno v 1795 godu”, Sibirskiy Vestnik, Çast Vtoraya, İzdatel Grigoriy İvanoviç Spasskiy, Tipografii İosifa İoanessova, St. Petersburg (1818), s. 37-74.
• “Puteşestvie ot Sibirskoy Linii do Goroda Buharı v 1794 i Obratno v 1795 godu”, Sibirskiy Vestnik, Çast Tretya, İzdatel Grigoriy İvanoviç Spasskiy, Tipografii İosifa İoanessova, St. Petersburg (1818), s. 75-110.
• “Puteşestviye ot Sibirskoy Linii do Taşkenta i Obratno v 1800 godu”, Sibirskiy Vestnik, Çast Pervaya, İzdatel Grigoriy İvanoviç Spasskiy, Tipografii İosifa İoanessova, St. Petersburg (1818), s. 183-251.
• Baryatinskaya, Mariya Sergeyevna, Moya Ruskaya Jizn. Vospominaniya Vslikosvetskoy Damı. 1870-1918, per. s. Angl. A. S. Tsıplenkov, Tsentrpoligraf, Moskva 2006.
• Bogdanoviç, Evgeniy Vasilyeviç, Rod Knyazey Baryatinskih: İstoriçeskiy Oçerk: Po Povodu 250-Letnyago Yubileya g. Simbirska, Tipo-Litografiya P. Golike, S. Peterburg 1898.