Development of Turkish-Afghan Relations and the Activities of the Turkish Training Mission Sent to Afghanistan (1923-1958)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 233 - 258, 16.06.2025

Ali Serdar Mete , Burcu Özbay

https://doi.org/10.16985/mtad.1622867

Öz

All policies during the early Republican period were shaped by the goal of achieving full independence, which was decisive in the establishment of the Republic of Türkiye. The perseverance and determination of the founding leaders, who aspired to make Türkiye a powerful state in its region and a respected voice in the world, have also served as an example for other countries in the historical process. This situation, also evident in Türkiye's relations with Afghanistan, played an important role in developing friendship and cooperation between the two countries. Inspired by the Turkish army’s victory in its hard-fought war of independence, Afghanistan- then in the midst of its own struggle for independence -sought military support from Türkiye, viewing it as a model to follow. After Türkiye accepted the request, Turkish military personnel were sent to Afghanistan in 1923 to help reorganize the Afghan army along the lines of the Turkish military model. Efforts to improve the Afghan army, initiated through military training, continued for many years despite occasional interruptions. The close relationship that has developed between the Afghan and Turkish governments brought significant benefits to both countries. While Afghanistan aims to modernize its military power by getting Türkiye’s support, Türkiye saw an opportunity to demonstrate its military capabilities and assert its influence in the region to the international community. The close relationship established during Atatürk’s era continued to grow and strengthen during the periods of Inönü and the Democratic Party. While fulfilling their duties in Afghanistan, the Turkish mission also helped strengthen the bond between the two countries. This study aims to examine the military training missions sent to Afghanistan during the Early Republican period as part of the development of Turkish-Afghan relations. The activities of these delegations, a key element in Turkish-Afghan relations known as the Turkish Training Mission, were examined based on the documents and information in the Turkish archives.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Afghan Relations , Turkish Training Mission , Military Training , Modernisation

Türk-Afgan İlişkilerinin Gelişimi ve Afganistan’a Gönderilen Türk Talim Heyeti’nin Faaliyetleri (1923-1958)

Öz

Erken Cumhuriyet döneminde izlenen tüm politikalar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda belirleyici olan tam bağımsızlık hedefine uygun olarak şekillendi. Türkiye’yi bulunduğu coğrafyada güçlü ve dünyada söz sahibi bir devlet haline getirmeye gayret eden kurucu kadronun azim ve kararlılığı tarihi süreçte bazı ülkeler için de örnek teşkil etti. Türkiye’nin Afganistan ile ilişkilerinde de izlenen bu durum, iki ülke arasındaki dostluk ve iş birliğinin gelişmesinde önemli rol oynadı. Zorlu bir istiklal mücadelesinden zaferle çıkan Türk ordusunun örnek alınabileceği fikri, sancılı bir bağımsızlık süreci geçiren Afganistan’ın Türkiye’den askerî destek talebini doğurdu. Türkiye’nin talebi kabulünün ardından, Afgan ordusunu, Türk ordusuna benzer bir şekilde, yeniden teşkilatlandırmak için seçilen Türk askerî personeli 1923’te Afganistan’a gönderildi. Afgan ordusunun ıslahını hedefleyen ve askerî eğitim alanında başlatılan çalışmalar zaman zaman kesintiye uğramakla birlikte uzun yıllar devam etti. Afgan ve Türk hükümetleri arasında gelişen yakın ilişkide her iki ülke için önemli faydalar görülmekteydi. Afganistan Türkiye’nin desteğini alarak askerî gücünü modernize etmeyi hedeflerken Türkiye de askerî kabiliyetlerini kullanarak kendi coğrafyasındaki gücünü uluslararası camiaya gösterebilecekti. Atatürk döneminde tesis edilen yakın ilişki, İnönü ve Demokrat Parti döneminde de gelişerek devam etti. Türk heyetleri Afganistan’daki görevlerine devam ederken iki ülke arasındaki yakınlığın artmasına da katkı sağladı. Bu çalışmanın amacı, Türk-Afgan ilişkilerinin gelişimi sürecinde Erken Cumhuriyet döneminde Afganistan’a gönderilen askerî eğitim heyetlerinin incelenmesidir. Türk-Afgan ilişkilerinde önemli bir unsur olan ve Türk Talim Heyeti olarak bilinen bu heyetlerin faaliyetlerine yönelik inceleme Türk arşivlerindeki belge ve bilgilere dayanılarak yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk-Afgan İlişkileri , Türk Talim Heyeti , Askerî Eğitim , Modernizasyon

Kaynakça

• Adamec, Ludwig W., Afganistan, 1900-1923 A Diplomatic History. University of California Press, Berkeley&Los Angeles 1967.
• Afghanistan: Ethnic Diversity and Dissidence (U), Central Intelligence Ageny National Foreign Assesment Center, Lagley 1979.
• Akbaş, İsmail, Afgan Kralı Amanullah Han’ın Türkiye Gezisi ve Türk-Afgan İlişkileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir 2008.
• Aybudak, Utku, “Afganistan Modernleşmesi ve Emanullah Han Dönemi”, Asya Studies, 21, (2022), s. 276-286.
• Bayur, Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi, C. 3, TTK Basımevi, Ankara 1987.
• Beyoğlu, Süleyman, Medine Müdafaası ve Fahrettin Paşa, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2023.
• Burget, Fazıl Ahmed, Yakınçağ’da Afganistan ve Osmanlı Devleti İlişkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2017.
• Çağlayan, K. Tuncer, “Afganistan’da Bir Türk -Alman Heyetinin Faaliyetlerine Karşı İngiltere’nin Politikaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVII/50, (2001), s. 409-428.
• Çakmak, Aydın, “1921 Tarihli Türk-Afgan Antlaşması ile İlgili Yaşanan Sorunlar”, Belleten, LXXXVIII/312, (2024), s. 605-638.
• Çelikkanat, Ersin, “Afganistan’da Amanullah Han Dönemi ve Türkiye-Afganistan İlişkileri”, Atatürk Haftası Armağanı 10 Kasım 2008, Genelkurmay Basım Evi, Ankara 2008.
• Geçmişten Günümüze Türk-Afgan İlişkileri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı (ATASE) Yayınları, Ankara 2009.
• Gönlübol, Mehmet ve Cem Sar, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1963. Hanioğlu, M. Şükrü, “Cemal Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VII, (1993), s. 305-307.
• İmamhocayev, Rahmanhoca, “Afganistan ve Türkiye”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, VIII/17, (2001), s. 261-266.
• İnanç, Hüsamettin ve Jawid Asefi, “The Discussion of Political Islam And Democracy in Afghanistan”, Ulusam, I/1, (2021), s. 1-12.
• Jawad, Nassim, Afghanistan A Nation of Minorities V.2. Minority Rights GROUP International Report, Manchester Free Press, Manchester 1992.
• Kahraman, Kemal, “Dost Muhammed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IX (1994), s. 510-511.
• Kaya, Gamze ve Süleyman Elik, “Türkiye-Afganistan Siyasi İlişkileri, 1921-2021: Yüzyılı Aşan Özel Siyasi, Güvenlik ve Kültürel Bağlar”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, V/1, (2020), s. 35-59.