06 Şubat 2023 Ekinözü (Kahramanmaraş) Depremi (Mw 7,6) saha gözlemleri ve ön değerlendirmeler

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 3, 81 - 98, 21.06.2023

Oktay Parlak , Ayhan Yavuzoğlu Ahmet Bayrak Şeyda Olgun

Öz

06.02.2023 tarihinde yerel saatle 04.17’de ve 13.24’te, Doğu Anadolu Fay Zonu’nun farklı kolları üzerinde merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Ekinözü (Kahramanmaraş) olan Mw 7,8 ve Mw 7,6 büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiştir. Sol yanal doğrultu atımlı faylanma ile gerçekleşen Ekinözü Mw 7,6 depreminde 147 km uzunluğunda yüzey kırığı oluşmuştur. Göksun ile Nurhak arasında yer alan Çardak Fayı’nda oluşan yüzey kırığı çoğu yerde dar bir zonda tek kol şeklinde ilerlemektedir. Nurhak Fayı’nda oluşan yüzey kırığı ise Nurhak yerleşim alanında geniş bir zona yayılmış olup ters bileşene de sahiptir. Devamında tekrar doğrultu atım özellikleri gösteren fay Bıçakçı Köyü’ne kadar çizgisel bir şekilde uzanmaktadır. Bıçakçı Köyü’nden itibaren KD’ya dönen yüzey kırığı Doğanşehir KD’suna kadar takip edilebilmektedir. Depremde gelişen maksimum sol yanal ötelenme Ekinözü GD’sunda 880 cm olarak ölçülmüştür. Minimum yer değiştirme ise Göksun GD’sunda 25 cm olarak ölçülmüştür. Atım dağılımına bakıldığında ölçülen değerlerin depremin merkez üssü ve fayın geometrisi ile uyumlu olduğu görülmektedir. Ekinözü depreminde yukarıda sözü edilen yüzey kırıkları dışında Göksun ve Çardak ilçeleri güneyinde, daha önce haritalanmayan K-G doğrultulu bir yüzey kırığı daha tespit edilmiştir. Tarafımızca “Sisne Fayı” olarak isimlendirilen bu yeni normal fay üzerinde 20 km yüzey kırığı gelişmiştir. Ekinözü depreminde oluşan yüzey kırıkları boyunca, fay sarplıkları, basınç sırtları, açılma çatlakları, köstebek izi yapıları, kapatan sırtlar ve sol yanal makaslamayla ilişkili yapılar gözlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Ekinözü Depremi, Elbistan Depremi, Çardak Fayı, Nurhak Fayı, Doğanşehir Fayı.

Kaynakça

• AFAD, (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). https:// deprem.afad.gov.tr/last-earthquakes.html (Erişim tarihi: 6 Şubat 2023).
• Arpat, E. 1971. 22 Mayıs 1971 Bingöl Depremi; Ölü Deniz fay sisteminin Karlıova ilçesi ile Hazar Gölü arasındaki bölümü (ön rapor). Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Rapor No: 4697, Ankara (yayımlanmamış).
• Arpat, E., Şaroğlu, F. 1972. The East Anatolian Fault System: thougths on its development. Bulletin of the Mineral Research and Exploration 78, 33-39.
• Arpat, E., Şaroğlu, F. 1975. Türkiye’de bazı önemli genç tektonik olaylar. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 18, 29-41.
• Balkaya, M. 2022. Sürgü Ve Çardak Faylarının (Doğu Anadolu Fay Zonu) Morfotektonik Ve Paleosismolojik Özellikleri. Doktora Tezi, 125, Çanakkale (yayımlanmamış).
• Balkaya, M., Özden, S., Akyüz, H. S. 2021. Morphometric and Morphotectonic Characteristics of Sürgü and Çardak Faults (East Anatolian Fault Zone). Journal of Advanced Research in Natural and Applied Sciences 7, 3, 375-392.
• Barka, A. 1992. The North Anatolian Fault Zone. Annales Tectonicae 6, 164-195.
• Barka, A., Kadinsky-Cade, K. 1988. Strike-slip fault activity. Tectonics 7, 663-684.
• Barka, A., Reilinger, R. 1997. Active tectonics of the Eastern Mediterranean region: deduced from GPS, neotectonic and seismicity data, Annale de Geofisica XL 587-610.
• Bozkurt, E. 2001. Neotectonics of Turkey – a synthesis, Geodinamica Acta 14, 3-30.
• Çetin, H., Güneyli, H., Mayer, L. 2003. Paleoseismology of the Palu-Lake Hazar segment of the East Anatolian Fault Zone, Turkey, Tectonophysics 374, 163-197.
• Dewey, J. F., Hempton, M. R., Kidd, W. S. F., Şaroğlu, F., Şengör, A. M. C. 1986. Shortening of continental lithosphere: the neotectonics of eastern Anatolia: a young collision zone. Collision Tectonics. Geological Society London Special Publications 19, 3-36.
• Duman, T. Y., Emre, Ö. 2013. The East Anatolian Fault: geometry, segmentation and jog characteristics. Geological Development of Anatolia and the Easternmost Mediterranean Region 372, 495-529.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş., Şaroğlu, F. 2013. Açıklamalı Türkiye Diri Fay Haritası. Ölçek 1:1.250.000, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-30, Ankara, 89.
• Emre, Ö., Duman, T. Y., Özalp, S., Şaroglu, F., Olgun, S., Elmacı, H., Can, T. 2016. Active fault database of Turkey, Bulletin of Earthquake Engineering 16, 3229-3275.EMSC. (European-Mediterranean Seismological Centre). http://www.emsc-csem.org (Erişim tarihi: 6 Şubat 2023).
• GFZ. Geo Forschungs Zentrum, German Research Centre for Geosciences. https://geofon.gfz-potsdam.de/ old/eqinfo/list.php (Erişim tarihi: 6 Şubat 2023).
• Harch, W., Kupher, T., Rust, B., Sagesser, R. 1981. Seismotectonic consideration on the nature of the Turkish-African plate boundary, Geologische Rundschau 70, 368-384.
• Hempton, M. R., Dewey, J.F., Şaroğlu, F. 1981. The East Anatolian Transform Fault: Along Strike Variationsin Geometry and Behavior. EOS 62, 393.
• Hempton, M. R. 1985. Structure and deformation history of the Bitlis Suture near Lake Hazar, SE Turkey. Geological Society of America Bulletin 96, 233243.
• Herece, E. 2003. Doğu Anadolu Fayı, 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2003 Ankara, 309-310.
• Herece, E. 2008. Doğu Anadolu Fayı (DAF) Atlası. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi, Ankara, 13, 359.
• Herece, E., Akay, E. 1992. Karlıova-Çelikhan arasında Doğu Anadolu Fayı. Proceeding of the 9th Petroleum Congress of Turkey, 17–21 Şubat 1992, Ankara, 361-372.
• Kiratzi, A., Papazachos, C. B. 1995. Active crustal deformation from the Azores triple junction to the Middle East. Tectonophysics 243, 1-24.
• KRDAE. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel DepremTsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, 6 Şubat 2023 Sofalaca-Şehitkamil-Gaziantep; Ekinözü-Kahramanmaraş ve 20 Şubat 2023 Hatay Depremleri Ön Değerlendirme Raporu, http:// www.koeri.boun.edu.tr. (Erişim tarihi: 6 Şubat 2023).
• Lyberis, N. T., Yürür, T., Chorowicz, J., Kasapoğlu, E., Gündoğdu, N. 1992. The East Anatolian Fault: an oblique collisional belt. Tectonophysics 204, 1-15.
• McClusky, S., Balassanian, S., Barka, A., Demir, C., Ergintav, S., Georgiev, I.,Gü rkan, O., Hamburger, M., Kurst, K., Kahle, H., Kastens, K., Kekelidze, G., King, R., Kotzev, V., Lenk, O., Mahmoud, S.,Mishin, A., Nadariya, M., Ouzounis, A., Paradissis, D., Peter, Y., Prilepin, M., Reilinger, R., Sanlı, I., Seeger, H., Tealeb, A., Toksöz, M. N., Veis, G. 2000. Global Positioning System constraints on plate kinematics and dynamics in the eastern Mediterranean and Caucasus, Journal of Geophysical Research 105, B3, 5695-5719.
• McKenzie, D. P. 1972. Active tectonics of the Mediterranean region. Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society 30, 109-185.
• McKenzie, D. P., Davies, D., Molnar P. 1970. Plate tectonics of the Red Sea and East Africa. Nature 226, 243248.
• Muehlberger, R. W., Gordon, M. B. 1987. Observations on the complexity of the East Anatolian Fault, Turkey., Journal of Structural Geology 9, 899903.
• Oral, M. B., Reilinger, R., Toksöz, R. 1992. Deformation of the Anatolian block as deduced from GPS measurements, Transactions, American Geophysical Union, EOS 73, 120.
• Parlak, O. 2004. Çelikhan-Erkenek Arasında Doğu Anadolu Fayı`nın Özellikleri. Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 99, İstanbul (yayımlanmamış).
• Perinçek, D., Kozlu, H. 1984. Afşin-Elbistan Doğanşehir dolayının stratigrafisi ve bölgedeki birliklerin yapısal ilişkileri. TPAO Arama Grubu, Rapor No:1909, 28, Ankara (yayımlanmamış).
• Perinçek, D., Günay, Y., Kozlu, H. 1987. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki yanal atımlı faylar ile İlgili yeni gözlemler. Türkiye 7. Petrol Kongresi Bildirileri, Ankara, 89-103.
• Reilinger, R., McClusky, S., Oral, B., King, R., Toksöz, M. N., Barka, A. A., Kinik, I., Lenk, O., Sanlı, I. 1997. Global positioning system measurements of present-day crustal movements in the ArabiaAfrica- Eurasia plate collision zone, Journal of Geophysical Research 102, 9983-9999.
• Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al-Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Evren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S. V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R., Karam, G. 2006. GPS constraints on continental deformation in 97 the Africa-ArabiaEurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research, 111, B05411.
• Seymen, İ., Aydın, A. 1972. Bingöl deprem fayı ve bunun Kuzey Anadolu Fay Zonu ile ilişkisi. Bulletin Of The Mineral Research and Exploration 79, 1-8.
• Şaroğlu, F., Emre, Ö., Kuşcu, İ. 1992. The East Anatolian fault zone of Turkey. Annalae Tectonicae 6, 99125.
• Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach. Tectonophysics 75, 181-241.
• Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F. 1985. Strikeslip faulting and basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. Strike-98 slip Faulting and Basin Formation. Society of Economic Mineralogists and Petrologists Special Publication 37, 227-264.
• Taymaz, T., Jackson, J. A., McKenzie, D. 1991. Active tectonics of the north and Central Aegean Sea. Geophysical Journal of International 106, 433490.
• USGS. (United States Geological Survey). https:// earthquake.usgs.gov/earthquakes/map/ (Erişim tarihi: 6 Şubat 2023).
• Westaway, R. 1994. Present-day kinematics of the Middle East and eastern Mediterranean. Journal of Geophysical Research 99, 12071-12090.
• Westaway, R. 2003. Kinematics of the Middle East and Eastern Mediterranean Updated, Turkish Journal of Earth Sciences 12, 5-46.