Mağaralarda Jeoturizm Amaçlı Risk Analizi; Gümüşhane Akçakale Mağarası Örneği

Yıl 2025, Sayı: 28, 35 - 45, 08.12.2025

Gökhan Külekçi , Gül Uçak

Öz

Bu çalışma, Gümüşhane il sınırlarında yer alan ve Berdiga Formasyonu içerisinde gelişmiş karstik bir yapı gösteren Akçakale Mağarası’nın jeoteknik açıdan risk değerlendirmesini konu almaktadır. Toplam uzunluğu 445 metre olan mağara, tavan kalınlığının bazı bölgelerde 35-40 metreye kadar düşmesi nedeniyle yerel çökme riski barındırmaktadır. Bu bağlamda mağara yedi bölgeye ayrılarak ayrıntılı gözlemsel ve ölçümsel analizler yapılmış; sıcaklık, nem, CO₂, O₂ gibi mikroklimatik parametreler izlenmiş ve kaya blok stabilitesi üzerine deformasyon verileri toplanmıştır. Yedi bölgeden biri için ayrıntılı 5×5 risk matrisi metodolojisi uygulanmış; etki ve olasılık düzeyleri esas alınarak bölgesel tehlike düzeyleri sınıflandırılmıştır. Risk matrisinde “yüksek olasılık, yüksek etki” grubunda yer alan tavan çökmesi, karbon dioksit birikimi ve zemin kayganlığı gibi tehlikeler ön plana çıkmıştır. Diğer bölgelerde risk düzeylerinin daha düşük olduğu gözlenmiş, buna karşın sürekli izleme ve tahkimat gerekliliklerinin bazı alanlarda sürdüğü belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, karstik mağara sistemlerinin turizme açılmadan önce lokal bazda detaylı risk analizine tabi tutulmasının önemine işaret etmektedir. Bu çalışma, yer altı boşluklarında bölgesel heterojenliğin risk yönetimi stratejilerine etkisini ortaya koymakta ve çok ölçekli bir yaklaşım sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mağara jeolojisi , karstik yapı , tavan stabilitesi

Kaynakça

• Bayarri, V., Prada, A., García, F., 2023. An integrated approach to assessing the karst structural conditions of the ceiling of a cave with Palaeolithic cave art paintings: Polychrome Hall at Altamira Cave (Spain). Sensors, 23(22), 9153. https://doi.org/10.3390/s23229153
• Bayarri, V., Prada, A., García, F., 2023. Karst ceiling structural assessment with LIDAR and gas sensors: Altamira Cave case. Sensors, 23(22). MDPI.
• Castellanza, R., Lollino, P., Ciantia, M., 2018. A methodological approach to assess the hazard of underground cavities. Tunnelling and Underground Space Technology, 72, 31–45.
• Currens, J.C., 2012. Guidance for construction on karst terrain and the reduction of property damage and threat to human health resulting from karst geologic hazard. Kentucky Geological Survey, University of Kentucky.
• Külekçi, G., 2023. Dünyada ve Türkiye’deki maden kazalarının iş sağlığı ve güvenliği açısından incelenmesi. Ejons International Journal, 7(4), 623–633.
• Külekçi, G., 2023. İş sağlığı ve güvenliğinin evrimi: Dünya ülkelerinde tarihsel süreç ve madencilikte uygulama yöntemleri. Icontech International Journal, 7(4), 8–15.
• Külekçi, G., Güvendi, A., 2023. Gümüşhane ilindeki katı atık yönetimi ve katı atık dönüşüm tesisi. II. International Korkut Ata Scientific Researches Conference, 642–647.
• Külekçi, G., Şahin, R., 2024. Bir yeraltı madeninde üretim sürecinde karşılaşılabilecek İSG problemleri ve örnek kazalar. 3rd International Conference on Frontiers in Academic Research, 1242–1251.
• Külekçi, G., Uçak, G., 2024. Madencilik işlemlerinde siyanür kullanımı ve oluşabilecek iş güvenliği sorunları. 2nd International Conference on Scientific and Innovative Studies, 824–827.
• Lollino, P., Perrotti, M., Fazio, N., Parise, M., 2019. Sinkhole susceptibility assessment using FEM charts. ARMA US Rock Mechanics Conference. OnePetro.
• Meral, T., Külekçi, G., 2024. Bir inşaat şantiyesinde 3T risk analiz yöntemi kullanarak risklerin değerlendirilmesi. 3. Bilsel International World Science and Research Congress, 956–970.
• Parise, M., Ravbar, N., 2015. Hazards in karst and managing water resources quality. In: Parise, M., Ravbar, N., Živanović, V., Mikszewski, A. (Eds.), Karst Aquifers Characterization and Engineering. Springer, pp. 223–232. https://doi.org/10.1007/978-3-319-12850-4_17
• Savaş, F., Akgöz, M., Çakır, K., Kahraman, İ., 2012. Akçakale Mağarası (Gümüşhane) araştırma raporu. MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Daire Başkanlığı, Karst ve Mağara Araştırmaları Birimi.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (t.y.). Akçakale Mağarası’nın bölgesel konumunu gösteren harita. Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü. https://tvk.csb.gov.tr
• Waltham, T., Bell, F., Culshaw, M., 2005. Sinkholes and Subsidence: Karst and Cavernous Rocks in Engineering and Construction. Springer, Berlin.
• Yassin, R.R., Haji, S., Muhammad, R.F., 2022. Mitigation of geohazards of carbonate karst features in construction sites by applying combined techniques in Kinta Valley, Malaysia. Conference Paper, Semantic Scholar.
• Zhang, Z., Li, L., Xu, W., Fu, Y., Feng, J., 2015. Flat-plate roof collapse of shallow caverns and protective measures: A case study of Longyou ancient siltstone caverns. Natural Hazards, 77(1), 361–382. https://doi.org/10.1007/s11069-014-1481-0