İzmir-Yassıtepe Höyüğü’nde Erken Tunç Çağ’da Metal Üretimi

Yıl 2024, Sayı: 25, 35 - 46, 05.02.2024

Zafer Derin Mehmet Akif Erdem

Öz

Anadolu’da Neolitik Dönem’den itibaren madeni üretimlere rastlanılsa da gerçek anlamda bilinçli üretimin Geç Kalkolitik Dönem ile ortaya çıktığı ve Erken Tunç Çağı’nda geniş alanlara yayıldığı görülmektedir. 1960 sonrası yapılan kapsamlı kazılar daha çok Doğu Anadolu’da kurtarma kazıları şeklinde gerçekleştirilmiş ve bu alanlardan birçok madeni eser ele geçmiştir. Dolayısıyla madenciliğin bu bölgede doğmuş olabileceği düşülmüştür. Anadolu’nun diğer yerleşimlerinde ortaya çıkartılan buluntular ise yerleşimlere özgü tekil alanlar olarak değerlendirilmiştir. Fakat son 20 yıllık süreçte Anadolu’nun diğer bölgelerinde de geniş alanlarda çalışılması ve bu alanlarda da madeni eserlere rastlanılması Anadolu’da madenciliğin genel olarak Geç Kalkolitik ve Erken Tunç Çağ’da bilindiğini göstermiştir. Yassıtepe yerleşimi de bu merkezlerden biridir. İzmir’in merkezinde Erken Tunç Çağı I Dönemi’ne ait 8 mimari tabakaya sahip radyal planda inşa edilmiş yerleşimin, çanak çömlek üretiminden metal üretimine kadar farklı işlikleri ve buluntularıyla Batı Anadolu arkeolojisine önemli katkıları bulunmaktadır. Yerleşimin merkezinde ele geçen potalar ve cüruflar metal üretiminin Yassıtepe’deki atölyede yapıldığına işaret etmektedir. Üretim aşamasında kullanılan araçlardan biri olan potalar, farklı formlarıyla Anadolu’da bulunan örneklerden çok farklılık göstermemektedir. Potaların daha yoğun ele geçtiği 16 No’lu yapı üretimle ilişkili olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yassıtepe Höyüğü, Erken Tunç Çağı, Madencilik tarihi

Kaynakça

• Ay, D., Efe, T., 2001.The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı, A Chalcolithic Site İn İnland Northwestern Anatolia, Task Yayınları. İstanbul.
• Blegen, C., Caskey, J.L., Rawson, M., Sperling, J., 1951.Troy General İntroduction. The First and Second Settlements, Volume I-II, Princeton, London.
• Dedeoğlu, F., 2014.Yukarı Menderes Havzası Bölgesel Yerleşim Analizi: Erken Tunç Çağı’nda Sosyo-Ekonomik Örgütlenmedeki Değişim ve Dönüşüm Süreçleri, Editörler Ö. Çevik-B. Erdoğdu, Ege Yayınları, İstanbul, s. 19-42.
• de Jesus, P.S., 1980. P. D. Jesus, The Development of Prehistoric Minning and Metallurgy in Anatolia, BAR,74, Oxford.
• Derin, Z., 2019. İzmir’de 5 Bin Yıllık Yerleşim Alanı Yassıtepe’de Yeni Keşifler, Smyrna/İzmir, Kazı Araştırmaları III, Editörler H. Göncü, A.Ersoy, D.S.A. Tanrıver, Ege Yayınları, s. 1-16.
• Derin, Z., 2020. Bornova – Yassıtepe Höyüğü 2010-2019 Yıl Çalışmaları, Arkeoloji Dergisi, XXV: s. 1-42
• Duru, R., 2008.M.Ö. 8000’den 2000’e Burdur-Antalya Yöresinin Altı Binyılı, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya.
• Efe, T., 1999. Orman Fidanlığı Kurtarma Kazıları:1992-1994 Yılları Arasında Yapılan Çalışmalar, Anadolu Araştırmaları15. s. 73-104.
• Genç, E., 2019. Karadeniz Bölgesi’nde Bir Erken Tunç Çağı Madenci İşliği: Kastamonu-Kınık, International Social Sciences Studies Journal, 5(51): s. 6818-6837.
• Gündoğan, Ü., 2019. Bakla Tepe Buluntuları Işığında M.Ö. 3. Binyılın İlk Yarısında Batı Anadolu Sahil Kesimi Mimarisi ve Yerleşim Modelleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı, Ankara, s. 138-155.
• Gündoğan, Ü., Şahoğlu V., Erkanal, E., 2019. Spatial Organization and Production Activities at Bakla Tepe During the First Half of the 3rd Millenium BC., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(2), s. 1087-1110.
• Horejs, B., Grasböck, S., Röcklinger, M., 2017. Continuity and Change in an Early Bronze Age 1 Metal Workshop, Çukuriçi Höyük 1 Anatolia and the Aegean From the 7th to the 3rd, Oriental and Europan Archeology 5, Austrian Academy of Sciences, Vienna, s. 95-125.
• Hüryılmaz, H., 2008. 1996 Rettungs grabungen auf dem Yenibademli Höyük, Gökçe Ada/Imbros, The Aegean in the Neolithic, Chalcolithic and the Early Bronze Age, Editörler H. Erkanal, H. Hauptmann, V. Şahoğlu, Rıza Tuncel, s. 229-241.
• Kaptan, E., 1997. Limantepe’de Eski Metalurjiye Ait Buluntular, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, XIII, Ankara, s. 93-102.
• Kaptan, E., 1999. Altın Tepe’de Kalkolitik ve Eski Tunç Çağı’na Ait Metalurjik Buluntular, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, XIV, Ankara s.45-47.
• Keskin, L., 2011. Metalworking in Western Anaolian Coastal Region During the 3rd Millennium BC. Across. The Cyclades and Western Anatolia During the 3rd Millennium BC., Editörler: V. Şahoğlu – P. Sotirakopoulou, İstanbul, s. 144-152.
• Lamb, W., 1936.Excavations at Thermi in Lesbos, Cambridge.
• Lloyd, S.,- Mellaart, J., 1962.Beycesultan Volume I. The Chalcolithic and Early Bronz Age Levels, London.
• Massa, M., Mcllfatrick, O, Fidan, E.,2017. Patterns of Metal Procurement, Manufacture and Exchange in the Early Bronze Age Northwestern Anatolia: Demircihüyük and Beyond, Anatolian Studies67, s. 61-83.
• Mehofer, M., 2014. Metallurgy During the Late Chalcolithic and The Beginning of The Early Bronze Age in Western Anatolia, Western Anatolia Before Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC. Proceedings of the International Symposium held at the Kunsthistorisches Museum Wien, Austria, 21-21 Nowember, 2012,Editörler B.Horejs, M. Mehofer, Vienna, s.463-490.
• Öktü-Erkanal, A., Erkanal, H., 2015. Orta Batı Anadolu’da Yeni Tarih Öncesi Araştırmaları. Baklatepe, Limantepe, Çeşme Bağlararası ve Panaztepe, Kültürlerin Köprüsü Anadolu, Editörler Ü. Yalçın- H. D. Bienert, Bonn- Bochum. s.185-203.
• Şahoğlu, V., Tuncel, R., 2014. New İnsight İnto the Late Chalcolithic of Coastal Western Anatolia: A View From Baklatepe, İzmir. Western Anatolia Before the Troy. Proto-Urbanisation in the 4th Millennium BC, Editörler B. Horejs, M. Mehofer, Austria, s. 65-82.
• Stronach,D.. B., 1962. Metal Objects in Beycesultan Volume I. The Chalcolithic and Early Bronz Age Levels, Editörler S. Lloyd-J. Mellaart, Londra
• Tekin, H., 2015.Eski Anadolu Madenciliği. Arkeolojik Veriler Işığı Altında Başlangıcından Demir Çağı’na Kadar, Bilgin Kültür ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Umurtak, G., 1996.Kuruçay Höyük II, Maden Eserler,TTK, Ankara. s. 56-59,
• Yener, A., 1985. Bolkar, Aladağ ve Keban Madenlerinde 1984 yılı İncelemeleri, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 1. Ankara, s. 93-106.