Geçmişten Günümüze Niğde-Ulukışla Bolkardağı Antik Metal Madenciliğinin Önemi

Yıl 2024, Sayı: 25, 47 - 55, 05.02.2024

Mahmut Suat Delibalta Ağah Özsunay Türker

Öz

Niğde-Ulukışla Bolkar maden sahası, Orta Toros dağları civarındaki Madenköy beldesinin 1,5 km doğusunda yer almaktadır. Polimetalik saha; antik çağlardan beri zengin maden cevherlerinin bulunduğu, Hititlerden başlayarak Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de madencilik faaliyetlerinin yapıldığı Ulukışla Bolkardağı “Muti Dağı” bölgesinde yer almaktadır. 2007 Yılında yapılan yeraltı ve yerüstü maden arama faaliyetlerine göre; Bolkar 1 ve 2 sahalarında ortalama 3,5-4 gr/ton Altın (Au), 120-160 gr/ton Gümüş (Ag) tenörlü toplam 250.000 ton işletilebilir oksitli cevher rezervi tespit edilmiştir. Yeraltında bulunan pek çok Antik Roma kalıntılarının varlığı, maden arama faaliyetleri için yönlendirici bir rol üstlenmektedir. Günümüzde yeraltı maden işletmesinden yıllık ortalama 60.000 ton oksitli cevher üretimi yapılmaktadır. Türkiye'nin önemli metal üreticisi Gümüştaş Anonim Şirketi (A.Ş.), Gümüşhane'deki kurşun-çinko tesisine ek olarak, 2007 yılında Niğde Bolkar altın-gümüş madenini ve 2011 yılında da saha komşusu Esen Madenciliğe ait polimetalik yeraltı maden işletmesi %50 hissesini bünyesine katmıştır. Ayrıca; Niğde Tepeköy'de 400 ton/gün cevher işleme kapasiteli kurşun, çinko, pirit flotasyon tesisi ve 400 ton/gün kapasiteli altın, gümüş zenginleştirme tesisi bulunmaktadır. Kalkınmada öncelikli bölgelere yatırım yapan Gümüştaş A.Ş., söz konusu bölgelerde 1000’den fazla madenciye istihdam sağlamaktadır. Bu maksatla yapılan araştırmada; geçmişten günümüze Niğde-Ulukışla Bolkardağı metal madenciliğinin önemi, tarihsel gelişim süreciyle irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bolkardaği, Gümüştaş, Madencilik, Madencilik Tarihi, Niğde, Polimetaller

Kaynakça

• AA, 2021. 2800 Yıllık İlk Maden Ruhsatı Yazıtı Bolkar Dağları’nda. Anadolu Ajansı (AA) Niğde Haberleri, 3 s., Haberturk.com, 02 Haziran 2021.
• Çağatay, A. ve Arman, B. 1989. Bolkardağ Sulucadere (Ulukışla-Niğde) Kalay İçerikli Çinko-Kurşun Cevheleşmesinin Mineralojisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, Şubat – Ağustos, C.32, 15-20.
• Demirci, A. 1938. Bolkardağ Madeni, MTA Mecmuası, Ankara, Ağustos, Sayı 3, Cilt 4, 83-90.
• Gümüştaş Madencilik ve Ticaret A.Ş. 2021. https://www.gumustasmaden.com.tr/tr/nigde-bolkar-madeni.html, (Erişim tarihi: 06.12.2021)
• Kaptan, E. 1988. Türkiye Madencilik Tarihine Ait Çamardı-Celaller Köyü Yöresindeki Buluntular, IV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Başkanlığı, 23-27 Mayıs, Ankara, 1-16.
• Kartalkanat, A. 2014. Bolkar Dağlarındaki Eski İşletmeler Vadisinde Yeni Yaş Bulguları ve İlk Maden Ruhsatı: Yazılıtaş (Niğde), Türkiye Jeoloji Bülteni, Nisan, Cilt 57, Sayı 2, 53-71.
• Kelebek, G. 2007. Gümüşköy (Ulukışla-Niğde) Cüruflarının Asit Maden Drenajı Oluşturma Potansiyeli ve Çevreye Etkisinin İncelenmesi, Niğde Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ağustos, Niğde, 110 s.
• Kömürlü, E., Kesimal, A., 2016. Rock bolting from past to present in 20 inventions. MT Bilimsel, 9, 69-85.
• Şişman, N. ve Şenocak, H. 1981. Bolkardağ Yöresinin Jeolojisi ve Maden Yatakları, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara, Haziran, 58 s.
• Tümüklü, A., Altuncu, S.ve Özgür, F.Z. 2018. Niğde Masifinin Maden Yatakları Yönünden Değerlendirilmesi, Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 3, 1119-1123.
• Türker, A.Ö. 2022. Kişisel görüşme, arşiv ve bilgi paylaşımları, yayımlanmamış, Niğde.