Eğitim Örgütlerinde Öğretmenlerin İşe Yabancılaşması: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 82 - 93, 23.05.2024

Mehmet Ulutaş , Vildan Özgen

https://doi.org/10.21666/muefd.1239864

Öz

Eğitim örgütlerinde görev yapan işgörenler olarak öğretmenlerin çalıştıkları eğitim kurumuna ve eğitim kurumunda yapılan faaliyetlere ilişkin olarak negatif bir bakış açısı oluşturmalarını belirten yabancılaşma ifadesi, eğitim hizmeti sağlayan kurumların belirlenen örgütsel amaçlara ulaşmasına büyük ölçüde ket vurmaktadır. Bu olgunun hangi ölçüde ve hangi düzeyde gerçekleştiğinin açığa çıkarılması, sorunların çözüme kavuşturulması konusunda önemli bir başlangıç olacaktır. Araştırmanın amacı ‘Eğitim Örgütlerinde Görev yapan Öğretmenlerin Yabancılaşması” düzeylerini ölçen geçerlilik ve güvenilirliğe sahip bir ölçek oluşturmaktır. Gerçekleştirilen araştırmanın veri setini Aydın ilinde farklı okul düzeylerinde görev yapan ve gönüllülük çerçevesinde katılım sağlayan 120 öğretmenden, karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desen ile gerçekleştirilmiştir. Keşfedici desenle, nitel aşamadan elde edilen veriler, nicel aşamayı geliştirmeye ve ona veri sağlamayı amaçlar.
Ölçek için kullanılacak veriler, 2021-2022 eğitim öğretim yılında Aydın Efeler ilçesinde farklı okul kademelerinde çalışan öğretmenden elde edilmiştir. Ölçek, % 70.617 oranında bir varyansla açıklanmaktadır ve güvenirlik değeri .94 bulunmuştur. Geçerlilik faaliyetleri kapsamında açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiş ayrıca korelasyon değerleri dikkate alınmıştır. Veri setinin analizi, SPSS 23 ve AMOS 21 paket programları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışmada geliştirilen öğretmen yabancılaşma ölçeği ile literatüre ve yapılması planlanan araştırmalara katkıda bulunacağı öngörülmektedir. Yapılan, geçerlilik ve güvenilirlik analizleri sonucunda oluşturulan ölçeğin öğretmenlerin örgütsel yabancılaşmaya ilişkin algılarını ölçmede kullanılabileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılaşma, Yabancılaşma Ölçeği, Ölçek Geliştirme, Öğretmen, Alienation, Alienation Scale, Scale Development, Teacher

Work Alienation of Teachers in Educational Organizations: A Scale Development Study

Öz

The expression of alienation, which states that teachers, as employees working in educational organizations, create a negative perspective regarding the educational institution they work and the activities carried out in the educational institution, greatly hinders the achievement of organizational goals. Uncovering the extent and level of this phenomenon will be an important start in solving the problems. The aim of the research is to create a scale with validity and reliability that measures the levels of 'Teachers Alienation in Educational Organizations'. The data set of the research was collected from 120 teachers working at different school levels in Aydın province and participating voluntarily, by applying the quantitative research method. The scale is explained with a variance of 70,617% and its reliability value was found to be .94. Within the scope of validity activities, explanatory and confirmatory factor analysis was performed and correlation values were taken into account. Analysis of the data set was carried out using SPSS 23 and AMOS 21 package programs. It is anticipated that the teacher alienation scale developed in the study will contribute to the literature and the planned research. It has been determined that the scale created as a result of the validity and reliability analyzes can be used to measure teachers' perceptions of organizational alienation.

Anahtar Kelimeler

Alienation, Alienation Scale, Scale Development, Teacher

Kaynakça

• Aytaç, Ö. (2005). Modern bürokratik kurumlar ve baskı düzenleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 249-278.
• Baki, A., & Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (42), 1-21.
• Boz, M. (2014). Eğitim örgütlerinde işe yabancılaşma ve öfke ilişkisi (Şişli teknik ve endüstri meslek lisesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-48
• Can, A. (2014). SPSS ile nicel veri analizi. (3.Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2014). Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları araştırma deseni. (S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çağlar, Ç. (2011). Okullardaki örgütsel güven düzeyi ile öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(4), 1827-1847.
• Çiftçi, S., Sağlam, A., & Yayla, A. (2021). 21. yüzyıl becerileri bağlamında öğrenci, öğretmen ve eğitim ortamları. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 718-734.
• Dağlı, A., & Averbek, E. (2017). The Relationship between the organizational alienation and the organizational citizenship behaviors of primary school teachers. Universal-Journal-of-Educational-Research, 5(10),1707-1717.
• Durcan, M. N. (2007). Yabancılaşmanın insan kaynakları yönetimi açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 395-417.
• Eryılmaz, A. (2010). Lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara
• Fung, T., & LeDrew, E. (1987). Application of principal components analysis to change detection. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 53(12), 1649-1658
• Gündüz, M.A., & Akarçay, Ö. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Şebnem Aslan (Ed.), Yapısal Eşitlik Modellemesi: Amos ve Lisrel Uygulama Örnekleri içinde, (ss.185-203), Eğitim Yayınevi.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural equation modelling: guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6, 53-60.
• Hoy, W.K., Blozovsky, R., & Newland, W. (1983). Bureaucracy and Alienation: A Comparative Analysis, Journal of Educational Administration, 21(2), 109-120.
• Hoy, W. K., & Zielinski, E.A. (1983). Isolation and Alienation in Elementary Schools, Educational Administration Quarterly, 19(2), 27-45.
• Johnson, B. L., & Ellett, C. D. (1992) Analyses of school level learning environments: centralized decision-making, teacher work alienation and organizational effectiveness. California: American Education Research Association.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. (32. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3th. Edition). The Guilford Press.
• Kıhrı, G. (2013). Okul öncesi öğretmenleri mesleğe yabancılaşma ölçeğinin geliştirilmesi ve bir örnek uygulama. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Yeditepe Üniversitesi.
• Kırıcı, E., & Özkoç, A. G. (2017). Turist rehberlerinin tükenmişlik düzeylerinin işe yabancılaşma eğilimlerine etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14(1), 20-32.
• Kula, A. G. (2021). Yönetim faaliyetlerinde güç olgusu ve iş ahlakı üzerine bir araştırma. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Örücü E., Gizlier Ö., & Yılmaz C. (2021). Örgütsel adaletin örgütsel yabancılaşma üzerindeki etkisi: belediye çalışanları üzerinde bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 600-613.
• Özçınar, M. (2011). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Özler, N.D.E., & Dirican, M., (2014). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 291-309.
• Roberts, B. R. (1989). A confirmatory factor analysis based study of Seeman's model of alienation. American University.
• Seçkin, Z. (2014). Çalışanların Rol Bütünleşmesi ile Kendine Yabancılaşması: Murtaza Paradoksu, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 181, 331-344.
• Seeman, M. (1959). On the meanning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Seeman, M. (1983). Alienation Motifs in Contemporary Theorizing: The Hidden Continuity of the Classic Themes. Social Psychology Quarterly, 46(3), 171-184.
• Şimşek, H., Abuzar, C., Yegin, İ. H., Şimşek, S., & Demir, A. (2015). Okula yabancılaşma ölçeği. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 309-322.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., Akgemci, T., & Fettahlıoğlu, T. (2006). Örgütlerde yabancılaşma yönetimi araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 569-587.
• Tabachnick B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. 4th Ed. MA: Allyn and Bacon.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. (5.Baskı). Nobel Yayınları.
• Taymaz, H. (2021). İlköğretim ve ortaöğretim okul müdürleri için okul yönetimi. (12.Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Uğur, A., & Erol, Z. (2015). Örgütlerde kritik sorun kaynağı olarak işe yabancılaşma, yabancılaşma ve bürokrasiye arasındaki ilişkiye yönelik kavramsal bir yaklaşım. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(8), 182-192.
• Ulusoy, H. (2017). Sanayi örgütü işçileri ve işe yabancılaşma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 32(1-2).77-84.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004), SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6.Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S., & Sarpkaya, P. (2009). Eğitim örgütlerinde yabancılaşma ve yönetimi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 314-333.