Entelektüel Sermaye Etkinliğinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi: BİST Teknoloji Şirketlerine Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2020, , 269 - 286, 13.01.2020

Neilan Soylu

https://doi.org/10.25095/mufad.673738

Cited By: 8

Öz

Hızla değişen teknoloji çağında işletmelerin sahip oldukları kaynakların katma değer yaratarak gelir ve kara dönüştürme süreci, büyük ölçüde insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi gibi entelektüel sermaye bileşenlerinin etkin kullanımı ve yönetimine bağlı olmaktadır. Bu çalışmada, Borsa İstanbul’da işlem gören teknoloji sektörü firmalarının entelektüel sermaye bileşenlerinin gelir ve kar yaratma sürecinde etkinlikleri veri zarflama analizi ile değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamına alınan 14 işletmenin 2017 ve 2018 yıllarına ait verileri kullanılarak entelektüel sermaye bileşenleri ile ilişkilendirilen uygun girdi ve çıktılar belirlenmiş, daha sonra CCR (Charnes-Cooper-Rhodes) ve BCC (Banker-Charnes-Cooper) modelleri kullanılarak işletmelerin göreli toplam etkinlikleri, saf teknik etkinlikleri ve ölçek etkinlikleri hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda hem CCR hem BCC modeline göre, işletmelerin 2018 yılında önceki yıla göre entelektüel sermaye bileşenlerini daha etkin kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel Sermaye, Veri Zarflama Analizi, Etkinlik

Kaynakça

• Akpınar, Onur - Akpınar, Ali Talip (2016), “Entellektüel Sermaye Bileşenlerinin İşletme Değerine ve Performansına Etkisi: Türkiye’deki İmalat İşletmeleri Örneği”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12, ss. 427-438.
• Aytekin, Sinan - Özçalık, Sevinç Güler (2018), “Borsa İstanbul Teknoloji ve Bilişim Endeksi Firmalarında Ar-Ge Harcamaları ve Finansal Performans İlişkisi”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’ 18), ss. 67-73.
• Banker, Rajiv D.- Charnes, Abraham - Cooper, William W. (1984),“Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in Data Envelopment Analysis”, Management Science, 30(9), pp. 1078-1092.
• Behdioğlu, Sema - Özcan, Gözde (2009),“Veri Zarflama Analizi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), ss. 301–326.
• Bontis, Nick (1998), "Intellectual Capital: An Exploratory Study That Develops Measures and Models", Management Decision, 36(2), pp. 63-76.
• Boussofiane, Aziz -Dyson, Robert G. - Thanassoulis, Emmanuel(1991), “Applied Data Envelopment Analysis”, Europen Journal of Operational Research, 52(1), pp. 1-15.
• Budak, Hüseyin (2011), “Veri Zarflama Analizi ve Türk Bankacılık Sektöründe Uygulaması”, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(3), ss. 95-110. Campisi, Domenico -Costa, Roberta (2008), “A DEA-Based Method to Enhance Intellectual Capital Management”, Knowledge and Process Management, 15(3), pp. 170–183.
• Chang, Chia-Chin - Hung,Shiu-Wan -Huang, Sin-Yi (2013), “Evaluating the Operational Performance of Knowledge-BasedIndustries: the Perspective of Intellectual Capital”, Quality and Quantity, 47, pp. 1367-1383.
• Charnes, Abraham - Cooper, William W. - Rhodes, Edwardo (1978),“Measuring the Efficiency of Decision Making Units”, European Journal of Operations Research, 2, pp. 429-444.
• Chen, Yao - Ali, Agha Iqbal (2004),“DEA Malmquist Productivity Measure: New Insights With an Application to Computer Industry”, European Journal of Operational Research, 159(1), pp. 239–249.
• Cooper, William W.-Seiford, Lawrence M. - Tone, Kaoru (2007), “Data Envelopment Analysis: A Comprehensive Text with Models, Application, Reference sand DEA-Solver Software”, Second Edition, Springer Science, New York.
• Çalışır, Fethi -Gumuşsoy, Ciğdem Altın - Bayraktaroğlu, A. Elvan - Deniz, Ece (2010), “Intellectual Capital in the Quoted Turkish ITC Sector,Journal of Intellectual Capital, 11(4), pp. 537-553.
• Çıtak, Levent - İltaş, Yüksel (2017), “Ar-Ge Yatırımlarının Finansal Performans Üzerindeki Etkisi ve Bist Teknoloji Endeksi Firmalarının Etkinliklerinin Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 76, ss.239-254.
• Çiçek, Hüseyin- Onat, Osman K. (2012) “İnovasyon Odaklı Faaliyetlerin Firma Performansına Etkisinin Veri Zarflama Analizi ile Belirlenmesi; İMKB Üzerine Bir Araştırma”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), ss. 46-53.
• Demirhan, Dilek -Aracıoğlu, Burcu (2017), “İnovasyon ve Finansal Performans Arasındaki İlişki: BİST Teknoloji Endeksindeki Firmalar Üzerine Bir Araştırma”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16(UİK Özel Sayısı), ss.195-218.
• Dönmez, Adnan- Erol, İbrahim (2016), “Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi: VAİC™ Yöntemi Yardımıyla BİST-Sürdürülebilirlik Endeksi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Mali Çözüm, 138, ss. 27-56.
• Edvinsson, Leif -Malone, Michael S. (1997),“Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Roots”, New York, Harper Business.
• Edvinsson, Leif - Sullivan, Patrick (1996), “Developing a Model For Managing Intellectual Capital”, European Management Journal,14(4), pp. 356-364.
• Gürkan, Serhan -Gökbulut Rasim İlker – Çolak, Nurdan (2015), “Entelektüel Katma Değer Katsayısı Bileşenlerinin İşletmelerin Finansal Performansı Üzerindeki Etkisi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), ss. 45-64.
• Inkinen, Henri (2015), "Review of Empirical Researchon Intellectual Capital and Firm Performance", Journal of Intellectual Capital, 16(3), pp. 518-565.
• İltaş, Yüksel - Kaya, H. Pınar (2018), “Ar-Ge Harcamalarının Hisse Başına Kara Etkisi: BİST Teknoloji Endeksi (Xutek) Firmaları Üzerine Bir Uygulama”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 19(1), ss. 149-162.
• Kandil Göker, İlkut Elif (2017), “Bilişim Sektöründe Entelektüel Sermaye ile Finansal Performans Ilişkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, 3(14), ss. 78-86.
• Karacabey, Ali Argun (2001), “Veri Zarflama Analizi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Tartışma Metinleri,33, ss. 1-4.
• Karacaer, Semra - Aygün, Mehmet (2009), “Entellektüel Sermayenin Firma Performansı Üzerindeki Etkisi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), ss. 127-140.
• Kayalı, Cevdet – Yereli, Ayşe N. - Ada, Şebnem (2007), “Entelektüel Katma Değer Katsayısı Yöntemi Kullanılarak Entelektüel Sermayenin Firma Değeri Üzerindeki Etkisinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma”, Yönetim ve Ekonomi 14(1), ss. 67-90.
• Kendirli, Selçuk - Konak, Fatih (2015), “Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi ve Firma Performansı Üzerinde Etkisi: Borsa İstanbul’da İşlem Gören Bilişim Şirketleri Üzerine Bir Uygulama”, Sakarya İktisat Dergisi, 4, ss. 31-51.
• Kweh, QianLong - Chan, YeeChuann - Ting,Irene W. K. (2013), "Measuring Intellectual Capital Efficiency in The Malaysian Software Sector", Journal of Intellectual Capital, 14(2), pp. 310-324.
• Leitner, Karl-Heinz -Schaffhauser-Linzatti, Michaela -Stowasser, Rainer - Wagner, Karin (2005), “Data Envelopment Analysis As Method For Evaluating Intellectual Capital”, Journal of Intellectual Capital, 6(4), pp. 528-543.
• Lu, Wen-Min -Wang, Wei-Kang -Tung, Wei-Ting - Lin, Fengyi (2010), “Capability and Efficiency of Intellectual Capital: The Case of Fabless Companies in Taiwan”, Expert Systems with Applications, 37(1), pp. 546-555.
• Maditinos, Dimitros -Chatzoudes, Dimitros -Tsairidis, Charalampos - Theriou, Georgios (2011), "The Impact Of Intellectual Capital On Firms' Market Value and Financial Performance", Journal of Intellectual Capital, 12(1), pp.132-151.
• McGregor, Judy -Tweed, David - Pech, Richard (2004), "Human Capital in The New Economy: Devil's Bargain?", Journal of Intellectual Capital, 5(1), pp.153-164.
• Nazari, Jamal A. -Herremans, Irene M. (2007), "Extended VAIC model: Measuring Intellectual Capital Components", Journal of Intellectual Capital, 8(4), pp. 595-609.
• Odabaşoğlu, Şener (2018), “The Effect of Intellectual Capital on Financial Performance in the Context of Airline Companies “, International Journal of Social Science Research 7(2), ss. 211-237.
• OECD (1999), “Guidelines and Instructions for OECD Symposium'', International Symposium Measuring Reporting Intellectual Capital: Experiences, Issues, and Prospects, Amsterdam.
• Özdağoğlu, Aşkın (2015), “Bilişim Sektöründeki Şirketlerin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Değerlendirilmesi”, Yönetim ve Ekonomi, 22(2), ss. 331-340.
• Özden, Ünal H. (2008), “Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Türkiye’deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinliğinin Ölçülmesi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi 37(2), ss. 167-185.
• Öztürk, M. Başaran-Demirgüneş, Kartal (2007), “Entelektüel Sermayenin Firma Değeri Üzerindeki Etkisinin Entelektüel Katma Değer Katsayısı Yöntemi ile Tespiti: Hisse Senetleri İMKB’de İşlem Gören Üretim Firmaları Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, İMKB Dergisi, 10(37), ss. 59-80. ¬
• Sahoo, Bimal Kishore (2016), "Ownership, Size, and Efficiency: Evidence From Software Companies in India", Benchmarking: An International Journal, 23(2), pp. 313-328.
• Sardo, Felipe -Serrasquiero, Zelia - Alvez, Helena (2018), “On The Relationship Between Intellectual Capital and Financial Performance: A Panel Data Analysis on SME Hotels”, International Journal of Hospitality Management, 75, pp. 67–74.
• Savaş, Filiz (2015), “Veri Zarflama Analizi”, İşletmeciler, Mühendisler ve Yöneticiler İçin Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Editörler: Bahadır Fatih Yıldırım ve Emrah Önder, Bursa, Dora Basım-Yayın Dağıtım Ltd. Şti..
• Stewart, Thomas A. (1997),“Intellectual Capital: The New Wealth of Organizations”, Doubleday, New York.
• Tektüfekçi, Fatma (2010),“İMKB’ye Kayıtlı Halka Açık Teknoloji Şirketlerinde Finansal Etkinliğin Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Değerlendirilmesi”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), ss. 69-77.
• Uygurtürk, Hasan - Yıldız, İlker (2018), “Borsa İstanbul’da Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Etkinlikleri ile Finansal Performansları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi”, 22. Finans Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss.181-192.
• Wang, Wen-Ying - Chang, Chingfu(2005), "Intellectual Capital and Performance in Causal Models: Evidence FromThe Information Technology Industry in Taiwan", Journal of Intellectual Capital, 6(2), pp. 222-236.
• Wu, Wann-Yih - Tsai, Hsin-Ju -Cheng, KueiYang -Lai, Mengkuan (2006), “Assessment of Intellectual Capital Management in Taiwanese IC Design Companies: Using DEA and the Malmquist Productivity Index”, R&D Management, 36(5), pp. 531-545.
• Yalama, Abdullah - Coşkun, Metin (2007), "Intellectual Capital Performance of Quoted Banks on the Istanbul Stock Exchange Market", Journal of Intellectual Capital, 8(2), pp. 256-271.
• Yang, Chyan-Chen, Ta-Yuan (2010), “Evaluating the Efficiency Of Intellectual Capital Management for Taiwan IC Design Industry”, African Journal of Business Management, 4(15), pp. 3366-3373.
• Yaşar, Feyzi - Yavuz, Selahattin (2017),“İmalat İşletmelerinde Etkinlik Ölçümü: BİST 100 Örneği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, ss. 193-219.
• Yörük, Nevin - Erdem, Meziyet S. (2008) “Entelektüel Sermaye ve Unsurlarının, İMKB’de İşlem Gören Otomotiv Sektörü Firmalarının Finansal Performansı Üzerine Etkisi, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(2), ss. 397-413.