Türkiye’de Sayıştay’ın Muhasebe Denetimi Anlayışındaki Değişime Etki Eden Faktörlerin Analizi (1967’den Günümüze)

Yıl 2018, Sayı: 79, 183 - 206, 02.07.2018

Serkan Akçay

https://doi.org/10.25095/mufad.438879

Öz

Çalışmanın amacı, 1967 yılında faaliyete başlayan yeni Sayıştay’ın Türkiye’de devlet muhasebesinin denetiminde almış olduğu görevdeki değişimi değerlendirmek ve günümüze kadar yaşanan değişiklikleri ortaya koymaktır. Kamuda dış denetim görevini yürüten Sayıştay’ın dış denetim mevzuatında yaşanan değişim sonucunda nasıl bir gelişim yaşanmış ve bu gelişimin nedenleri nelerdir sorusuna cevap alınmaya çalışılmıştır. Sayıştay’ın dış denetim anlayışındaki değişime en çok etki eden üç adet genel kanun tespit edilmiştir. Bunlar, 1967 yılında kabul edilen 832 sayılı Sayıştay Kanunu, 2003 yılında kabul edilen 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve 2010 yılında kabul edilen 6085 Sayılı Sayıştay Kanunu’dur. Çalışma, belge ve mevzuat incelemesi yöntemiyle literatür taranarak tamamlanmıştır.  Çalışma sonucunda, Sayıştay’ın dış denetim anlayışının şekillenmesine sebep olan dış denetim mevzuatının oluşumunda rol onayan dört önemli faktör belirlenmiştir. Bunlar, ekonomik ve politik faktörler, küresel ve yerel kökenli krizler, AB’ye uyum çalışmaları ve teknolojideki gelişmelerdir. Ayrıca bu süreçte, Sayıştay’a karşı kamu kurumlarının sorumluluk alanında, Sayıştay’ın denetim alanının genişlemesinde, yerindelik denetimi anlayışında ve muhasebe denetimi anlayışı üzerinde önemli bir değişim yaşanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Sayıştay, Devlet, Muhasebe

Kaynakça

• Ağcakaya, S. (2003), "Ülkemizde Konsolide Bütçe Harcamalarının Gelişimi (1980-2000)", Selçuk Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Sayı:10, ss.215-226.
• Akdoğan, A. (2006), Kamu Maliyesi, Ankara, Gazi Kitabevi, 11. Baskı, s. 382.
• Aksoy, Ö. (2010), 1990 Sonrası Dönemde Yaşanan Finansal Krizlerin Türkiye’nin Makroekonomik Dengeleri Üzerindeki Etkileri, Yüksek Lisans Tezi.
• Arın, T., Kesmez N.- Gören, İ. (2000), Devlet Reformu- Parlamento ve Sayıştay Denetimi, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı Yayınları 16, ISBN:975-8112-20-1, İstanbul.
• Başol, K.- Başol, G. (1992), “Bütçe Uygulamalarında Yapılan Değişiklikler ve Bütçe Politikalarının Etkileri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, s.63.
• Bayar, F. (2006). “Küreselleşme Sürecinde Türkiye’nin Gücü Siyasi, Askeri ve Ekonomik Açıdan Bir Değerlendirme”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, ss.150-151.
• Bilge, S. (2010), “Katılım Öncesi Strateji Belgeleri Kapsamında Mali Kontrol Sistemimizin Avrupa Birliği Müktesebatına Uyumu”, Maliye Dergisi, Sayı:158, ss.311-313.
• Bozkurt P. (2013), Denetim Kavramı Ve Denetim Anlayışındaki Gelişmeler, Denetişim Dergisi, Sayı:12, s.60.
• Candan, E. (2007), Türk Bütçe Sisteminde Performans Denetimi, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayınları, Yayın No: 2007-374, Ankara.
• Ceylan, F.B. (2010), “Mali Denetim”, Dış Denetim, ss. 112-115.
• Çalışkan, R. (2015), “Osmanlı Devletinden Cumhuriyet Dönemine Yüksek Denetim Olgusu Ve Gelişim Süreci “, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 32, s.69-70.
• Darıcan, M.F. (2013), Ekonomik Krizler ve Türkiye, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, Yıl:5, Sayı:17, ss.43-44.
• Durkal, M.E.- Akbey, F. (2016), “Bütçe Hukukunda Bir Tartışma: Sayıştay'ın Performans Denetimleri Yerindelik Denetimi Sayılır Mı?”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:74, Sayı:1, ss.8-13.
• Edizdoğan, N.- Çetinkaya, Ö. (2013), Kamu Bütçesi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Ela, M.,- Türkyener, C.M.(2015), ”Türkiye’de Sayıştayın Düzenlilik Denetimi: Genel Bir Bakış, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar”, Sayı: 602, s.33.
• Ergen, Z. (2016), “Kamu Mali Yönetiminde Yeniden Yapılanma: Muhasebe-İ Umumiye Kanunundan 5018 Sayılı Kanuna Bütçe Ve Harcama Usullerinde Dönüşüm “, Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 8, No 1, s.100-101.
• Kanca, O.C.- Bayrak, M. (2015), “Türkiye’de Kamu Harcamalarının Gelişimi (Dönemsel Bir Analiz: 1980-2011), Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:3, Sayı:2, ss.10-11.
• Kubalı, D. (1998), Performans Denetimi-Kavram, İlkeler, Metodoloji ve Uygulamalar, Cumhuriyetin 75. Yıldönümü Dizisi:11, Sayıştay, Ankara.
• Özekicioğlu S. (2017), Türkiye’de Dış Denetim Mevzuatı Ve Kamu Mali Yönetimine Yansımaları, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 2, ss.602-618.
• Polat, K. (2012), “Yüksek Denetimde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Rolü ve Yeni Bir Model Önerisi: Kamu Hesaplarını İnceleme ve Kesinhesap Komisyonu”, Yasama Dergisi, Sayı:121, ss.124-137.
• Sayıştay Başkanlığı (2012), Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Standartları (ISSAI)-I: Kurucu İlkeler Yüksek Denetim Kurumlarının İşleyişi İçin Ön Koşullar Temel Denetim İlkeleri, (Çeviri Ekibi: Ömer Karamollaoğlu, Murat İnce, Çiğdem Aslankara, Berna Erkan,
• Nurdan Yeşilyurt, Harun Saki, Seher Özer Ütük), 150. Kuruluş Yıldönümü Yayınları, Ankara
• Siverekli, E. (2013), 2000’li Yıllarda Kamu Mali Yönetiminde Yaşanan Değişimlere Bütçe Perspektifli Bir Bakış, Prof. Dr. Cihan Dura’ya Armağan- 2000’li Yıllarda Türkiye Ekonomisi: Yapısal Dönüşümler, Ana Sorunlar ve Çözüme Dönük Politika Önerileri-, Editör: Prof. Dr. Hayriye Atik, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Siverekli, E. (2014), “Türkiye’de Kamu Harcamalarının Denetiminde Bütçenin Rolü:2006- 2013 Dönemi Analizi”,Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, ss.61-62.
• Söyler, İ. (2012), “Yeni ̇Kamu Mali ̇Yönetı̇m ve Denetı̇m Sistemi Çerçevesinde Sayıştayın Rolü”. Sayıştay Dergisi, Sayı:87, ss.62-74.
• Taştekin, K. (2014), https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/ mevzuat/Rehberler/ Duzenlilik_Denetimi_Rehberi.pdf .
• Taytak, M.- Sakınç, S. (2018), “Sayıştay’ın Yargılama Fonksiyonu ve Sayıştay Yargısında Kanun Yolları”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), s.103.
• Tüğen, K. (1991), Türkiye’de Bütçe Açıkları, EGİAD Ekonomik Raporlar, No: 3, s.8.
• Yıldırım, A. (2016), Yeni Devlet Muhasebesi Bilişim Sistemi, ss.3-10. https://www.bumko.gov.tr/Eklenti/10657,butunlesik-kamu-mali-yonetim-bilisim-sistemi-projesi-arif-yildirimpdf.pdf?0 (29.10.2017)
• Yıldız, Ö.R. (2011), “Bilişim Sistemleri Denetimi Ve Sayıştay”, Sayıştay Dergisi, Sayı:65.
• Yörüker, S. (1999), Kanada Sayıştayı Performans Denetimi El Kitabı, Yörüker, Sacit (Çeviren), Birinci Basım, s.4. Eserin Özgün Adları Value-for-Money Audit Manual; Manuel de Ve«rification de L'optimisation des ressources Eserin Basım Yeri : Kanada.
• https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/yayinlar/Kanada_Sayistayi_Performans_Denetimi_Elkitabi.pdf s.4 (25.11.2017).
• http://www.sayder.org.tr/tr/tarihcesi-293 (23.10.2017).
• http://www.ferhatgunduz.com/yazi.php?id=6 (05.10.2017).
• https://www.sayistay.gov.tr/tr/?p=2&CategoryId=10 (23.11.2017).
• https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/mevzuat/Rehberler/Performans_Denetim_Rehberi.pdf (23.11.2017).
• https://www.csb.gov.tr/db/strateji/editordosya/BKMYBS%20(Web).pdf (25.10.2017).
• http://kontrol.bumko.gov.tr/Eklenti/3909,sayistaykanunupdf.pdf?0ü (28.11.2017).
• http://www.bumko.gov.tr/yazdir?1C53E31B20E153CFEE8FF7707536C141 (25.12.2017).
• 1050 Sayılı Genel Muhasebe Kanunu (1927).
• 832 Sayılı Sayıştay Kanunu (1967).
• 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (2003).
• 6085 Sayılı Yeni Sayıştay Kanunu (2010).
• 4149 Sayılı Kanun (1996)