Hile Denetiminde Whistleblowing Ve Whistleblowing Niyetini Etkileyen Faktörler: Kayseri’de Faaliyet Gösteren Muhasebeciler İle Amprik Bir Çalışma

Yıl 2020, Sayı: 85, 111 - 128, 13.01.2020

Arzu Meriç

https://doi.org/10.25095/mufad.673713

Cited By: 4

Öz

Modern dünya düzeninde, tanık olunan yanlışlıkların yetkililere bildirilmesi için gerekli teknik ve idari destekler oluşturulmaktadır. Şeffaflık ve açıklık, en önemli yönetim ilkelerindendir. Bu bağlamda, yanlışlıkların gizlenmesi, yeni yönetim anlayışı içerisinde tercih edilmeyen bir uygulama olmaktadır.
Çalışmada, bir işletmedeki yanlış uygulamalara tanık olma potansiyeli yüksek olan muhasebe çalışanlarının, tanık oldukları yanlış uygulamaları yetkililere bildirme (whistleblowing) niyeti değerlendirilmiştir. Whistleblowing niyetini etkileyen faktörler ile birlikte, araştırma yürütülmüştür.
Kayseri’deki işletmelerde çalışan, 78 muhasebeci ile yürütülen araştırma sonuçlarına göre; tanık olunan yanlış uygulamaların, özellikle de işletme içinden yetkililere bildirilmesi tercih edilmektedir. Araştırmada, bu tercihi olumlu yönde etkileyen, duyarlılık, sosyal çevre, empati gibi faktörler ile olumsuz yönde etkileyen, tepkiler faktörü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe Hileleri, Hile Denetimi, Whistleblowing

Kaynakça

• ACFE (2012), “2012 Report To The Nations On Occupational Fraud And Abuse”, http://www.acfe.com/rttn.aspx (15.12.2018)
• Ahmad, Syahrul Ahmar (2011), Internal Auditors And Internal Whistleblowing Intentions: A Study Of Organisational, Indıvıdual, Situational And Demographic Factors, Doctor Of Philosophy, Edith Covan University, School Of Accounting, Finance And Economics.
• Aktan, Coşkun Can (2006), “Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki Ve Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing”, Mercek Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1 Ekim, ss.19-36.
• Alleyne, Philmore - Hudaib, Mohammad - Pike, Richard (2013), “Towards a Conceptual Model of Whistleblowing Intentions Among External Auditors”, The British Accounting Review, Volume: 45, Issue: 1, pp.10-23.
• Apadore, Kogilavani- Chin, Chan Yee - Qi, Mabel Ding Cheau - Yan, Tham Mun - Yu-Sinn, Waynnie Goh Min, Wong Tze (2018), “Factors Affecting Whistleblowing Intenton: An Empirical Study” South East Asia Journal Of Contemporary Business, Economics And Law, Volume: 15, Issue: 5, pp.104-114.
• Arnold Sr, Donald F.- Dorminey, Jack W.- Neidermeyer, A. A., Neidermeyer, Presha E. (2013), “Internal and External Auditor Ethical Decision- Making”, Managerial Auditing Journal, Volume: 28 Issue: 4, pp.300-322.
• Aydın, Ufuk (2002), “İş Hukuku Açısından İşçinin Bilgi İfşası (Whistleblowing)”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, ss.79-100.
• Banisar, David (2011), “Whistleblowing: International Standards And Developments”, http://ssrn.com/abstract=1753180 (15.12.2018)
• Brennan, Niamh- Kelly, John (2007), “A Study Of Whistleblowing Among Trainee Auditors”, The British Accounting Review, Volume: 39, Issue: 1, pp.61-87.
• Bozkurt, Nejat (2011), İşletmelerin Kara Deliği: Hile, Çalışan Hileleri, Alfa Yayınları, 2. Basım.
• Clements, Lynn H. - Shawver, Tara (2011), “Moral Intensity And Intentions of Accounting Professionals To Whistle-blow Internally”, Journal of Forensic Studies in Accounting and Business, Volume: 3, Issue: 1, pp.67-82.
• Celep, Cevat - Konaklı, Tuğba (2012), “Bilgi İfşası: Eğitim Örgütlerinde Etik Ve Kural Dışı Uygulamalara Yönelik Bir Tepki”, E- International Journal Of Educational Research, Cilt: 3 Sayı: 4, ss.65-88.
• Cemaloğlu, Necati - Akyürek, Muhammet İbrahim (2017), “Örgütlerde Whistleblowing (Bilgi Uçurma)”, Turkish Journal of Educational Studies, Cilt:4, Sayı:3, Ekim, ss.123-142.
• Çiğdem, Serpil (2012), “Büro Yönetiminde Whistleblowing Ve Etik İlişkisi”, 11. Ulusal Büro Yönetimi Ve Sekreterlik Kongresi, Isparta.
• Dinç, M. Sait- Kuzey, Cemil- Güngörmüş, Ali Haydar, Atalay, Bedia (2018), “Exploring Predictors Of Iternal, External And Anonymous Whistle-Blowig Intentions: A Quantitative Analysis Of Accounting Professionals”, International Journal Of Applied Statistics And Econometrics, Volume:1, pp.18-29.
• Elias, Rafik (2008), “Auditing Students’ Professional Commitment And Anticipatory Socialization And Their Relationship To Whistleblowing”, Managerial Auditing Journal, Volume: 23, Issue: 3, pp.283-294.
• Fatoki, Olawale (2013), “Internal Whistleblowing Intentions Of Accounting Students In South Africa: The Impact Of Fear Of Retaliation, Materiality And Gender”, Journal Of Social Science, Volume: 37, Issue: 1, pp.31-44.
• Hwang, Dennis- Staley, Blair,-Chen, Ying Te- Lan, Juh-Shan (2008), “Confucian Culture And Whistle-Blowing By Professional Accountants: An Exploratory Study”, Managerial Auditing Journal, Volume: 23, Issue: 5, pp.504-526.
• Jones, Tohamas M. (1991), “Ethical Decision Making by Individuals in Organizations: AnIissue- Contingent Model”, The Academy of Management Review, Volume: 16, Issue: 2, pp. 366-395.
• Kleinhempel, M. (2011), “Whistleblowing: Not Easy Thing To Do”, https://actoolkit.unprme.org/resourcepdf/NG_20110306_effectiveexcutive_governance_whistleblowing.pdf (15.12.2018)
• Kurnaz, Niyazi- Ercan, Cuma- Kestane, Ali (2018), “Muhasebe Bilgi Kalitesi Ekseninde İç Denetim ve Bilgi İfşası (Whistleblowing) İlişkisi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, ss.150-169.
• Kozak, Meryem Akoğlan- Şahin, Sibel (2018), “Bilgi İfşası (Whistleblowig) Ve Etik İkilem Üzerine Çıkarımlar”, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt: 29, Sayı:1, ss.31-38.
• Latan, Hengky, Ringle- Christian M., Jabbour, Charbel Jose Chiappetta (2016), “Whistleblowing Intentions Among Public Accountants In Indonesia: Testing For The Moderation Effects”, Journal Business Ethics, Volume: 152, pp.573-588.
• Lincoln, Sarah Hope- Holmes, Elizabeth K. (2011), “ Ethical Decision Making: A Process Influenced by Moral Intensity”, Journal of Healthcare, Science and Humanities, Volume: 1, Issue: 1, pp. 55-69.
• Liyanarachchi, Gregory A. - Adler, Ralph (2011), “Accountants’ Whistle-Blowing Intentions: The Impact Of Retaliation, Age And Gender”, Australian Accounting Review, Volume: 21, Issue: 2, pp.167-182.
• Mercan, Nuray- Altınay, Ayşenur- Aksanyar, Yaşar (2012), “Whistleblowing (Bilgi İfşası, İhbar) Ve Yolsuzlukla Mücadelede İç Denetimin Değişen Ve Gelişen Rolü”, Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, ss.167-176.
• Meriç, Arzu - Elden, Bedirhan (2019), “Muhasebe Hilelerinin Ortaya Çıkarılmasında Whistleblowing’in Önemi ve Muhasebe Öğrencilerinin Whistleblowing Tercihleri: Kayseri Üniversitesi Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:12, Sayı:62, ss.1495-1503.
• Namazi, Mohammad- Ebrahimi, Fahime (2017), “A Study Of Accountants’ Whistle-Blowing Intention: Evidence From Iran”, International Journal Business Governance And Ethics, Volume:12, pp.349-373.
• Nayir, Dilek Z.- Herzig, Christian (2012), “Value Orientations As Determinants Of Preference For External And Anonymous Whistleblowing”, Journal Of Business Ethics, Volume: 107, pp.197-213.
• Özgener, Şevki- Tanç, Ahmet - Ulu, Seher (2009), “Çalışma Yaşamında Sorun Bildirme Sistemi”, Aşkın Keser, Gözde Yılmaz, Senay Yürür E. (Editör), “Çalışma Yaşamında Davranış Güncel Yaklaşımlar”, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Pehlivanlı, Davut (2011), “Türkiy’de Suistimal, Etik Kurallara Uyumsuzluklar”,http://www.asildenetim.com/images2/etik_kurallara_uyumsuzluklar_turkiyede_suiistimal.pdf (15.12.2018)
• Sayğan, Sahra - Bedük, Aykut (2013), “Ahlaki Olmayan Davranışların Duyurulması (Whistleblowing) Ve Etik İklimi İlişkisi Üzerine Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 28, Sayı:1, ss.1-23.
• Schneider, Arnold (2008), “The Roles Of Internal Audit In Complying With The Sarbanes- Oxley Act”, International Journal Of Disclosure And Governance, Volume: 6, Issue: 1, pp.69-79.
• Seifert, Deborah L.- Sweeney, John T.- Joireman, Jeff - Thornton, John M. (2010), “The Influence Of Organizational Justice On Accountant Whistleblowing”, Accounting, Organizations and Society, Volume: 35, Issue: 7, pp.707-717.
• Suryanto, Tulus (2017), “Culturel Ethics And Consequences In Whistle-Blowing Among Professional Accountants: An Empirical Analysis”, Journal Of Applied Economic Sciences, Volume: 12, Issue: 6, pp.1725-1731.
• Uyar, Süleyman - Yelgen, Esin (2015), “Bilgi İfşası (Whistleblowing) Ve Denetim, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1, ss.85-106.
• Wang, Jijie- Keil, Mark- Wang, Li (2015), “The Effect of Moral Intensity on Employees’ Bad News Reporting”, Journal of Computer Information Systems, Volume: 55, Issue: 3, pp.1-10.
• Xu, Yin (2003), “Reward Systems, Moral Reasoning, And Internal Auditors’ Whistle-Bloing Wrongdoing Behavior”, Department Of Accounting, College Of Business And Public Administration, Old Dominion University.
• Yılmaz, Emel G. (2009), “Kurumsal İletişim Ve Prensiplere Dayalı Kurumla Uyuşmazlık Davranışı: Whistleblowing”, Uluslararası Davraz Kongresi, Isparta.