Murabaha İşlemlerinin Muhasebe Standartları Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 98, 1 - 20, 17.04.2023

Hava Çetin Torun Cihat Savsar

https://doi.org/10.25095/mufad.1191743

Öz

Murabaha; alış fiyatına veya malın maliyeti üzerine, belli bir kar ilavesi ile karşılıklı güven anlayışına dayalı bir sözleşmedir. Çalışmanın amacı; faizsiz yapıya uygun finansal tekniklerden birisi olan murabaha işlemlerinin muhasebe uygulamalarının standartlar kapsamında incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda bireysel ve kurumsal murabaha sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi; Faizsiz Finans Muhasebe Standardı FFMS-28 “Murabaha ve Diğer Vadeli Satışlar” ile TMS-TFRS kapsamında ele alınmıştır. Her iki düzenleme arasında görülen en önemli farklılık murabaha konusu satın alınan varlığın ilk defa muhasebeleştirilmesinde görülmektedir. TMS/TFRS’e göre satış işleminde satışa konu olan varlığın, kontrol dışında risk ve faydalarının da karşı tarafa geçmesi gerekir. Bu nedenle murabaha işlemi bir kredi olarak kabul edilmektedir. FFMS-28 “Murabaha ve Diğer Vadeli Satışlar” standardına göre ise murabaha konusu varlık önce katılım bankasının stoklarına dâhil edilmektedir. TMS/TFRS’ye göre murabaha konusu varlık edinildiğinde maliyet bedeli üzerinden müşteri borçlandırılırken, hesaplanan kar payı tutarı ve alınan vergiler ise borçlanma bedeline dâhil edilmeden kayıtlara alınmaktadır. FFMS-28’de ise söz konusu varlık önce stok hesaplarına alındıktan sonra satış işlemi yapıldığında, elde edilen fark (kar payı) düzenleyici bir hesap olan ertelenmiş kar hesaplarında raporlanmaktadır. Çalışmamızda FFMS-28 standardı kapsamında gerçekleştirilecek muhasebe uygulamaları için katılım bankalarınca uygulanacak tek düzen hesap planında boş bulunan bazı hesapların kullanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Murabaha, Faizsiz Finans Muhasebe Standartları, Muhasebe Uygulamaları

Kaynakça

• Aktepe, İshak Emin (2010), İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık, Hayat Yayın Grubu, İstanbul.
• Al-Faskus, F. (2019), “Reasons of the Difference of Murabaha Accounting Standards in Islamic Banks”, International Journal of Economics and Finance; 11, 1, pp.28-36.
• Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik (2006). Https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/11/20061101-13.htm, 25 Nisan 2020.
• Bayındır, Servet (2005), İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık, Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Baydoun, Nabil- Sulaiman, Maliah- Willet, Roger J-Shahul Hameed Bin Mohammed İbrahim,(2018) Application of Islamic Financial Contracts to Accounting, https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=feKOCQAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR9&dq=Baydoun,+N.+Application+of+Islamic+Financial+Contracts+to+Accounting&ots=Lffn6KtxdO&sig=unf9RKsJLV2TB12Da9SjzOA9Lk0&redir_esc=y#v=onepage&q=Baydoun%2C%20N.%20Application%20of%20Islamic%20Financial%20Contracts%20to%20Accounting&f=false, 20 Haziran 2020.
• Cebeci, İsmail (2010), Modern İslam İktisadı Literatüründe Murabaha Tartışmaları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı.
• Çetin, Abdurrahman (2020), Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebesi, Tekdüzen Hesap Planı ve AAOIFI Standartları Çerçevesinde, TKBB Yayınları, İstanbul.
• Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu, Faizsiz Finans Muhasebe Standardı 28 Murâbaha ve Diğer Vadeli Satışlar.
• Özkan, Hamza (2012), Katılım Bankacılığının Klasik Bankalarla Karşılaştırılması ve Muhasebe Uygulamaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özulucan, Abitter- Deran, Ali. (2009), Katılım Bankacılığı ile Geleneksel Bankaların Bankacılık Hizmetleri ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması, http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000465/1038000260, 08 Haziran 2020.
• Resmi Gazete, 25 Ocak 2019 Tarihli 30666 Sayılı, Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönelik Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190125.htm, 19 Haziran 2020.
• Resmi Gazete, "5411 sayılı Bankacılık Kanunu," Sayı: Mükerrer 25983, Tarih: 01.11.2005. https://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/mevzuat/bankacilik_kanunu/15405411_sayili_ bankacilik_kanunu.pdf, 12 Mayıs 2020.
• Rosman, Romzie-Abdul Hamid, Mohamad- Amin- Siti N.-Ahmed, Mebah U. (2016), “Financial Reporting of Murabaha Contracts: IFRS or AAOIFI Accounting Standards?”, Middle East Institute-National University of Singapore (MEI-NUS) Publications, 1-15.
• TDV. Türkiye Diyanet Ansiklopedisi, (1996), “Murabaha Md.’’c.31, s.140.
• Trokic, A. (2015), “Islamic Accounting; History, Development and Prospects”, EJIF – European Journal of Islamic Finance, 2, 3, pp. 1-5.
• Yardımcıoğlu, Mahmut- Coşkun, Sedat- Kocamaz, Hilal (2014), “Özellikli Varlık Yatırımının Finansmanında Murabaha Kredisi (Üretim Desteği) Kullanımı ve Kar Payı Ödemelerinin TMS–23’e Göre Muhasebeleştirilmesi”, KSU İİBF Dergisi, 2, 2, ss.121-129.
• Yatbaz, Ayhan (2020), Faizsiz Finansal Kuruluşlarda Muhasebe ve Finansal Raporlama İlkeleri, TKBB Yayınları, İstanbul.