Reel Sektörün İçsel ve Dışsal Kârlılık Dinamikleri: Ölçek Etkisi Doğrultusunda Karşılaştırmalı Bir Analiz

Yıl 2023, Sayı: 99, 61 - 84, 14.07.2023

Hakan Yıldırım

https://doi.org/10.25095/mufad.1242548

Öz

Firma değerinin maksimizasyonu amacında birleşen ticari firmalarda kârlılık, bu amacın gerçekleştirilmesindeki en önemli araçlardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu önemden hareketle çalışmanın amacı, reel sektörde faaliyet gösteren firmalarda kârlılık oranları üzerinde etkili olan firmaya özgü ve dışsal faktörlerin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda, TCMB reel sektör istatistikleri kapsamında yayımlanan mali tablolardan elde edilen veriler ile ölçek dağılımları dikkate alınarak farklı analiz modelleri oluşturulmuştur. Bu modeller, dinamik panel veri analizi yöntemiyle karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bağımlı değişken olarak aktif kârlılığı ve faiz ve vergi öncesi kâr/toplam pasifler (ekonomik rantabilite) oranının tercih edildiği çalışmada kullanılan bağımsız değişkenler; kaldıraç oranı, asit-test oranı,aktif devir hızı, net satışlar toplamı, faiz kazanma oranı, Tüketici Fiyat Endeksidir. Covid-19 pandemisi kukla değişken olarak modellere dâhil edilmiştir. Yapılan analizler neticesinde; ölçek dağılımının, kârlılık oranı belirleyicileri üzerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ancak elde edilen bulgular birlikte değerlendirildiğinde; reel sektörde faaliyet gösteren firmaların kârlılık oranları; kaldıraç oranından ve Covid-19 pandemisinden negatif; kârlılığın gecikmeli değeri, faiz kazanma oranı, aktif devir hızı, asit-test oranı ve Tüketici Fiyat Endeksi’nden pozitif yönde etkilenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Reel Sektör, KOBİ, Kârlılık Oranları, Finansal Performans, Covid-19., Real Sector, SME’s, Profitability Ratios, Financial Performance

Internal and External Dynamics of Profitability of the Real Sector: A Comparative Analysis Based on Scale Effect

Öz

Profitability is considered as the one of the important tools for the purpose of maximizing the value of the commercial firm. Based on this importance, The aim of the study is to determine the firm-specific and external factors that affect the profitability of firms of real sector. For this purpose, considering the scale distributions, different analysis models have been created by taking the data statistics of the real sector published by the Central Bank of Turkey. These models have been comparatively analyzed with the dynamic panel data analysis method. The dependent variables of the study are return on assets and earnings before interest and tax/total liabilities (economic profitability) ratio. Independent variables; leverage ratio, acid-test ratio, asset turnover ratio, net sales total, interest earning rate, Customer Price Index. The Covid-19 pandemic has been used as a dummy variable. According to the analyzes, scale distribution is effective on profitability determinants. However, when the findings are evaluated together; leverage ratio and the Covid-19 pandemic negatively affect profitability. However, the lagged value of profitability, interest earning rate, asset turnover rate, acid-test ratio and Customer Price Index affect profitability positively.

Anahtar Kelimeler

Real Sector, SME’s, Profitability Ratios, Financial Performance

Kaynakça

• KAYNAKLAR Ahmad, W.Ahmed, T. - Shabbir, G. (2015), “Determinants of Textile Firms’ Profitability in Pakistan”, Forman Journal of Economic Studies, 11, pp.87-101.
• Akgün, A. (2022), “Borsa İstanbul (BIST) Tekstil ve Deri Endeksi Firmalarının Karlılığını Etkileyen İçsel Faktörlerin Analizi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi,57(3), ss. 2473-2487.
• Albayrak, A. S. - Akbulut, R. (2008), “Karlılığı Etkileyen Faktörler: İMKB Sanayi ve Hizmet Sektörlerinde İşlem Gören İşletmeler Üzerine Bir İnceleme”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), ss.55-53.
• Arellano, M., - Bover, O. (1995), “Another Look at the Instrumental Variable Estimation of Error-Components Model”, Journal of Econometrics, 68, pp.29-51.
• Aydeniz, Ş. (2009) “Makroekonomik Göstergelerin Firmaların Finansal Performans Ölçütleri Üzerindeki Etkisinin Ölçülmesine Yönelik Bir Araştırma: İMKB’ye Kote Gıda ve İçecek İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, XXVII(II), ss. 263-277.
• Blundell, R. - Bond, S. (1998), “Initial Conditions and Moment Restrictions in Dynamic Panel Data Models”, Journal of Econometrics, 87, pp.115-143.
• Çakır, H. M., - Küçükkaplan, İ. (2012), “İşletme Sermayesi Unsurlarının Firma Değeri ve Karlılığı Üzerindeki Etkisinin İMKB’de İşlem Gören Üretim Firmalarında 2000-2009 Dönemi İçin Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 53, ss.69-85.
• Demirci, N. S. (2017), “Finansal Gelişmişliğin Özel Sektör Ar-Ge Harcamalarına Etkisi: Türkiye İçin Eşbütünleşme, Nedensellik, Etki-Tepki Analizleri ve Varyans Ayrıştırması (1990-2014)”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 74, ss. 157-182.
• Demirhan, D. (2022), “İmalat Ve Hizmet Sektörlerinde Karlılık Oranlarını Etkileyen Faktörlerin Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 94, ss.31-52.
• Doğan, M., - Topal, Y. (2016, “Karlılığı Belirleyen Finansal Faktörler: BİST’te İşlem Gören İmalat Sanayi Firmaları Üzerine Bir Araştırma”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), ss.55-66.
• Goddard, J., Tavakoli, M. - Wilson, J. O. (2005), “Determinants of Profitability in European Manufacturing and Services: Evidence From a Dynamic Panel Model”, Applied Financial Economics, 15(18), pp.1269-1282. Işık, Ö. - Taşgın, U. F. (2017), “Profitability and Its Determinants in Turkish Manufacturing Industry: Evidence from a Dynamic Panel Model, International Journal of Economics and Finance, 9(8), pp.66-75.
• Kocaman, M., Altemur, N., Aldemir, S., - Karaca, S. S. (2016), “Ekonomik Karlılığı Etkileyen Faktörler: İSO 500 Sanayi İşletmeleri Uygulaması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(35), ss.320-332. Leiponen, A. (2000), “Competencies, Innovation and Profitability of Firms”, Economics of Innovation and New Technology, 9(1), pp.1-24.
• Lim, H., and Rokhim, R. (2021), “Factors Affecting Profitability of Pharmaceutical Company: An Indonesian Evidence”, Journal of Economic Studies, 48(5), pp.981-995. Roodman, D. ( 2009), “How to do xtabond2: An Introduction to Difference and System GMM in Stata” , The Stata Journal, 9,(1), pp.86–136. Ross, S. A., Westerfield, R. W - Jaffle, J. (2013), Corporate Finance, Tenth Edition, The Mcgraw-Hill/Irwin Publishing, USA.
• Salman, A. K., - Yazdanfar, D. (2012), “Profitability in Swedish SME firms: A Quantile Regression Approach”,International Business Research, 5(8), pp.94-106.
• Shahnia, C., Purnamasari, E. D - Hakim, L. (2020), “Determinant of Profitability: Evidence from Trading, Service and Investment Companies in Indonesia”, Accounting, 6, pp. 787-794.
• Slade, M. E. (2004), “Competing Models of Firm Profitability”, International Journal of Industrial Organization, 22(3), pp. 289-308.
• Stierwald, A. (2009), “Determinants of Firm Profitability: The Effect of Productivity and Its Persistence”.https://editorialexpress.com/cgi-bin/conference/download. cgi?db_name=ESAM09&paper_id=152. (Erişim Tarihi: 21.01.2023).
• Şanalan Bilici, N. (2019), “Turizm Sektöründe Özsermaye Kârlılığının Değerlendirilmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 82, ss.41-54.
• TCMB (2022), Sektör Bilançoları, https://www3.tcmb.gov.tr/sektor/#/tr, (Erişim Tarihi: 04.09.2022). TÜİK (2023), Ücretli Çalışan İstatistikleri, 2018-2021. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ucretli-Calisan-Istatistikleri-Ekim-2021-
• 37507&dil=1#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Sanayi%2C%20in%C5%9Faat%20ve%20ticaret%2Dhizmet,896%20bin%20250%20ki%C5%9Fi%20oldu. (Erişim Tarihi:24.01.2023).
• Yenisu, E. (2019), “Finansal Tabloların Oran Analizi ile İncelenmesi: Adese Örneği”, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ASED), 3(1), ss.19-45.
• Youssef, I. S., Salloum, C. - Al Sayah, M. (2022), “The Determinants of Profitability in Non-financial UK SMEs”, European Business Rewiew.