XI. Yüzyılda Orta Doğu’da Tacirliğin El Kitabı: Kabusname

Yıl 2019, Sayı: 16, 62 - 85, 01.01.2019

Özlem Nilüfer Karataş , Ali Apalı , İsmail Bekçi

Öz

X. Yüzyılda Hazar Denizi doğusunda göçebe yaşamı süren ve bugünkü İran topraklarında Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nu (1040-1157) kuran Selçuklular, Fars kültüründen etkilenerek siyasi, ekonomik ve mali konularda öncü niteliği taşıyan uygulamalara imza atmışlardır. Bu uygulamaların belgeleri olarak bugünlere kadar gelen birçok eser vardır. Bu eserlerden biri 1082 yılında yazılan Keykâvus Bin İskender’in Kabusnâme’si olarak karşımıza çıkmaktadır. Eserde işletme fonksiyonlarından, yönetim, pazarlama, insan kaynakları, halkla ilişkiler ve özellikle muhasebe ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Bu eserin en önemli özelliği, asırlar boyu bu konularda yazılmış tek kaynak eser olmasıdır. Çalışmanın amacı, Orta doğuda’ 11. yüzyılda yazılan bu eseri inceleyerek, hem özel sektörün hesaplaşma kültürüyle ilgili uygulamaları hem de günümüz işletme fonksiyonlarının o dönemde nasıl işlediğini ortaya koyarak işletme ve muhasebe tarihi belgeleri arasına kazandırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, İşletme Tarihi, Muhasebe Tarihi, Kabusnâme, Tacir

The Handbook of Merchant in the Middle East in 11th Century

Öz

Influenced by Persian culture, The Seljuks, who had a nomadic life in the east of the Caspian Sea in the 10th century and established the Great Seljuk Empire (1040-1157) in present Iranian lands, implemented practices ahead of its time on political, economic and financial issues. There are many works that are extant as documents of these applications. One of these works is Kabusnâme by Keikavus bin Iskandar, written in 1082. The book includes information about business functions such as management, marketing, human resources, public relations and especially accounting. The most important feature of this work is that it has been the only written source of aforementioned topics for centuries. The aim of the study is to introduce this work, which was written in the 11th century; a stagnation period for business and accounting science in Europe, into the history of business and accounting by demonstrating both the practices related to financial settlement culture of the private sector of the era and how today's business functions operate at that time.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamia, Business History, Accounting History, Kabusnâme, Merchant

Kaynakça

• ----------, (1983), Tokens and Counting, Biblical (The) Archeologist Chicago, III. 46.2, 117-120.
• ----------, (1992), Before Writing - From Counting to Cuneiform. Vol. 1, Austin: University of Texas Press.
• ----------, (1996), How Writing Came About, abridged edition of Before Writing, Vol. I: From Counting to Cuneiform, Austin: University of Texas Press.
• Drucker, P. (2012), Management, Southland, Newyork: Harpers Collins Pub.
• Ezzamel, M., ve Hoskın, K. (2002), Retheorizing Accounting, Writing and Money with Evidence from Mesopotamia and Ancient Egypt, Critical Perspectives on Accounting, (13/3), 333-367.
• Güvemli, O., ve Güvemli, B. (2016), Türk Muhasebe Düşüncesinin Sosyo– Ekonomik ve Toplumsal Yapı ile Etkileşim, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (10), 5-12.
• Keister, O. (1970), The Influence of Mesopotamian Record‐keeping, Abacus,(6/2), 169-181.
• Keykavus, B. İ. (1082), Kabusnâme, Çev. İlyasoğlu Mercimek A., Hazırlayan ve Sadeleştiren: Özkırımlı, A. (1973), İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Keykavus, B. İ. (1082), Kabusnâme, Çev. İlyasoğlu Mercimek A., Hazırlayan: Gökyay O., Ş. (2006), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Köymen, M. (2011), Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Cilt 1, Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayını.
• Lidstone, J. (1994), Profesyonel Hizmetlerin Pazarlanması, Çev. Bulut, A., Atatürk Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (10), 3-4.
• Mattessich, R. (1987), Prehistoric Accounting and The Problem of Representation: On Recent Archeological Evidence of The Middle-East From 8000 BC To 3000 BC, The Accounting Historians Journal, (14/2), 71-91.
• Nalbant, E. (2005), İşletmelerde Sosyal Sorumluluk ve Ahlak, Yönetim ve Ekonomi, (12), 193-201.
• Nissen, J., Damero, P., ve Englund, R. (1993), Archaic Bookkeeping: Early Writing and Techniques of Economic Administration in The Ancient Near East, USA: University of Chicago Press.
• Ortaylı, İ. (2015), Türklerin Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Pollock, S. (1999), Ancient Mesopotamia, USA: Cambridge University Press.
• Postgate, N. (1992), Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History, USA: Routledge.
• Sabuncuoğlu, Z. (2001), İşletmelerde Halkla İlişkiler, Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Samuk, O. (2012), Dr. Enfel Doğam, Şeyhoğlu Sadrüddin’in Kabus-name Tercümesi (Metin-Sözlük-Dizin-Notlar-Tıpkıbasım), Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literatüre and History of Turkishor Turkic, (7/2), 1367-1370.
• Schmandt - Besserat, D. (1981), Decipherment of The Earlies Tablets, Science, 211.44.79, 283-285.
• Sudıpta, B., ve Waymire, G. (2006), Recordkeeping and Human Evolution, Accounting Horizons, (20/3), 201-229.
• Sudıpta, B., Kırk M., ve Waymıre, G. (2009), Memory, Transaction Records, and The Wealth of Nations, Accounting, Organizations and Society, (34/8), 895- 917.
• Şahin, H. (2013), Nasihatname Literatürüne Göre Osmanlı Devletinin Soyso-Ekonomik Sorunları ve Çözüm Önerileri, Akademik Bakış Dergisi, (36), 36-39.
• Şahin, S. (2007), Siyasetname Özellikleri Açısından Rahatü’s Sudur’un Değerlendirmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, C. IX, 147-162.
• Tek, Ö. (2008), Modern Pazarlama İlkeleri. İzmir: Birleşik Matbaacılık.
• Türk Dil Kurumu (2011), Türkçe Sözlük, Ankara.
• http://www.schoyencollection.com/mathematics-collection/pre-literatecounting/neolithic- counting-tokens-ms-5067-1-8, Erişim Tarihi: 15/04/2017
• https://www.maa.org/press/periodicals/convergence/mathematical-treasure-mesopotamian-accounting-tokens, Erişim Tarihi: 16/04/2017
• Kern, R. (2015), Ancient Writing in Mesopotamia, 18/04/2017 tarihinde https://www.cambridge.org/core/books/language-literacy-and-technology/ancient-writing-in-mesopotamia/4CDCF7BA19958CD936AF8609A7FDC34F sitesinden alınmıştır.
• Schmandt-Besserat, D. (1979), Archaeology, May/June 1979, 32. 3, 22-31, 15/ 03/ 2016 tarihinde http://chalaux.org/rebwen01.htm, adresinden alınmıştır.