1980-2000 Döneminde Türkiye’de Bankacılığın Gelişimi

Yıl 2019, Sayı: 17, 73 - 107, 09.07.2019

Osman Uluyol

Öz

Türk bankacılık sisteminin temelleri 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu döneminde azınlıklar tarafından atılmıştır. Zamanın ekonomik ve ticari hayatında söz sahibi olan azınlıklar özellikle Osmanlı Devletinin borçlanma ihtiyacını karşılamak üzere bankalar kurmuşlardır. Dolayısıyla Türkiye’de bankacılığın gelişimi Cumhuriyetin kurulmasından önce ve sonra Türkiye’de bankacılık şeklinde ele alınabilir. Cumhuriyet döneminde de bankacılığın gelişimi yaşanan ekonomik gelişmelerle paralel olarak dönemler halinde ele alınmaktadır. Bu makalede önemli ekonomik gelişmelerin yaşandığı ve Türkiye’nin dışa açılma kararlarının uygulandığı, çeşitli krizlerin yaşandığı 1980-2000 yılları arasında bankacılık alanındaki gelişmeler değerlendirilmektedir. Bu dönemde yaşanan 1980 dışa açılma politikaları, 1994, 2000 ve 2001 bankacılık krizleri bankacılığın gelişimi üzerinde önemli etkilere sahiptir. Çalışma geniş kapsamlı bir literatür taraması yapılarak gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak çeşitli kriz ve darboğazlardan geçen bankacılığın yaşanılan tecrübeler ve yapılan düzenlemelerle gelişmiş ve sağlıklı bir yapıya ulaştığı ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Bankacılık, Türkiye’de Bankacılık, Bankacılığın Gelişimi, 1980-2000 Döneminde Bankacılık

Development of Banking in Turkey during 1980-2000

Öz

The foundations of the Turkish banking system were laid by the minorities in the 19th century during the Ottoman Empire. The minorities, who had a say in the economic and commercial life of the time, established banks to meet the borrowing needs of the Ottoman Empire. Therefore, the development of banking in Turkey can be handled before and after establishment of Turkish Republic. In the Republican period, the development of banking is discussed in parallel with the economic developments and in different periods. In this paper the developments in banking sector between 1980-2000 have been investigated. In this period many important economic developments occurred and Turkey decided to implement outward policies and many economic and financial crisis experienced. The policy of opening up in 1980, banking crises of 1994, 2000 and 2001 has important effects on the development of banking. The study was conducted with a comprehensive literature review. As a result, it can be stated that banking, which has passed through various crises and bottlenecks, has developed and achieved a healthy structure with the experiences and arrangements made.

Anahtar Kelimeler

Banking, Banking in Turkey, Development Banking, Banking in 1980-2000 Period

Kaynakça

• Akdoğu, S. K. ( 2012). “Türkiye’de Mali Serbestleşme Süreci ve Krizlerin Kısa Bir Özeti”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, XIV (XI), 189-208.
• Akgüç, Ö. (2007). “Türkiye’de Yabancı Bankalar”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 36, 6-17.
• Akgüç, Ö. (1987). Cumhuriyet Döneminde Bankacılık, TBB Yayını, Ankara.
• Alper, E. C. (2001), “The Turkish Liquidity Crisis of 2000: What Went Wrong”, Russian and East European Finance and Trade, 37 (6), 58-80.
• Altınok, T., Eken, H. ve Çankaya, S. (2011). Küresel mali piyasalarda yeniden yapılanma ve Türkiye: İstanbul Ticaret Odası.
• Arabacı, H. (2018). “Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Gelişimi (2000-2016)”, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik, Araştırmalar Dergisi, 2 (3), 25-42.
• Aras, O. N. ve Öztürk, M. (2011). "Foreign Capital Investments and Economic Crises in Turkey" International Journal of Social Sciences and Humanity Studies Vol. 3 Iss. 1 (2011) p. 323 - 335
• Arı, A. ve Cergibozan, R. (2014). "The Recent History of Financial Crises in Turkey," The Journal of European Theoretical and Applied Studies, The Center for European Studies at Kirklareli University - Turkey, Vol. 2(1), pages 31-46.
• Arıcan, E. (2005), “Relation Between Financial Liberalization and Foreing Currency Crises in Turkey: An Applications in terms of Foreing Currency Crises (1990-2004)”, Journal of American Academyof Business, 7 (2), 236-246.
• Aydemir, N., (2004). Dünden Bugüne Türkiye’de Bankacılık, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Bakkal, S. ve Alkan, M. (2011). 2008 Finansal Krizi ve Bu Dönemde Bankacılık Sektörünün Kar Etme Nedenleri, Hiperlink Yayınları: İstanbul.
• BDDK. (2001). Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı, Ankara.
• BDDK. (2002), Banka Sermayelerinin Güçlendirilmesi Programı: Tanıtım Rehberi, Ankara.
• BDDK (2002) Bankacılık Sektoru Yeniden Yapılandırma Programı-Gelişme Raporu-(V), Kasım, Ankara.
• BDDK (2003) Bankacılık Sektoru Yeniden Yapılandırma Programı-Gelişme Raporu-(VI), Nisan, Ankara.
• Bakdur, A. (2003). Bankacılık Sektörünü Düzenleyen Kurumların Yapıları: Ülke Uygulamaları ve Türkiye İçin Öneri, Uzmanlık Tezi, Yayın No: DPT, 2678, Ankara, Eylül.
• Baykal, C. M. (2007). “Hukuki Boyutlarıyla Finansal Krizler”, Bankacılar Dergisi, Sayı: 60, 33-48.
• Binay, Ş. ve Kunter, K. (1998). Mali liberalleşmede merkez bankasının rolü: 1980-1997. Tartışma Tebliği, No. 9803, TCMB.
• Bulut, K. (2015). Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Finansal Yapısı ve Bu Yapının Müşteri Tercihine Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Caprio, Jr., G. ve Klingebiel, D. (1996). Bank insolvencies: cross country experience. No. 1620. Working Paper. World Bank.
• Coşkun, N. vd. (2012). Türkiye’de Bankacılık Sektörü, Piyasa Yapısı, Firma Davranışları ve Rekabet Analizi, Türkiye Bankalar Birliği, Yayın No: 280, Nisan, İstanbul.
• Coşkun, Y. (2012). “Repo ve Ters Repo Düzenlemeleri: Banker Krize Sonrası Ortaya Çıkışı ve Finansal Başarısızlık Dersleri Işığında Politika Önerileri”, Business and Economics, Research Journal, Cilt: 3, Sayı: 1, 59-90.
• Coşkun, Ö. A. ve Eken, M. H. (2015). “2000 ve 2001 Krizlerinin Türk Bankacılık Sektörüne Etkilerinin Karşılaştırılması”, Maliye Finans Yazıları, Sayı: 104, 105-130.
• Çolak, Ö. ve Yiğidim, A. (2001). Türk Bankacılık Sektöründe Kriz, Nobel Yayınları, Ankara.
• Çolak, Ö. F. (2001). “Finansal kriz ve Bankacılık Sektöründe Yeniden Yapılandırma Programı Üzerine Bir Eleştiri”, G.Ü. İ.İ.B.F Dergisi, 2, 15-30.
• Çolak, Ö. F. (2002). Finansal Kriz Sürecinde Türk Bankacılık Sektörünün Durumu ve Sektörün Yeniden Yapılandırılması, Kriz ve IMF Politikaları. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Çölaşan, E. (1984). Banker skandalının perde arkası: bankerler batıyor, Kastelli kaçıyor, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Delice, G. (2015). “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası: 85 Yıllık Geçmişin İzlerinden Tarihe Kayıt Düşmek”, JEBPIR, 1 (2), 21-55.
• Demir, Y. ve Çakır, H. M. (2015). “Finansal İstikrar ve Türkiye’de Bankacılık Düzenlemeleri”, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 33, 33-53.
• Dinçer, A. (2006). Bankacılık Sektöründe Konsolidasyon, Ülke Deneyimleri ve Türkiye için Öneriler, DPT. 2697, Ankara.
• Doğan, A. (2011). Türkiye'de Bankacılık Sektöründe Şube Etkinliği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Turkey.
• Eren, A. (2001). “Finansal Kriz Teorileri Işığında Türkiye’de Yaşanan Krizlerin Genel Bir Değerlendirilmesi”, Yeni Türkiye, Sayı: 41, Yıl: 7, Eylül-Ekim.
• Ergüneş, N. (2005). Bankalar, Birikim, Yolsuzluk. 1980 Sonrası Türkiye’de Bankacılık Sektörü, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ertuğrul, A. ve Zaim, O. (1996). Türk Bankacılığında Etkinlik: Tarihi Gelişim Kantitatif Analiz. Ankara: İşletme ve Finans Yayınları
• Ertuna, Ö. (1986). Finansal kurumlar (2.Baskı). Ankara: Teori Yayınları.
• Gençler, A. (2005). “2001 Ekonomik Krizinin Bankacılık Sektöründeki İstihdama Etkisi”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Cilt: 0, Sayı: 50, 351-365.
• Günal, M. (2007). Para, Banka ve Finansal Sistem (Cilt 2). Ankara Yeni Dönem Yayınları.
• HAZİNE, (2001). Türkiye’nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, Hazine Müsteşarlığı, Mayıs, Ankara.
• İbiş, E. (2013). 2001 Krizi: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kale, S. ve Eken, M. H. (2017). “Türk Bankacılığında Krizler ve Çıkarılan Dersler”, Kırklareli Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (5), ss. 11-23.
• Karacan, A.İ. (1996). Bankacılık ve Kriz. İstanbul: Creative Yayıncılık.
• Karaçor, Z. (2006). “Öğrenen Ekonomi Türkiye: Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizinin Öğrettikleri”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 16, 379-391.
• Karakaş, D. G. (2009). “Sermayenin Uluslararasılaşması Sürecinde Türkiye Banka Reformu ve Finans Kapital-İçi Yeniden Yapılanma”, Praksis Dergisi, Sayı: 19, 95-131.
• Karapınar, A. (2003). Özel Finans Kurumları ve Muhasebe Uygulamaları, Ankara, Gazi Kitabevi.
• Karluk, R. (2002), Türkiye Ekonomisi: Tarihsel Gelişim, Yapısal ve Sosyal Değişim, Beta Yayınları, İstanbul.
• Kazgan, G (1994). Tanzimattan XX Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kesebir, M. (2008). “Türkiye’de 2001 Krizi Sonrası Bankacılık Sektörünün Durumu, Yapısal Reformlar İle Son Yıllardaki Gelişmeler”, Bitlis Eren Üniversitesi, AİD, 3 (2), 1-19.
• Keskin, E. (1993), “Türkiye Ekonomisi ve Bankacılık Sistemi, 1993”, Finans Dünyası, Haziran Sayısı.
• Keskin, E., İnan, E.A., Mumcu, M. ve Erdönmez, P. (2008). 50. Yılında Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye’de Bankacılık Sistemi (1958-2007), Türkiye Bankalar Birliği, Ankara, Kasım.
• Kocaimamoğlu, S. (2015). “Banker Skandalı ve Türkiye”, http://cerideimulkiye.com/?=39204, E.T. 05.03.2019.
• Korukçu, Ü. (1998). Bankacılığın Tarihsel Gelişimi. Ankara: Bankalar Birliği Yayınları.
• Köne, A. Ç. (2003). “Para-Sermayenin Yeniden Yapılandırılması: Türk Özel Bankacılık Sektörü Örneği”, Doğuş Üniversitesi Dergisi 4(2), 233-246.
• Kurdoğlu, Ç., Tüzün, G. ve Yüksel, M. (2010, Kasım). “Galata’dan İstinye’ye İstanbul Menkul Kıymetler Borsası”, Birinci Baskı. Tarih Vakfı.
• Ökçün, G. (1968). Türkiye İktisadi Kongresi, Ankara.
• Özatay, F. ve Sak, G. (2002). Banking Sector Fragility and Turkey’s 2000-2001 Financial Crisis”, in S. M. Collins and D. Rodrik (eds.) Brodenings Trade Forum 2002, Brookings Institution Press, Washington, DC, 2002, pp. 121-160.
• Özcan, G. B. & Çokgezen, M. (2003). “Limits to alternative forms of capitalization: the case of Anatolian holding companies”, World Development, 31 (12),2061–2084.
• Özdemir, F. S. ve Özulucan, A. (2010). Katılım Bankacılığı, İstanbul, Türkmen Kitabevi.
• Özulucan, A. ve Deran, A. (2009). “Katılım Bankacılığı İle Geleneksel Bankaların Bankacılık Hizmetleri ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması”, M.K. Üniversitesi, SBE Dergisi, 6 (11), 85-108.
• Parasız, İ. M. (1994), Para, Banka ve Finansal Piyasalar, Bursa, 5. Baskı, Ezgi Kitapevi Yayınları.
• Parasız, İ. M. (2002). Enflasyon, Kriz, Ayarlamalar, Ezgi Kitabevi, 2. Baskı, Bursa.
• Parasız, İ. (2007). Modern Bankacılık Teori ve Uygulama. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Parasız, İ. (2011). Türkiye’de ve Dünya’da Bankacılık. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Sezgin, M. (2008). Günümüz Bankacılığında Banka Hizmetleri Pazarlaması, Literatürk Academia, İstanbul.
• Sümer, G. (2016). “Türk Bankacılık Sektörünün Tarihsel Gelişimi ve AB Bankacılık Sektörü İle Karşılaştırılması”, Gazi Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18/2, ss. 485-508.
• TCMB, (2002). Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı, Ankara.
• Tokatlıoğlu, M . (2003). “Ekonomik Boyutuyla Yolsuzluk Olgusu ve Yolsuzlukla Mücadele”, The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 5 (2).
• Tunç, H. (2000). “Soru ve Cevaplarla ÖFK’lar”, Albaraka Türk, Bereket Dergisi, 3 (10), 13-15.
• Turgut, A. (2006). Finansal Entegrasyon ve Finansal Krizler: Türkiye Örneği (1994, 2000 ve 2001 Krizleri), (PhD), Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Uygur, E. (2001). Krizden Krize Türkiye: 2000 Kasım ve 2001 Şubat Krizleri, Turkish Economic Association, Ankara.
• Yahşi, F. (2000). “Özel Finans Kurumlarında Mevzuat Serüveni”, Albaraka Türk: Bereket Dergisi, 3 (9), 7-8.
• Yalçıner, B. (2010). SPK ve Türk Sermaye Piyasaları, 15 Nisan, T.C. Başbakanlık, Sermaye Piyasası Kurulu’nda Sunum.
• Yavaş, H. (2007). 1980 Sonrası Gelişmekte Olan Ülkelerde Yaşanan Finansal Krizler, Finansal Kriz Modelleri ve Çözüm Önerileri, Kadir Has Üniversitesi, SBE, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yetiz, F. (2016). “Bankacılığın Doğuşu ve Türk Bankacılık Sistemi”, Niğde Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Nisan 2016, 9(2), 107-117.
• Zencirkıkan, M. (2018). “1980’li Yıllarda Türkiye’de Ekonomide Yaşanan Değişimler”, İş, Güç: Endüstri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 20 (4), 137-158.
• Zirekoğlu, N. (2014). Türk Bankacılık Sektöründe Yaşanan Gelişmelerin Hanehalkı Üzerinde Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilecik.