İÇ KONTROL KAVRAMI VE UYGULAMALARININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Yıl 2021, Sayı: 2021 Özel Sayı, 189 - 204, 30.12.2021

Nevzat Tetik Halime Karaca

Öz

İç kontrolün günümüzdeki kavramsal niteliğine, tarihi süreçte yaşanan olayların ve farklı kavramlarla etkileşiminin neticesinde ulaşılmıştır. İç kontrol kavram ve uygulamaları ilk dönemlerden itibaren denetim kapsamında ele alınmıştır. Ancak iç kontrolün denetimden ve muhasebe mesleğinin diğer unsurlarından önce geldiği düşünülmektedir. İç Kontrol, kâr güdüsünün, doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. İlk girişimciler kar elde etmek için bir fırsat bulduklarında, bu kârı kontrol etmenin ve korumanın yollarını araştırmışlar ve bir çeşit kontrolün kurulması gerektiğini kabul etmişlerdir. Bu bağlamda çalışmada, iç kontrolün tarihsel gelişimi literatür kapsamında dönemler itibariyle incelenmiş, her dönemde iç kontrolün önemi ve gelişimine katkı sunan olaylar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Denetim,, İç Kontrol,, İç Kontrol Sistemi

HISTORICAL DEVELOPMENT OF INTERNAL CONTROL CONCEPT AND ITS APPLICATIONS

Öz

Today's conceptual quality of internal control has been reached as a result of the events experienced in the historical process and its interaction with different concepts. Internal control concepts and practices have been handled within the scope of audit since the first periods. However, internal control is considered to come before auditing and other elements of the accounting profession. Internal Control emerged as a natural consequence of the profit motive. When early entrepreneurs found an opportunity to make a profit, they sought ways to control and protect that profit and recognized that some form of control had to be established. In this context, in this study, the historical development of internal control was examined in terms of the literature, and the importance of internal control and the events that contributed to its development in each period were examined.

Kaynakça

• Agrawal, A., & Chadha, S. (2005). Corporate Governance and Accounting Scandals, Journal of Law and Economics, 48 (2), 371-406. Ağmaz, S. (2017). Türkiye’deki Belediyelerin İç Kontrol Sistemlerinin Etkinliğinin Dış Denetim Bulgularına Göre Analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (4) , 74-92.
• Akgül, Z. E. (2016). İşletmelerdeki İç Kontrol Sisteminin ve İç Denetim Fonksiyonunun Bağımsız Denetimdeki Önemi, Muhasebe ve Denetim Dünyası, 1(1), 67-82.
• Atmaca, M. (2012). Muhasebe Skandallarının Önlenmesinde İç Kontrol Sisteminin Etkinleştirilmesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (1), 191-205.
• Brown, R. G. (1962). Changing Audit Objectives and Techniques, The Accounting Review, 37(4), 696-703.
• Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO). (2013). Internal Control - Integrated Framework: Framework and Appendices. North Carolina: American Institute of Certified Public Accountants.
• Cömert, N. (2017). Bu Rehberle İşletmenin Problemlerine Etkin Çözüm Üretebilirsiniz, İç Denetim Dergisi, (45), 52-55.
• Eray, A. T. (2020). Türkiye’de İç Kontrolün Performansı: Bir Model Önerisi, Doktora Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Güredin, E., & Uyar, S. (2021). Denetim ve Güvence Hizmetleri, (15. Baskı). Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Hackett, W., & Mobley, S. C. (1976). An Auditing Perspective of the Historical Development of Internal Control, Auditing Symposium HI, Proceedings of the 1976 Touche Ross/University of Kansas Symposium on Auditing Problems, May 13- 14 (University of Kansas, KS).
• Hay, D. (1993). Internal Control: How it evolved in four English-speaking countries. The Accounting Historians Journal. 20 (1), 79- 102.
• Hayes, R., Dassen, R., Schilder, A. & Wallage, P. (2005). Principles of Auditing an Introduction to International Standards on Auditing, London: Pearson Prentice Hall.
• İbiş, C. & Çatıkkaş, Ö. (2012). İşletmelerde İç Kontrol Sistemine Genel Bakış, Sayıştay Dergisi, (85), 95-121.
• Kurt, G., & Uçma, T. U. (2018). COSO Kurumsal Risk Yönetimi Çerçevesi Güncelleme Projesinin Getirdiği Yenilikler, Muhasebe ve Denetime Bakış, (54), 19-34.
• Moeller, R. (2009). Brink’s Modern Internal Auditing. (7TH Edition). New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
• Moussalli, S. D., & Gray, O. R. (2006). Forensic Accounting and Auditing United Again: A Historical Perspective, Journal of Busıness Issues, 15-25.
• Moussalli, S. D., Gray, O. R., & and Karahan, G. (2012). Illuminating the Limits of Auditor Accountability For Fraud Detection through a Historical Study of Internal Control Evaluation, Journal o f Business, Industry and Economics 17, Spring, 82-101.
• Murray, A. (1976). The first internal auditors. Journal of Accountancy, January, 141, 98.
• Myers, J. H. (1985). Spiraling Upward: Auditing Methods as Described by Montgomery and His Successors, Accounting Historians Journal, 12(1), 53-72.
• Pitt, S. A. (2014). Internal Audit Quality: Developing A Quality Assurance And İmprovement Program. New Jersey: John Wiley & Sons.
• Ramamoorti, S. (2003). Internal Auditing: History, Evolution, and Prospects, Research Opportunities in Internal Auditing (Editors: Andrew D. Bailey; Audrey A. Gramling and Sridhar Ramamoorti), The Institute of Internal Auditors (IIA), The United States of America, 1-23.
• Rezaee, Z., & Reinstein, A. (1998). The impact of emerging information technology on auditing. Managerial Auditing Journal, 13(8), 465-471.
• Rezaee, Z. (2005). Causes, Consequences, and Deterence of Financial Statement Fraud, Critical Perspectives on Accounting, 16, 277-298.
• Saltık, N. (2007). İç Kontrol Standartları, Bütçe Dünyası Dergisi, 2(26).
• Tahtlı, F. (2019). Etkin Bir İç Kontrol Sisteminin İşletmedeki Hileleri Önlemedeki Rolü ve Perakende Sektöründe Bir Araştırma. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (2), 177-205.
• Tığdemir, S. (2014). COSO 2013’ün Yol Haritası. KPMG Gündem, (19), 24-25.
• Tuan, K. (2009). Bağımsız Dış Denetim Sürecinde İç Kontrol Sisteminin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 1-15.
• Tüm, K., & Memiş, M. Ü (2011). Sürekli Denetim Süreci ve İç Denetim İle İlişkisi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(37), 145-162.
• Tüm, K. & Memiş, M. Ü. (2012). İç kontrol: Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler Çerçevesinde Bir Değerlendirme, Karahan Kitabevi. Adana.