TÜRK MUHASEBE DÜŞÜNCESİNİN VERGİCİLİĞİN ETKİSİNE GİRMESİ: 1923- 1950

Yıl 2022, Sayı: 23, 63 - 80, 26.07.2022

Burcu Adiloglu

Öz

1923- 1950 Yıllarının Türk muhasebe düşüncesinde özel bir yeri vardır. Bu yıllar Cumhuriyetin kuruluş yıllarıdır. Cumhuriyet karma ekonomi modeli uygulanmaktadır. Cumhuriyetin kurucusu Atatürk ve arkadaşları, bir yandan Cumhuriyetin temel yasalarını yürürlüğe koyarken, bir yandan da muhasebe eğitimini Türkiye’ye yayma ve muhasebeye sahip çıkacak ticaret erbabını teşkilatlandırmak çabasında olmuşlardır. Ancak, 1926 yılında İslamik kurallara göre alınan vergi olan Aşar’ı kaldırarak yerine çağdaş vergi yasalarını koyma çabasını başlatınca, ticaret dünyasında gelişen muhasebe yerine vergicilikte gelişen muhasebe anlayışının öne çıkarıldığı görülmektedir. XX. yüz yıl boyunca muhasebe, vergicilik anlayışı çerçevesinde gelişmesini sürdürmek zorunda kalmış, Ticaret Kanunu ihmal edilmiştir. Ne var ki, çağdaş vergi kanunları sayesinde muhasebe ve muhasebecinin önemi artmış ve vergi ilk kez muhasebe kayıtlarından, kârdan alınmaya başlanmıştır.
Maliye Bakanlığına bağlı halde olmasına rağmen, muhasebenin gelişmesine akademik dünya sürekli katkı sağlamış ve sözü edilen dönem boyunca çift yanlı kayıt yöntemini geliştirmek ve yaygınlaştırmak zamanın akademisyenlerinin başta gelen uğraşı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyetin ilk döneminde muhasebenin vergiciliğe bağlanması, muhasebenin akademik dünyada gelişmesi., muhasebe tarihi

INFLUENCE OF TAXATION ON THE TURKISH PHILOSOPHY OF ACCOUNTING: 1923- 1950

Öz

The years 1923-1950 have a special place in the Turkish philosophy of accounting. These are the years of the Republic’s establishment. The Republic adopted a mixed economy model. The founder of the republic, Atatürk, and his friends were putting the main laws of the Republic into order on the one hand, while on the other hand, they were trying to spread accounting education throughout Turkey and equip the tradespeople who would sustain it. However, in 1926, when they abolished the ‘Aşar’ tax collected based on Islamic rules and started efforts to establish modern tax laws, it was seen that the approach of accounting developing over taxation became dominant over the approach of accounting that is realized in the world of commerce. Thus, throughout the 20th century, accounting had to continue its development under the approach of taxation, and the Commercial Code was neglected. Nevertheless, the significance of accounting and the accountant increased with the help of modern tax laws, and tax started to be collected from accounting records and profits for the first time. Although it was under the Ministry of Finance, the academic world constantly contributed to the development of accounting, and during the aforementioned period, development of the double-entry bookkeeping method and making it prevalent have become the main effort of academicians.

Anahtar Kelimeler

Connection of accounting to taxation in the early years of the Republic, development of accounting in the academic world.

Kaynakça

• Aslan, M. (2015). Tarihsel Süreç İçerisinde Türkiye'de Kullanılan Muhasebe Sistemleri ve İktisadi Devlet Teşekkülleri Üzerinden Örnekler (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi S.B.E. İşletme.
• Aslan, M. (2017a). Prof. Osman Fikret ARKUN: XX. Yüzyılda Türk Muhasebe Eğitiminde Katkıda Bulunan Büyük Akademisyen (1906-1994). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(12), 218-236.
• Aslan, M. (2017b). Cumhuriyet’in İlk Döneminde Muhasebe Düşüncesine Katkı Verenler: Abdullah Nuri Aker (1905 - 1977). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(12), 207 - 213.
• Güvemli, O. (2001). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi - Cumhuriyet Dönemi XX.Yüzyıl (Cilt 4). İstanbul: Proje Danış A.Ş.
• Güvemli, O. (2003). İktisadi ve Ticari İlimler Akademileri Tarihi. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Güvemli, O., & Aslan, M. (2018). Türkiye Muhasebeciler Günü Hangi Gün Olmalı? Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(14), 64-91.
• Güvemli, O., Güvemli, B., & Aslan, M. (2018). Cumhuriyet'in Muhasebe Düşüncesinde İkinci Evre: Liberal İktisat Politikalarını Uygulama Dönemi (1950-1980). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(14), 157 - 201.
• Güvemli, O., Oran, J., Güvemli, B., & Aslan, M. (2018). Orta Doğu Muhasebe Tarihinde Batılılaşma Süreci: Osmanlı ve Cumhuriyet Uygulamaları (1839-2011).M. Aslan, & H. Ç. Köterin (Dü) içinde, Orta Doğu Muhasebe Tarihi (MÖ 3000 - MS 2000) (s. 655-920). Ankara: T.C. Sayıştay Başkanlığı.
• Resmi Ceride. (1926a, 6 28). 865 Sayılı Ticaret-i Berriye Kanunu. T.C. Resmi Gazete(406).
• Resmi Ceride. (1926b, 3 14). 755 Sayılı Kazanç Vergisi Kanunu. Resmi Gazete(321).
• Resmi Ceride. (1927, 5 31). 1039 Sayılı Muamele Vergisi Hakkında Kanun. Resmi Gazete(598).
• Sürmen, Y., Bayraktar, Y., & Güvemli, O. (2018). Multi Ledger Period in Turkish Accounting History: 1926-1949. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi(15), 39 - 66.
• T.C. Resmi Gazete. (1930, 6 17). 1718 Sayılı Dahilî İstihlâk Vergisi Hakkında Kanun. T.C. Resmi Gazete(1522).
• Vikipedi Özgür Ansiklopedi. (y.yok). Vasco da Gama Hayatı. Vasco da Gama - Vikipedi. 6 16, 2019 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/Vasco_da_Gama adresinden alındı