OSMANLI SİYASİ DÜŞÜNCESİNİN KÖKENLERİ VE ANA HATLARI

Yıl 2018, Cilt: 15 Sayı: 54, 229 - 244, 01.09.2018

Abdullah Metin

Öz

Bu çalışmanın amacı Osmanlı siyasi düşüncesinin ana hatlarını tartışmaktır. Osmanlı
13. yüzyılın sonunda Söğüt merkezli olarak
kurulmuştur, fakat nev-zuhûr bir devlet değildir. Türklerin Orta Asya’dan Avrupa’ya uzanan
tarih yolculuğunda kurmuş oldukları devlet zincirinin son halkası olan Osmanlılar Türk ve İslam devlet geleneklerinin taşıyıcısıdır. Osmanlı
bir uç beyliği olarak kurulmuş ve devletleşme
imtihanını Bizans’a karşı vermiştir. Bu imtihanı başarıyla geçerek Roma İmparatorluğu’nun
da varisi olmuştur. Anadolu’da, Avrupa’da,
Arap yarımadasında, Yakın Asya’da, Kuzey
Afrika’da önemli topraklara sahip olan ve üç
denize hâkim olan Osmanlı, bu denli geniş
topraklarda hüküm sürmenin gerektirdiği siyasi
kabiliyeti tarihten ve coğrafyadan öğrenmiştir.
Devletin ve Hanedan’ın bekasını öncelediği
için pragmatik ve esnek bir siyaset uygulamıştır. Katılıktan uzak bu siyasi anlayış devletin
kendi kurumlarını oluşturabilmesini ve gerektiğinde yeni şartlara adapte olmasını kolaylaştırmıştır. Devletin tevarüs ettiği gelenek, süreç
içerisinde kendi tesis ettiği kurumlar ve düşünsel anlamda kırılma noktaları Osmanlı’nın siyasi düşüncesinin bütününü teşkil etmektedir.
Bu çalışmanın amacı tüm bu gelenekleri, kurumları ve kırılma noktalarını detaylarıyla ele
almaktan ziyade noktaları birbirine bağlamak
suretiyle Osmanlı siyasi düşüncesinin değişim
çizgisini göstermeye çalışmaktır. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Siyasi Düşünce, Nizam-ı Alem, Daire-i Adliyye, Islahatname

Kaynakça

• AKÇURA, Y. (2008). Üç Tarz-ı Siyaset. 3. baskı. (Yay. Haz. Mehmet A. Erdem). Ankara: Lotus (Eserin aslı Kahire’de çıkan Türk isimli gazetede 1904 yılında yayımlanmıştır.)
• ALDERSON, A. D. (ty.) Bütün Yönleriyle Osmanlı Hanedanı. (Çev. Şefaettin Severcan). İstanbul: Yeni Şafak (Eserin orijinali İngilizce olarak The Structure of Ottoman Dynasty ismiyle Oxford at The Clarendon Press tarafından 1956 yılında yayımlanmıştır.)
• AKŞİN, S. (2005). Türkiye Tarihi 2: Osmanlı Devleti 1300-1600. 8. Basım. İstanbul: Cem Yayınevi
• ARSLAN, O. (1986). Eski Türk Devlet Anlayışı ve Kutadgu-Bilig. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 1. ss. 100-111
• BARKAN, Ö. L.(1943). Osmanlı İmparatorluğunun Teşekkülü Meselesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 1 Sayı 2. ss. 343-356
• DEMİR, R. (2005). Philosophia Ottomanica. 2. Cilt. Ankara: Lotus Yayınevi.
• GIBBONS, H. A. (1916). The Foundation of the Ottoman Empire,
• GÖKALP, Z. (2008). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Kitapzamanı
• GÖKALP, Z.(2007). Hars ve Medeniyet. İstanbul: Elips
• İNALCIK, H. (1958). Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 13 Sayı 2. ss. 102-126
• İNALCIK, H. (1959). Osmanlılar’da Saltanat Verâseti Usûlü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgili. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 14 Sayı 1. ss. 69-94
• KALİBER, Alper (2002). Türk Modernleşmesini Sorunsallaştıran Üç Ana Paradigma Üzerine. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. Cilt 3: Modernleşme ve Batıcılık. İstanbul: İletişim. ss. 107-124
• KARATEPE, Şükrü (2004). Osmanlı Siyasî Kurumları. 4. Basım. İstanbul: İz Yayıncılık
• KÂTİP ÇELEBİ (1982). Düsturu’l Amel li Islahi’i Halel. (Yay. Haz. Ali Can). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. (Eserin aslı 1652 yılında kaleme alınmıştır.)
• KINALIZÂDE, A. Ç. (2007). Ahlâk-ı Alâî. (Yay. Haz. Mustafa Koç). İstanbul: Klasik Yayınları (Eserin aslı 1565 yılında kaleme alınmıştır.)
• KOÇİ BEY (1972). Koçi Bey Risalesi. (Yay. Haz. Zuhuri Danışman). İstanbul: MEB Basımevi (İlk risale Sultan (IV.) Murad’a 1631 yılında, ikinci risale Sultan İbrahim’e 1640 yılında sunulmuştur.)
• KÖPRÜLÜ, F. (1999). Osmanlı Devletinin Kuruluşu. 6. baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• KÖPRÜLÜ, F. (2003). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri. 4. Basım: İstanbul: Kaynak Yay.
• KÖPRÜLÜ, F. (2006). Tarih Araştırmaları 1. (Yay. Haz.: Y. K. Taştan). Ankara: Akçağ Yayınları
• KUNT, M. (2005). Siyasal Tarih (1300-1600). Türkiye Tarihi 2: Osmanlı Devleti 1300-1600. (Yay. Haz. Sina Akşin). 8. Basım. İstanbul: Cem Yayınevi
• OCAK, A. (2017). Selçuklu Devri Üniversiteleri Nizamiye Medreseleri. İstanbul: Nizamiye Akademi
• ÖGEL, B. (2016). Türklerde Devlet Anlayışı -13. Yüzyıl Sonlarına Kadar-. İstanbul: Ötüken
• ÖZCAN, H. (2015). Türk Düşünce Hayatında Maturidilik. 2. Baskı. Ankara: Cedit Neşriyat
• TABAKOĞLU, A. (2016). Osmanlı Mali Tarihi. İstanbul: Dergah Yay.
• TANİLLİ, S. (1976). Anayasalar ve Siyasi Belgeler. İstanbul: Cem Yayınevi