“SESSİZ YIĞIN”LARIN SOSYAL TEORİDE ELE GEL(E)MEYİŞİ: 15 TEMMUZ ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Cilt: 13 Sayı: 49, 91 - 102, 15.12.2016

İbrahim Nacak

Öz

Diğer pek çok kavram gibi “sessiz yığın” kavramının da sosyolojik gerçeklikle ne derece örtüştüğü problemlidir. Çünkü toplumsal gerçeklikten hareketle oluşturulan kavramsallaştırmalar, çoğu zaman pratikteki olguyu açıklamada yetersiz kalmaktadır. Bu yüzden, toplumsal gerçekliği inşa eden her yeni tecrübenin güncel bir şekilde ele alınması gerekmektedir. Yakın Türkiye tarihindeki siyasi ve toplumsal tecrübeler bize (genel anlamda sosyal bilimcilere) geniş toplumsal kesimler hakkında “sessiz yığın” kavramsallaştırmasını sundu. Dolayısıyla Türkiye toplumunu tanımlamak/ tarif etmek için en uygun ifadenin/tabirin bu olduğu düşünüldü. Fakat 15 Temmuz darbe girişimi ve sonrasında gösterilen toplumsal refleks, bugüne kadarki hâkim anlayışın ötesinde yeni yorumların yapılmasını gerektirdi. Bu makale böyle bir gereklilik üzerine kaleme alınmıştır. Makalede “sessiz yığın” kavramından hareketle kitle, sosyal yığın, kalabalık kavramları tahlil edilmeye çalışılacaktır. Analizde tarihsel tecrübelerden yararlanılacak, aynı zamanda 15 Temmuz olayının bu algıyı (ya da kavramsallaştırmayı) nasıl dönüştürdüğü hususu kritik edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sessiz Yığınlar, Kitle, Sosyal Teori, 15 Temmuz

Kaynakça

• AKIN, Mahmut H. (2016). 15 Temmuz ile ilgili Sosyolog Görüşleri, Mülakatlar, SOSYODER Sosyologlar Derneği. (link: http://www.sosyoder.net/?page_id=908)
• EARLS, Mark (2009). Sürü: Kitle Davranışı Nasıl Yönetilir? Nasıl Değiştirilir? (çev: İclal B. Özçelik), İstanbul: MediaCat Kitapları.
• FICHTER, Joseph (2002). Sosyoloji Nedir (çev: Nilgün Çelebi), Ankara: Anı Yayıncılık.
• GÖKA, Erol (2015). “Sessiz Çoğunluk” Neden Sessiz? Yeni Şafak Gazetesi, 31 Mayıs 2015. Gulbenkian Komisyonu (2008). Sosyal Bilimleri Açın (çev: Şirin Tekeli), İstanbul: Metis Yayıncılık.
• HOFFER, Eric (1978). Kesin İnançlılar: Kitle Hareketlerinin Anatomisi (çev:Erkıl Günur), İstanbul: Tur Yayınları.
• IŞIK, Gülcan (2011). Toplumsal Hareketler: Tarih-Kuram ve Kapsam. Toplumsal Hareketler Politikadan Edebiyata, Sanattan Sinemaya, Medyadan Toplumsal Algıya Teorik ve Pratik Analizler ve Yansımalar içinde. (ed. Gülcan Işık), Ankara: Nobel Yayıncılık, s.1-44.
• İNSEL, Ahmet (2007). Türkiye Toplumunun Bunalımı, 2.Baskı, İstanbul: Birikim Yayınları.
• KARAUĞUZ, Ahmet Melih (2015). Kitlelerin Sessiz Direnişi: Sivil İtaatsizlik. Mahalle Mektebi Hayat ve Edebiyat Dergisi. Kasım-Aralık 2015, sayı:26, s.83-85.
• LE BON, Gustave (1969). Kitleler Psikolojisi (çev: Selahattin Demirkan), İstanbul: Bedir Yayınevi.
• MARSHALL, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü (çev: Osman Akınhay, Derya Kömürcü), İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları.